I. Cel kontroli
W IV kwartale 2013 r. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadziła kontrole w zakresie jakości handlowej:
- mleka, mlecznych napojów fermentowanych, serów twarogowych i serków smakowych,
- mięsa drobiowego oraz kiełbas drobiowych, wędzonek drobiowych i wyrobów garmażeryjnych drobiowych,
- aromatyzowanych napojów winnych owocowych, win owocowych i miodów pitnych,
- miodu.
Ponadto w zakresie znakowania kontrolą objęto napoje bezalkoholowe i syropy owocowe.
Przeprowadzone kontrole miały na celu sprawdzenie, czy artykuły rolno-spożywcze spełniały wymagania w zakresie jakości handlowej określone w przepisach o jakości handlowej oraz dodatkowe wymagania dotyczące tych artykułów, jeżeli ich spełnienie zostało zadeklarowane przez producenta. W trakcie kontroli sprawdzono trzy podstawowe elementy jakości handlowej, tj. cechy organoleptyczne (m.in. wygląd, smak i zapach, barwę), parametry fizykochemiczne (m.in. zawartość tłuszczu, białka, wody, cukrów, alkoholu etylowego, kwasowości lotnej) oraz znakowanie produktów żywnościowych.
II. Zakres kontroli
Kontrole przeprowadzono w 313 podmiotach, w tym u:
- 106 producentów mięsa drobiowego i jego przetworów,
- 79 producentów przetworów mlecznych,
- 67 producentów napojów bezalkoholowych,
- 28 producentów miodu,
- 22 producentów fermentowanych napojów winiarskich,
- 11 producentów syropów owocowych.
Kontrolą objęto w zakresie:
- cech organoleptycznych - 671 partii produktów, w tym:
- 265 partii przetworów mlecznych,
- 153 partie przetworów z mięsa drobiowego,
- 145 partii mięsa drobiowego,
- 55 partii miodu,
- 53 partie fermentowanych napojów winiarskich;
- parametrów fizykochemicznych - 589 partii produktów, w tym:
- 267 partii przetworów mlecznych,
- 147 partii przetworów z mięsa drobiowego,
- 63 partie mięsa drobiowego,
- 57 partii fermentowanych napojów winiarskich,
- 55 partii miodu;
- znakowania - 1052 partie produktów, w tym:
- 313 partii przetworów mlecznych,
- 230 partii napojów bezalkoholowych,
- 158 partii przetworów z mięsa drobiowego,
- 154 partie mięsa drobiowego,
- 87 partii miodu,
- 69 partii fermentowanych napojów winiarskich,
- 41 partii syropów owocowych;
- cech mikrobiologicznych - 46 partii przetworów mlecznych;
- analizy pyłkowej - 24 partie miodu.
III. Wyniki kontroli
Jakość handlowa poszczególnych grup artykułów rolno-spożywczych kształtuje się następująco:
- W zakresie cech organoleptycznych odnotowano spadek udziału zakwestionowanych partii w przypadku przetworów mlecznych (o 7,3 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z II kwartału 2013 r.). Wzrósł natomiast odsetek zakwestionowanych partii miodu (o 7,3 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z III kwartału 2012 r.) i przetworów drobiowych (o 1,3 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z II kwartału 2013 r.). W przypadku mięsa drobiowego i fermentowanych napojów winiarskich nie stwierdzono nieprawidłowości w przedmiotowym zakresie.
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m.in.:
- nieprawidłowego wygniecenia masła (tj. obecności licznych kropel wody na powierzchni) – w przypadku przetworów mlecznych,
- niewłaściwej barwy, smaku i zapachu oraz obecności komórek drożdży – w przypadku miodu,
- wyglądu nieadekwatnego do nazwy (tj. stosowania nazwy „kiełbasa grubo rozdrobniona” dla wyrobu zawierającego drobno rozdrobnione surowce) – w przypadku przetworów drobiowych.
- Mniejszy udział liczby partii o niezgodnych z deklaracją parametrach fizykochemicznych stwierdzono w przypadku miodu (o 10,9 p.p w porównaniu do wyników kontroli z III kwartału 2012 r.). Wzrósł natomiast odsetek zakwestionowanych partii:
− przetworów mlecznych (o 9,9 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z II kwartału 2013 r.),
− przetworów drobiowych (o 8,9 p.p. w porównaniu do wyników z II kwartału 2013 r.),
− mięsa drobiowego (o 6,3 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z IV kwartału 2012 r.),
− fermentowanych napojów winiarskich (o 5,4 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z I kwartału 2007 r.).
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m.in.:
- zaniżenia wartości liczby distazowej, zawyżenia zawartości 5-hydroksymetylofurfuralu (HMF) i niedozwolonej obecności dekstryn skrobiowych – w przypadku miodu,
- niezgodnej z deklaracją (tj. zawyżonej lub zaniżonej) zawartości tłuszczu i wody oraz zawyżenia punktu zamarzania mleka – w przypadku przetworów mlecznych,
- obecności niedeklarowanych składników (np. surowców pochodzenia zwierzęcego, fosforu, azotanów i azotynów), a także zawyżenia zawartości wody oraz zaniżenia zawartości białka w stosunku do deklaracji producenta – w przypadku przetworów drobiowych,
- zawyżenia zawartości wody w stosunku do ilości wody technologicznie uzasadnionej zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Komisji (WE) nr 543/2008 – w przypadku mięsa drobiowego,
- zawyżenia kwasowości lotnej, a także niezgodnej z deklaracją producenta i wymaganiami przepisów prawa (tj. zawyżonej lub zaniżonej) zawartości cukrów – w przypadku fermentowanych napojów winiarskich.
Wystąpienie nieprawidłowości w zakresie cech organoleptycznych i parametrów fizykochemicznych może wynikać z błędów popełnionych podczas procesu produkcyjnego, w tym stosowania surowca o niskiej jakości lub nieprzestrzeganiu receptur. Dodatek niezadeklarowanych surowców (np. MOM-u) może świadczyć o świadomym działaniu mającym na celu fałszowanie wyrobów gotowych.
Z powyższego wynika, że nie wszyscy producenci dokładają należytej staranności, aby uzyskać produkty o pożądanej i oczekiwanej przez konsumentów jakości.
- Udział partii nieprawidłowo oznakowanych zmniejszył się w przypadku:
− syropów owocowych (o 14,6 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z III kwartału 2012 r.),
− miodu (o 11,3 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z III kwartału 2012 r.),
− napojów bezalkoholowych (o 11,3 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z III kwartału 2012 r.),
− mięsa drobiowego (o 5,1 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z IV kwartału 2012 r.),
− przetworów drobiowych (o 2,2 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z II kwartału 2013 r.),
− fermentowanych napojów winiarskich (o 1,6 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z I kwartału 2011 r.).
Wzrost odsetka partii nieprawidłowo oznakowanych (o 1,9 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z II kwartału 2013 r.) stwierdzono natomiast w przypadku przetworów mlecznych.
Nieprawidłowości w zakresie znakowania
- Charakterystyka środków spożywczych:
- nazwa i rodzaj, m.in. podanie niezgodnej z prawdą nazwy miodu nektarowego odmianowego (w oparciu o wyniki analizy pyłkowej stwierdzono, że rodzaj pyłku na podstawie którego określono nazwę miodu nie występował w znacznej przewadze), użycie nazwy „serek waniliowy” i/lub grafiki (wizerunku kwiatu wanilii) dla produktu zawierającego wyłącznie aromat inny niż naturalny, umieszczenie na opakowaniu dwóch sprzecznych nazw wyrobu (np. „Wiśniowy napój niegazowany” i „Napój niegazowany na bazie wody mineralnej o smaku wiśni”);
- skład, m.in. brak wyszczególnienia w wykazie składników wszystkich składników użytych do produkcji lub wskazanie surowców, które nie były faktycznie stosowane, brak ilościowej zawartości składnika wymienionego w nazwie wyrobu i istotnego dla scharakteryzowania produktu (np. truskawek w „jogurcie truskawkowym”) lub podanie jego nieprawdziwej zawartości (np. w wykazie składników zadeklarowano 17% mięsa wieprzowego, podczas gdy jego faktyczna zawartość w wyrobie gotowym wynosiła 23,9%), umieszczenie na etykiecie określenia „15% tequila (…)” sugerującego, że wyrób zawiera 15% tequili, podczas gdy faktycznie stosowany był wyłącznie aromat tequili;
- metody wytwarzania, m.in. użycie określeń typu „tradycyjny”, „domowy”, „wiejski” przy braku dokumentów potwierdzających tradycyjne metody wytwarzania przy jednoczesnym stosowaniu gotowych półproduktów i dodatków oraz nowoczesnych metod produkcji, a także nieprecyzyjne oznaczenie wyrobu gotowego (np. brak rodzaju wyrobu, procesu technologicznego, sposobu obróbki termicznej zastosowanej w procesie produkcji);
- pochodzenie, m.in. zamieszczenie w oznakowaniu informacji „Colosseo Bianco”, sugerującej pochodzenie produktu z Włoch, podczas gdy faktycznie został wyprodukowany w Polsce.
- Sugerowanie szczególnych właściwości:
− umieszczenie w nazwie miodu określenia „naturalny” sugerującego, że inne miody znajdujące się w obrocie nie są produktami naturalnymi;
− podanie na etykiecie produktu konwencjonalnego w nazwie spółki przedrostka „eko”, sugerującego, że jest to wyrób ekologiczny.
Nieprawidłowości dotyczące znakowania wynikają zarówno z nieznajomości przepisów, nieprawidłowej ich interpretacji, jak również z celowego działania producentów, którzy świadomie wprowadzają w błąd konsumenta poprzez zamieszczanie na opakowaniu nieprawdziwych informacji.
- W zakresie cech mikrobiologicznych stwierdzono spadek udziału zakwestionowanych partii przetworów mlecznych o 6,7 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z I kwartału 2012 r.
- W porównaniu do wyników kontroli miodu, przeprowadzonej w III kwartale 2012 r., odnotowano spadek udziału partii miodów nektarowych odmianowych zakwestionowanych w zakresie braku przewagi zawartości pyłku przewodniego o 8,0 p.p. Niski udział pyłku przewodniego świadczy o zafałszowaniu miodu i wskazaniu niezgodnej z prawdą nazwy produktu.
IV. Sankcje
W związku ze stwierdzonymi w trakcie kontroli nieprawidłowościami wojewódzcy inspektorzy JHARS:
- Wydali 93 decyzje administracyjne, w tym:
- 62 decyzje nakładające kary pieniężne na łączną kwotę 167,8 tys. zł,
- 27 decyzji nakazujących poddanie produktów zabiegom prawidłowego oznakowania,
- 4 decyzje zakazujące wprowadzenia do obrotu artykułów rolno-spożywczych,
- przekazali 127 zaleceń pokontrolnych,
- nałożyli 28 grzywien w drodze mandatów karnych na łączną kwotę 5,1 tys. zł.
Źródło
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
http://www.ijhar-s.gov.pl
