Wakacje – to czas podróży małych i dużych, a także związanych z nimi nowych odkryć, wrażeń i smaków. Szukając pomysłu na wakacyjny lub weekendowy wypad warto wziąć pod uwagę m.in. podróż szlakiem polskich miodów, których nazwy zostały wpisane do unijnego rejestru chronionych nazw pochodzenia (ChNP) i chronionych oznaczeń geograficznych (ChOG). O jakie konkretnie miody chodzi?
Miód spadziowy z Beskidu Wyspowego (ChNP), podkarpacki miód spadziowy (ChNP) czy miód drahimski (ChOG)? A może miód z Sejneńszczyzny (ChNP)? Polska może się pochwalić wieloma miodami posiadającymi nazwy zapisane w unijnym rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych. Chcąc spróbować ich wszystkich trzeba by przemierzyć niemal cały kraj, w ramach swoistego, słodkiego tour de Pologne!
Taką podróż zaczniemy na południu Polski, wśród porośniętych jodłą pospolitą terenów Beskidu Wyspowego. To tutaj, na obszarze województwa małopolskiego, w powiecie limanowskim i myślenickim, z pierwotnie występującej pszczoły rodzimej rasy kraińskiej (Apis mellifera carnica), w drodze przystosowywania się do trudnych warunków klimatycznych i poużytkowych, powstała populacja miejscowa linii Dobra. Szereg cennych cech charakterystycznych dla pszczół rasy kraińskiej linii Dobra, w połączeniu z długą historią pszczelarstwa na tym obszarze, która przyczyniła się do wykształcenia umiejętności lokalnych pszczelarzy, pozwoliły na powstanie tego specyficznego słodkiego przysmaku, odznaczającego się wyjątkową jakością na tle znanych nam miodów.
Miód spadziowy z Beskidu Wyspowego (ChNP) to płynny (ewentualnie skrystalizowany) miód spadziowy wytwarzany ze spadzi jodłowej. Spadź wytwarzana jest na jodle pospolitej przez mszyce należące do gatunku miodownica jodłowa zielona. Mszyce te pobierają z gałęzi jodłowych sok roślinny, z którego wykorzystują składniki białkowe, a wydalają pozostałą lepką ciecz, czyli spadź. Pszczoły pobierają spadź z igieł i gałązek jodły oraz z poszycia występującego bezpośrednio pod jodłami. Spadź początkowo ma jasną barwę, ale szybko dostają się do niej m. in. ziarna pyłku kwiatowego lub zarodniki grzybów i glonów. Domieszki te nadają miodowi spadziowemu z Beskidu Wyspowego charakterystyczną czarno-zieloną barwę. Miód spadziowy z Beskidu Wyspowego ma intensywny aromat, ze specyficznym, przypominającym żywicę zapachem, a także słodki, delikatny smak.
Kierując się na wchód, przekroczymy granicę województwa podkarpackiego. Region ten przyciąga korzystnym mikroklimatem, źródłami wód mineralnych o właściwościach leczniczych, przyrodą, bogactwem kultury przejawiającym się w obyczajach, architekturze i niezwykłej kuchni. Mówiąc o lokalnej kuchni nie sposób nie wspomnieć o podkarpackim miodzie spadziowym (ChNP). Podkarpacki miód spadziowy został zarejestrowany przez Komisję Europejską jako chroniona nazwa pochodzenia w 2010 roku. Pierwsze źródłowe wzmianki związane z bartnictwem na tym terenie pochodzą z XV wieku. Podkarpacie jest naturalnym zagłębiem lasów iglastych z przeważającym udziałem jodły. Stąd jest tu ogromny potencjał do produkcji spadzi zbieranej przez pszczoły. Dzięki długiej tradycji pszczelarstwa na Podkarpaciu wykształcił się wysoki poziom umiejętności lokalnych pszczelarzy.
Efektem nakładających się czynników naturalnych i ludzkich jest właśnie podkarpacki miód spadziowy, który wyróżnia się wysoką zawartością ważnych dla zdrowia mikroelementów, jak: magnez, mangan, żelazo, miedź, kobalt, wapń, fosfor i inne. Ta cecha charakterystyczna produktu wynika również z jego pochodzenia. Gleby na których rośnie drzewostan jodłowy są bogate w sole mineralne, które wraz z wodą są pobierane przez rośliny, a następnie wydzielane przez owady wytwarzające spadź, przedostają się do miodu.
Charakterystyczną ciemną barwę podkarpacki miód spadziowy zawdzięcza zielenicom związanym z drzewostanem jodłowym występującym na opisywanym obszarze. Miód ten charakteryzuje wyższa od normatywnej zawartość cukrów prostych redukujących, co w połączeniu z umiarkowaną kwasowością, poprawia bukiet smakowy miodu i ogranicza odczuwanie słodkiego smaku.
Po wizycie na Podkarpaciu czas na długą podróż w kierunku północnym, w okolice pogranicza polsko-litewskiego. W dorzeczu Niemna, na pograniczu Polski i Litwy (ziemia Sejneńska i Łoździejska) pozyskiwany jest miód pszczeli nektarowy – wielokwiatowy, płynny lub skrystalizowany (krupiec). Zarejestrowany przez Komisję Europejską jako chroniona nazwa pochodzenia miód z Sejneńszczyzny/Łoździejszczyzny/ Seinų/Lazdijų krašto medus (ChNP) to pierwszy polski produkt transgraniczny – o jego rejestrację wnioskowali wspólnie producenci z Polski i Litwy! Miód ten jest wytworzony w oparciu o kilkadziesiąt charakterystycznych dla tego obszaru roślin miododajnych, m.in.: różne odmiany wierzb, klonów, mniszka pospolitego, maliny, kruszyny, koniczyny białej i łąkowej, komonicy, nostrzyka i innych motylkowych, lipy, chwastów z rodziny krzyżowych, śliw, roślin z rodzin baldaszkowatych, goździkowatych i wargowych. Pyłki roślin monokulturowych mogą znajdować się w miodzie wyłącznie w ilościach śladowych (w sumie nie więcej niż 5 proc.). W żadnym przypadku ich obecność nie może doprowadzić do zmiany charakterystycznego smaku, zapachu oraz barwy miodu. Miód posiada bardzo charakterystyczne zabarwienie od ciemnożółtego do ciemnozłotego. Charakterystyczną cechą miodu jest jego lekkie zmętnienie.
Chcąc poznać kolejny polski miód posiadający nazwę wpisaną do rejestru chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych należy udać się na Pojezierze Drawskie. Nazwa pozyskiwanego tu miodu drahimskiego (ChOG) pochodzi od nazwy „Drahim”, pierwotnej nazwy miejscowości Stare Drawsko, od której nazywany jest cały region. Po II wojnie światowej zaprzestano w oficjalnym nazewnictwie i w podziale administracyjnym wykorzystywania nazwy Drahim i wprowadzono nazwę Stare Drawsko. Odwołania do tradycyjnej nazwy funkcjonują jednak dalej, pomimo zmiany nazw administracyjnych. Pod nazwą „miód drahimski” sprzedawanych może być pięć różnych miodów: gryczany, rzepakowy, wrzosowy, lipowy oraz wielokwiatowy. W momencie sprzedaży miód drahimski może mieć postać płynną (patoka), kremową lub skrystalizowaną (krupiec).
Miód drahimski jest miodem pszczelim nektarowym. W miodzie mogą wystąpić niewielkie ilości spadzi. Specyfikacja produktu dopuszcza również sprzedaż miodu drahimskiego w postaci sekcyjnej, tj. plastrów z miodem. Długa historia pszczelarstwa na tym obszarze przyczyniła się do wykształcenia umiejętności lokalnych pszczelarzy i zasad podbierania miodu i hodowli pszczół, które są bezpośrednio odzwierciedlone w składzie chemicznym miodu. Zasadniczą cechą wyróżniającą miód drahimski, poza wysoką zawartością pyłku przewodniego, jest udział pyłków unikatowych roślin reliktowych i endemicznych. W miodzie wielokwiatowym szczególną cechą jest bogate zróżnicowanie składu pyłków, udział żadnego z pyłków nie przekracza 35 proc., dzięki czemu cechuje się on bogatym bukietem smakowym.
W Polsce są jeszcze dwa inne miody, których nazwy są zarejestrowane w UE – miód kurpiowski (ChOG) oraz miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich (ChOG). Napiszemy o nich jednak w innym artykule.
Przy okazji warto wspomnieć, że proces certyfikacji produktów spożywczych wyróżnionych znakiem chronione oznaczenie geograficzne (ChOG), chroniona nazwa pochodzenia (ChNP) lub gwarantowana tradycyjna specjalność (GTS), a także produktów rolnictwa ekologicznego w Polsce nadzoruje Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS). Oprócz tego, Inspekcja sprawuje szeroki nadzór nad jakością handlową żywności – „od pola do stołu” – a więc począwszy od etapu produkcji, poprzez obrót w handlu i gastronomii, aż po kontrolę graniczną. Za pomocą prowadzonych kontroli oraz działań edukacyjnych Inspekcja przeciwdziała zafałszowaniom żywności i innym możliwym nadużyciom rynkowym, z jednej strony chroni więc interesy polskich konsumentów, a z drugiej strony wspiera też rodzimych producentów, stojąc na straży wysokiej jakości i uczciwej konkurencji w branży rolno-spożywczej.
Na stronie internetowej IJHARS można znaleźć aktualną listę wszystkich polskich produktów wpisanych do unijnego rejestru chronionych nazw pochodzenia, chronionych oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności, a także wiele innych informacji na ich temat – w zakładce „Produkty tradycyjne i regionalne”.
Więcej informacji o wspomnianych wyżej miodach można znaleźć w ich oficjalnych specyfikacjach, które są dostępne na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Z kolei informacje o wszystkich unijnych produktach chronionych oraz ich specyfikacjach są dostępne na platformie eAmbrosia.
Źródło
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
https://www.gov.pl/web/ijhars
