1 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Mleka, ogłoszony w 2001 r. z inicjatywy FAO. Dzień ten pozwala na zwrócenie szczególnej uwagi na znaczenie mleka i jego przetworów w codziennej diecie oraz w sektorze rolno-spożywczym. Tym bardziej, że produkcja mleka w naszym kraju systematycznie rośnie od wejścia Polski do Unii Europejskiej, a krajowe produkty mleczne cieszą się coraz większym uznaniem na rynkach zagranicznych.
Mleko i przetwory mleczne są podstawowymi produktami żywnościowymi oraz ważnymi artykułami handlowymi. Skala produkcji mleka – rosnąca od wejścia do UE – powoduje, że Polska pozostaje znaczącym unijnym producentem. W 2020 r. w rankingu największych producentów mleka w UE Polska zajmowała trzecią pozycję, po Niemczech i Francji, a na świecie – 12. lokatę, z 2% udziałem w produkcji globalnej1 . W 2021 r. krajowa produkcja mleka krowiego ukształtowała się na poziomie 14,7 mln ton wobec 11,8 mln ton w 2004 r. (wzrost o 24%).
Bardzo ważnym działem przetwórstwa mleka jest produkcja serów i twarogów. Polska jest szóstym producentem serów na świecie (po USA, Niemczech, Francji, Włoszech i Niderlandach) oraz piątym w Unii Europejskiej. W latach 2004–2020 produkcja serów i twarogów w naszym kraju wzrosła o 65% i osiągnęła rekordowy poziom 960 tys. ton.
W 2020 r. w strukturze produkcji tej grupy towarowej dominowały sery twarogowe (51% udziału) i sery podpuszczkowe dojrzewające (37%). W wolumenie produkcji sery topione stanowiły 8%, a pozostałe sery – 4%.
Systematycznie rośnie eksport produktów mlecznych z Polski. W 2021 r. przychody uzyskane przez krajowych przedsiębiorców z eksportu artykułów mleczarskich osiągnęły rekordowy poziom ponad 2,6 mld EUR (12 mld zł), o 13% wyższy niż przed rokiem. Sprzedaż produktów mlecznych na rynek unijny wygenerowała 1,7 mld EUR (66% całego eksportu). Głównymi odbiorcami produktów mlecznych na rynku unijnym były Niemcy (19% wartości – 503 mln EUR), a następnie: Czechy (7% – 181 mln EUR), Włochy (5% – 133 mln EUR), Niderlandy (5% – 131 mln EUR) oraz Rumunia (4% – 104 mln EUR).
Od początku 2022 r. kontynuowany był wzrost wartości eksportu produktów mlecznych z Polski. Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów w okresie styczeń–marzec 2022 r. przychody uzyskane z wywozu artykułów mleczarskich z Polski wyniosły 814,5 mln EUR (3,7 mld zł) i były o 32,5% większe niż w porównywalnym okresie 2021 r.
Polski handel zagraniczny produktami mlecznymi*
Źródło: opracowanie Biura Analiz i Strategii KOWR na podstawie danych Ministerstwa Finansów, lata 2021–2022 – dane wstępne.
W strukturze wywozu produktów mlecznych z Polski dominującą pozycję zajmują sery i twarogi, których eksport w pierwszym kwartale 2022 r. stanowił 31% wartości ogółem – 256 mln EUR (wzrost o 15%).
Największy udział w strukturze wywozu serów i twarogów stanowią, cieszące się uznaniem zagranicznych importerów, sery dojrzewające (60–70%). W okresie styczeń–marzec 2022 r. wartość eksportu serów dojrzewających wyniosła 174 mln EUR i była o 12% większa niż przed rokiem. Eksport serów świeżych, serwatkowych i twarogów wzrósł w pierwszym kwartale 2022 r. o 23%, do 82 mln EUR.
W Polsce od 2006 r. utrzymuje się wzrostowa tendencja w konsumpcji mleka i jego przetworów. Jest ona wynikiem: wzrostu podaży artykułów mleczarskich, uatrakcyjnienia oferty asortymentowej, zmiany stylu życia i związanych z tym nawyków żywieniowych oraz podejmowanych działań na rzecz popularyzacji konsumpcji tej grupy produktów.
W 2020 r. bilansowe spożycie mleka i jego przetworów według GUS osiągnęło poziom 244 litrów na mieszkańca i było o 71 litrów (o 41%) większe niż w roku 20052 .
Bilansowe spożycie mleka w Polsce
Przy obliczaniu bilansowego spożycia mleka GUS sumuje mleko przeznaczone do produkcji przetworów, ale nie uwzględnia mleka przerobionego na masło.
Źródło: opracowanie Biura Analiz i Strategii KOWR na podstawie danych GUS.
KOWR propaguje zdrowe nawyki żywieniowe wśród dzieci i młodzieży
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa prowadzi działania promujące spożycie mleka i produktów mlecznych oraz zasady zdrowego odżywiania wśród dzieci i młodzieży.
Od roku szkolnego 2017/2018 KOWR m.in. administruje unijnym „Programem dla szkół”, który połączył dwa programy WPR – „Mleko w szkole” (realizowany w Polsce w latach szkolnych 2004/2005–2016/2017) oraz „Owoce i warzywa w szkole” (realizowany w kraju w latach szkolnych 2009/2010–2016/2017). Program ma na celu trwałą zmianę nawyków żywieniowych wśród uczniów szkół podstawowych poprzez zwiększenie udziału owoców i warzyw oraz mleka i przetworów mlecznych w ich codziennej diecie.
W roku szkolnym 2021/2022 uczniowie bezpłatnie otrzymują m.in. mleko białe, serki twarogowe, jogurty i kefiry naturalne. W II semestrze roku szkolnego 2021/2022 w komponencie mlecznym programu uczestniczy 11,5 tys. szkół podstawowych oraz 1,6 mln dzieci. Ogółem od roku szkolnego 2017/2018 do końca I semestru roku szkolnego 2021/2022 w ramach realizacji programu dostarczono około 530 mln porcji mlecznych. Zadaniem programu jest również propagowanie zdrowego odżywiania poprzez realizację działań towarzyszących o charakterze edukacyjnym. Ponadto, w 2021 r. zrealizowano także szereg działań promocyjnych skierowanych do dzieci i działania informacyjne dla rodziców. Wszystkie materiały zostały opublikowane na kanale „Program dla szkół” na YouTube oraz na stronie internetowej www.programdlaszkol.org. Komunikacja odbywała się także poprzez profil na portalu społecznościowym Facebook.
KOWR prowadzi także szereg działań promujących produkty mleczne w kraju i zagranicą pod wspólnym hasłem/znakiem „Polska smakuje”/„Poland tastes good” oraz dotyczące znaku PRODUKT POLSKI, produkcji ekologicznej oraz unijnych certyfikatów jakości.
Produkty mleczne pochodzące z Polski, wcześniej niedostatecznie znane na rynku międzynarodowym, w ostatnich latach docierają do coraz większego grona konsumentów zagranicznych, zyskując ich uznanie. Polska, jako kraj dużej bioróżnorodności oraz bogactwa historyczno-kulturowego, oferuje coraz więcej wyjątkowych i niepowtarzalnych produktów żywnościowych, charakterystycznych dla danego regionu kraju. Uzupełnieniem oferty przemysłu jest zyskująca popularność żywność tradycyjna. Dlatego polscy producenci zabiegają o umieszczenie swoich wyjątkowych produktów na krajowej Liście Produktów Tradycyjnych prowadzonej przez MRiRW. Wyroby, które mogą być na nią wpisywane, charakteryzuje tradycyjna, ugruntowana w czasie (co najmniej 25-letnia) receptura ich wytwarzania. Według stanu na 30 maja 2022 r. na tej liście znajduje się ponad 2 tys. wyrobów, w tym 154 produkty mleczne – m.in.: sery twarde, topione oraz sery białe.
Od przystąpienia Polski do UE polscy producenci mogą chronić oraz promować wyjątkowość swoich wyrobów, wykorzystując oznaczenia wysokiej jakości funkcjonujące w Unii Europejskiej. Przyznawane przez Komisję Europejską certyfikaty Chroniona Nazwa Pochodzenia i Chronione Oznaczenie Geograficzne podkreślają związek między jakością a miejscem pochodzenia produktów, natomiast Gwarantowana Tradycyjna Specjalność wyróżnia tradycyjną metodę ich produkcji. Według stanu na 30 maja 2022 r. w Rejestrze Produktów Regionalnych i Tradycyjnych UE zarejestrowano 44 polskie produkty rolne – 5 z nich to polskie tradycyjne sery3.
--------------1. Dane za 2020 r. według Food and Agriculture Organization of the United Nations, data odczytu: 25.05.2022 r.
2. Przy obliczaniu bilansowego spożycia mleka GUS sumuje mleko przeznaczone do produkcji przetworów, ale nie uwzględnia mleka przerobionego na masło.
3. Dane MRiRW – data odczytu 30.05.2022 r.
Źródło
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa
http://www.kowr.gov.pl
