I. Cel kontroli
W III kwartale 2013 roku Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadziła kontrole w zakresie jakości handlowej:
- przetworów z mięsa czerwonego (ze szczególnym uwzględnieniem wędzonek, pasztetów i konserw),
- przetworów rybnych (w tym ryb mrożonych i wędzonych),
- przetworów owocowych (w tym kompotów oraz przetworów owocowych w syropie i w zalewie),
- napojów spirytusowych (w tym przede wszystkim wódki),
- świeżych owoców i warzyw (w tym głównie jabłek, gruszek, truskawek, brzoskwiń i nektaryn oraz sałaty, pomidorów, papryki).
Ponadto w zakresie znakowania kontrolą objęto takie artykuły jak: pieczywo, koncentraty spożywcze i lody.
Kontrole jakości handlowej pasteryzowanych przetworów owocowych w zalewie oraz znakowania lodów przeprowadzono po raz pierwszy.
Przeprowadzone kontrole miały na celu sprawdzenie, czy artykuły rolno-spożywcze spełniały wymagania w zakresie jakości handlowej określone w przepisach o jakości handlowej oraz dodatkowe wymagania dotyczące tych artykułów, jeżeli ich spełnienie zostało zadeklarowane przez producenta. W trakcie kontroli sprawdzono trzy podstawowe elementy jakości handlowej, tj. cechy organoleptyczne (m.in. wygląd, smak i zapach, barwę, konsystencję), parametry fizykochemiczne (m.in. zawartość ekstraktu ogólnego, masę netto po odcieku, zawartość soli) oraz znakowanie produktów żywnościowych.
II. Zakres kontroli
Kontrole przeprowadzono w 614 podmiotach, w tym u:
- 184 producentów przetworów z mięsa czerwonego,
- 147 producentów pieczywa,
- 132 podmiotów zajmujących się obrotem świeżymi owocami i warzywami,
- 41 producentów przetworów rybnych,
- 33 producentów lodów,
- 30 producentów przetworów owocowych,
- 29 producentów koncentratów spożywczych,
- 18 producentów napojów spirytusowych.
Kontrolą objęto w zakresie:
1. cech organoleptycznych - 603 partie produktów, w tym:
- 428 partii przetworów z mięsa czerwonego,
- 93 partie przetworów owocowych,
- 82 partie przetworów rybnych;
2. parametrów fizykochemicznych - 603 partie produktów, w tym:
- 388 partii przetworów z mięsa czerwonego,
- 84 partie przetworów rybnych,
- 93 partie przetworów owocowych,
- 38 partii napojów spirytusowych;
3. znakowania - 2326 partii produktów, w tym:
- 911 partii świeżych owoców i warzyw,
- 466 partii przetworów z mięsa czerwonego,
- 466 partii pieczywa,
- 116 partii koncentratów spożywczych,
- 111 partii lodów,
- 100 partii przetworów rybnych,
- 94 partie przetworów owocowych,
- 62 partie napojów spirytusowych.
Ponadto w toku kontroli świeżych owoców i warzyw sprawdzono również ich jakość handlową w zakresie pozostałych wymagań określonych w normach (tj. wymagań minimalnych, wymagań dotyczących dojrzałości, klasyfikacji, wielkości i prezentacji) oraz dokumentację towarzyszącą.
III. Wyniki kontroli
Jakość handlowa poszczególnych grup artykułów rolno-spożywczych kształtuje się następująco:
- W przypadku przetworów z mięsa czerwonego i przetworów rybnych nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie cech organoleptycznych. Zakwestionowano natomiast 2,1% skontrolowanych w tym zakresie partii pasteryzowanych przetworów owocowych w zalewie. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły niezgodnego z deklaracją wyglądu (tj. obecności przebarwień na owocach oraz owoców nieodszypułkowanych).
- Mniejszy udział liczby partii o niezgodnych z deklaracją parametrach fizykochemicznych, stwierdzono w przypadku przetworów z mięsa czerwonego (o 8,6 p.p w porównaniu do wyników kontroli z I kwartału 2013 r.) i przetworów rybnych (o 0,1 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z II kwartału 2013 r.). Stwierdzono natomiast wysoki odsetek nieprawidłowości w przypadku przetworów owocowych, tj. zakwestionowano niemal jedną trzecią partii poddanych kontroli.
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m.in.:
- zaniżenia masy netto owoców po odcieknięciu oraz zawartości ekstraktu ogólnego niezgodnej z deklaracją producenta– w przypadku przetworów owocowych,
- zawyżenia zawartości soli – w przypadku ryb wędzonych oraz zawyżonej zawartości glazury do 3,1 p.p. – w przypadku ryb mrożonych,
- obecności niedeklarowanych składników (np. surowców pochodzenia zwierzęcego, azotanów i azotynów oraz fosforanów) oraz zawyżonej zawartości wody i tłuszczu w stosunku do deklaracji producenta – w przypadku przetworów z mięsa czerwonego.
W odniesieniu do napojów spirytusowych nie stwierdzono nieprawidłowości w przedmiotowym zakresie.
Wystąpienie nieprawidłowości w zakresie cech organoleptycznych i parametrów fizykochemicznych może świadczyć o błędach popełnionych podczas procesu technologicznego, w tym stosowaniu surowca o niskiej jakości lub nieprzestrzeganiu receptur.
- Udział partii nieprawidłowo oznakowanych zmniejszył się w przypadku:
- koncentratów spożywczych - o 35,9 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z I kwartału 2012 r.,
- przetworów rybnych - o 13,8 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z II kwartału 2013 r.,
- przetworów z mięsa czerwonego - o 1,9 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z kwartału 2013 r.,
- napojów spirytusowych - o 1,5 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z IV kwartału 2009 r.),
- pieczywa - o 1,0 p.p. w porównaniu do wyników kontroli z III kwartału 2012 r.
Stwierdzono natomiast wysoki odsetek nieprawidłowości w przypadku artykułów kontrolowanych po raz pierwszy, tj. zakwestionowano niemal jedną trzecią skontrolowanych partii przetworów owocowych oraz ponad jedną czwartą partii lodów poddanych kontroli.
Nieprawidłowości w zakresie znakowania
- Charakterystyka środków spożywczych:
- nazwa i rodzaj, m.in. podanie jedynie nazwy fantazyjnej (np. „chleb krojony”) uniemożliwiającej konsumentowi rozpoznanie rodzaju wyrobu czy stosowanie nazwy sugerującej inny niż w rzeczywistości skład produktu (np. „lody czekoladowe” dla wyrobu zawierającego jedynie aromat);
- skład, m.in. brak w wykazie składników wszystkich surowców użytych do produkcji (w tym składników alergennych) lub podanie w wykazie składników surowców, które nie były faktycznie stosowane, a także brak ilościowej zawartości składnika wymienionego w nazwie wyrobu i/lub istotnego dla scharakteryzowania produktu (np. „soi” w chlebie z soją, „mięsa” w przetworach mięsnych) lub podanie jego zawyżonej zawartości (np. deklaracja zawartości pestek słonecznika w chlebie mieszanym ze słonecznikiem na poziomie 30% zamiast 6%);
- metody wytwarzania, m.in. użycie określeń typu „tradycyjny”, „domowy”, „wiejski”, „chłopski” przy braku dokumentów potwierdzających tradycyjne metody wytwarzania oraz przy stosowaniu gotowych półproduktów i substancji dodatkowych, a także nie podanie informacji odnośnie zastosowanego procesu produkcyjnego (np. obróbki termicznej);
- pochodzenie, m.in. umieszczenie na opakowaniu informacji „Imported”, sugerującej, że wyrób jest importowany, podczas gdy faktycznie został wyprodukowany w Polsce.
- Sugerowanie szczególnych właściwości m.in. przez umieszczenie na opakowaniach produktów, do których przepisy nie dopuszczają dodatku substancji konserwujących (np. przetworów owocowych w opakowaniach szklanych i puszkach) sformułowań typu „nie zawiera środków konserwujących”.
Nieprawidłowości dotyczące znakowania wynikają zarówno z nieznajomości przepisów, nieprawidłowej ich interpretacji, jak również z celowego działania producentów, którzy świadomie wprowadzają w błąd konsumenta poprzez zamieszczanie na opakowaniu nieprawdziwych informacji.
W odniesieniu do świeżych owoców i warzyw odnotowano spadek udziału partii zakwestionowanych w zakresie wymagań jakościowych (o 1,6 p.p.). Wzrósł natomiast odsetek partii z nieprawidłowościami w zakresie znakowania (o 2,5 p.p.). Kontrolowane partie kwestionowano najczęściej w związku z całkowitym brakiem oznakowania oraz brakiem informacji o kraju pochodzenia. W przypadku produktów objętych normami szczegółowymi kwestionowano ponadto brak informacji o klasie jakości oraz wielkości wprowadzanych do obrotu świeżych owoców i warzyw. Stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły także umieszczania niepełnych informacji o produkcie w dokumentacji towarzyszącej.
IV. Sankcje
W związku ze stwierdzonymi w trakcie kontroli nieprawidłowościami wojewódzcy inspektorzy JHARS:
- wydali 142 decyzje administracyjne, w tym:
- 92 decyzje nakładające kary pieniężne na łączną kwotę 143,4 tys. zł,
- 37 decyzji nakazujących poddanie produktów zabiegom prawidłowego oznakowania,
- 12 decyzji zakazujących wprowadzenia do obrotu artykułów rolno-spożywczych,
- 1 decyzję nakazującą zniszczenie artykułu rolno-spożywczego o niewłaściwej jakości handlowej,
- przekazali 249 zaleceń pokontrolnych,
- nałożyli 200 grzywien w drodze mandatów karnych na łączną kwotę 42,3 tys. zł.
Źródło
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
http://www.ijhar-s.gov.pl
