I. Cel kontroli
W I kwartale 2014 r. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadziła kontrole w zakresie jakości handlowej:
- przetworów rybnych, w tym: ryb mrożonych, marynat rybnych, konserw rybnych,
- przetworów mięsnych, w tym: pasztetów i kiełbas ze szczególnym uwzględnieniem kiełbas białych,
- oliwy z oliwek,
- jaj,
- przetworów warzywnych, w tym: konserw i marynat warzywnych, kiszonek, sałatek oraz ćwikły i chrzanu.
Przeprowadzone kontrole miały na celu sprawdzenie, czy artykuły rolno-spożywcze spełniały wymagania w zakresie jakości handlowej określone w przepisach o jakości handlowej oraz dodatkowe wymagania dotyczące tych artykułów, jeżeli ich spełnienie zostało zadeklarowane przez producenta. W trakcie kontroli sprawdzono trzy podstawowe elementy jakości handlowej, tj. cechy organoleptyczne (m.in. wygląd, smak i zapach, barwę, konsystencję), parametry fizykochemiczne (m.in. oznaczenie kwasowości, liczby nadtlenkowej, zawartości chlorku sodu, zawartość izomerów trans kwasów tłuszczowych, zawartość kwasów tłuszczowych, identyfikację surowców mięsnych i rybnych, oznaczenie poziomu zawartości wody, tłuszczu, białka, skrobi, soli, glazury, analizy spektrofotometryczne ) oraz znakowanie produktów żywnościowych.
II. Zakres kontroli
Kontrole przeprowadzono w 365 podmiotach, w tym u:
- 78 producentów przetworów rybnych,
- 145 producentów przetworów mięsnych,
- 8 producentów oliwy z oliwek,
- 54 producentów jaj,
- 80 producentów przetworów warzywnych.
Kontrolą objęto w zakresie:
1. cech organoleptycznych - 900 partii produktów, w tym:
- 160 partii przetworów rybnych,
- 317 partii przetworów mięsnych,
- 136 partii jaj,
- 287 partii przetworów warzywnych;
2. parametrów fizykochemicznych - 789 partii produktów, w tym:
- 179 partii przetworów rybnych,
- 308 partii przetworów mięsnych,
- 15 partii oliwy z oliwek,
- 287 partii przetworów warzywnych;
3. znakowania – 1 206 partii produktów, w tym:
- 214 partii przetworów rybnych,
- 375 partii przetworów mięsnych,
- 16 partii oliwy z oliwek,
- 316 partii jaj,
- 285 partii przetworów warzywnych.
III. Wyniki kontroli
Jakość handlowa poszczególnych grup artykułów rolno-spożywczych kształtuje się następująco:
- W zakresie cech organoleptycznych odnotowano spadek udziału zakwestionowanych partii w przypadku jaj o 1,1 p.p. – w porównaniu do wyników kontroli z 2013 roku. Wzrósł natomiast odsetek zakwestionowanych partii przetworów rybnych o 1,1 p.p. oraz przetworów mięsnych o 0,3 p.p. i przetworów warzywnych o 0,2 p.p. – w porównaniu do wyników kontroli z 2013 roku. Nie kontrolowano cech organoleptycznych oliwy z oliwek.
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m.in.:
- wyglądu, tj. niewłaściwe ułożenie, obecność warzyw z wadami – w przypadku przetworów warzywnych – oraz uszkodzona, zdeformowana i brudna skorupa – w przypadku jaj,
- obecności niejadalnych cząstek chrzęstnych i kostnych oraz szczeciny – w przypadku przetworów mięsnych,
- niewłaściwej barwy oraz obecności ości – w przypadku przetworów rybnych.
- Mniejszy udział liczby partii o niezgodnych z deklaracją parametrach fizykochemicznych stwierdzono w przypadku przetworów warzywnych o 0,4 p.p – w porównaniu do wyników kontroli z 2013 roku. Wzrósł natomiast odsetek zakwestionowanych partii przetworów mięsnych o 10,3 p.p. oraz przetworów rybnych o 0,8 p.p. – w porównaniu do wyników kontroli z 2013 roku. Podobnie jak w roku ubiegłym nie wykryto nieprawidłowości w powyższym zakresie dotyczących oliwy z oliwek. Nie kontrolowano parametrów fizykochemicznych jaj.
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m.in.:
- zaniżonej masy netto warzyw po odcieknięciu, zawyżonej zawartości chlorku sodu oraz zaniżonej kwasowości ogólnej – w przypadku przetworów warzywnych,
- obecności kości i niedeklarowanych składników, np. surowców pochodzenia zwierzęcego, karagenu, azotanów i azotynów, zawyżonej zawartości wody – w przypadku przetworów mięsnych,
- zawyżonej zawartości glazury i zaniżonej masy netto – w przypadku przetworów rybnych.
Wystąpienie nieprawidłowości w zakresie cech organoleptycznych i parametrów fizykochemicznych może wynikać z błędów popełnionych podczas procesu produkcyjnego (np. niewłaściwe dozowanie surowców), w tym stosowania surowca o niskiej jakości lub nieprzestrzegania receptur. Obecność niezadeklarowanych surowców pochodzenia zwierzęcego jest świadomym fałszowaniem przetworów mięsnych. Podobnie w przypadku stwierdzenia obecności niedeklarowanych na etykiecie surowców, tj. fosforanów lub substancji konserwujących, konsument jest wprowadzony w błąd co do faktycznego składu produktu.
W konsekwencji nabywa wyrób zafałszowany, w którym producent ukrył jego rzeczywisty skład. Natomiast zawyżona zawartość wody w przetworach mięsnych, wskazuje na większy dodatek wody przy jednoczesnym stosowaniu związków zwiększających wodochłonność. Takie działanie może sugerować świadomy mniejszy udział droższego surowca mięsnego i zwiększanie masy wyrobu gotowego za pomocą mieszanek polifosforanowych.
Z powyższego wynika, że nie wszyscy producenci dokładają należytej staranności, aby uzyskać produkty o pożądanej i oczekiwanej przez konsumentów jakości.
Udział partii nieprawidłowo oznakowanych zmniejszył się w porównaniu do wyników kontroli z 2013 roku, w przypadku: przetworów rybnych o 9,4 p.p. oraz jaj o 3,2 p.p. i przetworów mięsnych o 1,5 p.p.
Wzrost odsetka partii nieprawidłowo oznakowanych, w porównaniu do wyników kontroli z 2013 roku, stwierdzono natomiast w przypadku oliwy z oliwek – o 23,2 p.p. oraz przetworów warzywnych – o 3,5 p.p.
Nieprawidłowości w zakresie znakowania:
- Charakterystyka środków spożywczych:
- nazwa i rodzaj, m.in. podanie nieprawidłowej nazwy środka spożywczego, tj. „Oliwa z oliwek extra vergine”, zamiast „Oliwa z oliwek najwyższej jakości z pierwszego tłoczenia” oraz zastosowanie niewłaściwego sformułowania dotyczącego kategorii oliwy z oliwek, np.: „Najwyższej jakości oliwa z pierwszego tłoczenia z oliwek uprawianych we Włoszech, uzyskiwana wyłącznie za pomocą procesów mechanicznych”, zamiast „Najwyższa kategoria oliwy z oliwek, uzyskana bezpośrednio z oliwek i wyłącznie za pomocą środków mechanicznych”;
- skład, m.in. nieprawidłowo podany wykaz składników (np. brak w wykazie składników wszystkich surowców użytych do produkcji, np. mięsa oddzielonego mechanicznie, aromatów, wody, skrobi, wzmacniaczy smaku, substancji zagęszczających), brak informacji odnośnie procentowej zawartości składnika podkreślonego w nazwie lub graficznie, podanie składników bez zachowania porządku malejącego według ich masy;
- metody wytwarzania, m.in. stosowanie określeń typu „smak tradycji”, „domowy”, nie mających uzasadnienia w dokumentacji zakładowej oraz przy jednoczesnym stosowaniu gotowych półproduktów i dodatków oraz nowoczesnych metod produkcji, a także nieprecyzyjne oznaczenie wyrobu gotowego (np. brak rodzaju wyrobu, procesu technologicznego, sposobu obróbki termicznej zastosowanej w procesie produkcji, wskazania gatunku zwierzęcia lub rośliny, z których uzyskano surowce);
- inne, m.in. podanie błędnych lub niepełnych danych producenta, nieczytelnego kodu producenta jaj, nieprawidłowej informacji dotyczącej klasy wagowej jaj oraz brak terminu zniesienia jaj, jak również nieuzasadnione wydłużenie daty minimalnej trwałości.
Nieprawidłowości dotyczące znakowania wynikają zarówno z nieznajomości przepisów, nieprawidłowej ich interpretacji, jak również z celowego działania producentów, którzy świadomie wprowadzają w błąd konsumenta poprzez zamieszczanie na opakowaniu nieprawdziwych informacji.
IV. Sankcje
W związku ze stwierdzonymi w trakcie kontroli nieprawidłowościami wojewódzcy inspektorzy JHARS:
- wydali 102 decyzje administracyjne, w tym:
- 51 decyzji nakładających kary pieniężne na łączną kwotę 97 019 zł,
- 35 decyzji nakazujących poddanie produktów zabiegom prawidłowego oznakowania,
- 8 decyzji nakazujących zniszczenie przeterminowanych artykułów rolno-spożywczych,
- 7 decyzji zakazujących wprowadzenia do obrotu artykułów rolno-spożywczych,
- 1 decyzję o przekwalifikowaniu artykułu rolno-spożywczego do niższej klasy,
- przekazali 154 zalecenia pokontrolne,
- nałożyli 27 grzywien w drodze mandatów karnych na łączną kwotę 7 050 zł.
Źródło
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
http://www.ijhar-s.gov.pl
