Nowoczesną technikę sadzenia ziemniaków opisuje Piotr Wasieczko, Roman Rogacki oraz Ryszard Grzechowiak z Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych
Według danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w 2013 r. powierzchnia uprawy ziemniaka w Polsce wyniosła ok. 300 tys. ha i była mniejsza o 20% w porównaniu z rokiem poprzednim. Związane to było m.in. z opłacalnością produkcji. Jednym z najważniejszych czynników, który na nią wpływa jest właściwy termin sadzenia, który pozwala na głębsze ukorzenienie się roślin, umożliwia lepsze wykorzystanie zimowych zapasów wody oraz składników mineralnych i wpływa bezpośrednio na wysokość i jakość plonu. Optymalnym terminem sadzenia dla większości regionów jest II i III dekada kwietnia, gdy temperatura gleby na głębokości 10 cm podniesie się do 10°C.
Nowoczesna technika sadzenia
Do niedawna w Polsce dominowała uprawa redlinowa ziemniaków z rozstawem międzyrzędzi w przedziale 62,5÷75 cm. Aktualnie obserwuje się tendencje do zwiększenia rozstawu do 75÷90 cm, a nawet 110÷120 cm. Badania wykazały, że przy zwiększonym rozstawie można uzyskać wyższe plony bulw, jeśli zachowa się optymalną obsadę roślin na powierzchni 1 ha. Zalety stosowania szerszych międzyrzędzi:
- mniejszy udział bulw zazielenionych i porażonych zarazą,
- mniejsza podatność na erozję szerszych redlin,
- możliwość stosowania dużych ciągników i wydajnych maszyn do pielęgnacji i zbioru, zwiększenie wydajności pracy,
- swobodniejsze poruszanie się po międzyrzędziach podczas wykonywania selekcji negatywnej na plantacjach nasiennych i łatwiejsza eliminacja roślin chorych.
Coraz częściej ziemniaki uprawiane są w uprawie zagonowej, gdzie w zagonie o szerokości, np. 180 cm, wysadzane są trzy rzędy o rozstawie 60 cm. Zagon pozwala na lepsze wykorzystanie powierzchni, poprawia wchłanianie i magazynowanie wody, ogranicza straty azotu i wykształcanie się zielonych bulw na glebach lekkich. Do wad należy zaliczyć zaskorupianie się gleby na powierzchni zagonu oraz konieczność przerobienia większej masy gleby podczas zbioru niż w przypadku uprawy tradycyjnej.
W celu uzyskania większych efektów agrotechnicznych i ekonomicznych w dużych gospodarstwach sadzenie ziemniaków odbywa się za pomocą wielofunkcyjnych zestawów maszyn i narzędzi.
Rys. 1. Agregat do sadzenia ziemniaków firmy Akpil Pilzno
Stosowane takich agregatów pozwala na jednoczesne wykonywanie kilku zabiegów. Nowoczesne sadzarki wyposażone są w układy umożliwiające zaprawianie sadzeniaków na mokro oraz wysiew nawozów sztucznych podczas sadzenia. Sadzeniaki przed pobraniem ich przez czerpaki pokrywane są zaprawą w koszach zasilających. Ziemniaki przenoszone na przenośnik taśmowy są natryskiwane płynną zaprawą tuż przed wysadzeniem. Zastosowanie spienionej zaprawy ma na celu zwiększenie jej przyczepności do sadzeniaka, dzięki czemu zaprawianie jest bardzo ekonomiczne.
Rys. 2. Od lewej: model 3D zaprawiarki pianowej, zaprawiarka pianowa z siewnikiem nawozów sztucznych zamontowana na sadzarce firmy Unia Grudziądz
Sadzarkom do ziemniaków stawia się następujące wymagania:
odległości między roślinami w rzędzie: 18-42 cm, z możliwością regulacji skokowej co 3 cm,
odchylenie od nastawionej ilości sadzenia nie przekraczające 8%,
odchylenie od wymaganych odstępów między sadzeniakami w rzędzie nie przekraczające 25%, zaś w wymaganych (ustawionych) odstępach powinno znajdować się co najmniej 85% wysadzonych ziemniaków w przypadku sadzarek automatycznych i 90% w przypadku sadzarek półautomatycznych,
liczba miejsc nie obsadzonych nie przekraczająca 3%,
szerokość ustawionych międzyrzędzi utrzymana na całym polu, a maksymalne odchylenia nie większe niż ±1 cm, przy jednoczesnym odchyleniu ziemniaków od osi rzędu ±2 cm,
możliwość regulacji głębokości sadzenia od 4 do 8 cm, przy zachowaniu ustawionej głębokości sadzenia z dokładnością ±2 cm,
grubość przykrycia sadzeniaków warstwą gleby od 6-12 cm z dokładnością ±2 cm,
sadzarka nie może powodować ciężkich uszkodzeń sadzeniaków tj. otarcia naskórka o głębokości powyżej 5 mm, zaś uszkodzenia średnie (o mniejszej głębokości) nie powinny przekraczać 3% dla sadzarek automatycznych i 1% dla półautomatycznych,
prędkość robocza wyrażona w bulwach na minutę powinna wynosić 500 szt. na jeden rząd przy bulwach pobudzonych,
dopuszczalna liczba obłamanych kiełków przy sadzeniu ziemniaków podkiełkowanych nie powinna przekraczać 10% ogólnej liczby kiełków.
Sadzarki producentów krajowych i zagranicznych
W Polsce dostępna jest szeroka oferta sadzarek. Spełniają one na ogół wymagania stawiane nowoczesnym maszynom wymienione powyżej. Z uwagi na dotychczasową praktykę sadzenia ziemniaków i możliwości ciągników, którymi dysponują rolnicy, część maszyn umożliwia ustawienie parametrów sadzenia zarówno dla wartości stosowanych dotychczas, jak również zgodnie z nowymi tendencjami. Typowe dla maszyn znajdujących się na rynku jest coraz bogatsze wyposażenie oraz możliwość wyboru konfiguracji podczas zakupu.
Przykładem może być produkowana przez Akpil Pilzno dwurzędowa sadzarka o nazwie Planter przeznaczona dla małych i średnich plantatorów. Jest ona dostępna w wersji umożliwiającej wysadzanie w rozstawach rzędów 62,5 – 67,5 cm lub 70 – 75 cm. Dozowanie ziemniaków wykonywane jest za pomocą systemu łańcuchowo-czerpakowego. Wysadzanie sadzeniaków odbywa się w odległościach co 29, 32 lub 35 cm. W wersji podstawowej zbiornik na sadzeniaki ma ładowność 180 kg, zaś w wersji ze zwiększonym zbiornikiem - 300 kg. Maszyna może być wyposażona w siewnik nawozów, obsypnik i przedpłużki.
W firmie Akpil produkowana jest także większa maszyna przeznaczona dla wymagających użytkowników o nazwie Power Plant. Sadzarkę można nabyć w wersji zawieszanej lub ciągnionej. Wysadzanie sadzeniaków w rzędach odbywa się w rozstawach 75, 80, 85, 90 cm. Zbiornik sadzeniaków ma ładowność 2240 kg. Sadzarka wyposażona jest w koła kopiujące, talerze obsypujące, mechanizmy do regulacji międzyrzędzi, a także aplikatory zaprawy oraz nawozów.
Rys. 3.Sadzarka dwurzędowa Power Plant firmy Akpil
Przykładem nowoczesnych maszyn produkowanych w Polsce są taśmowo-czerpakowe sadzarki do ziemniaków w wersji dwu i czterorzędowej o nazwach S-211, Pola2, Pola 4H oferowanych przez Remprodex z Człuchowa. Mają one m.in. możliwość zastosowania w czerpakach wkładek z tworzywa sztucznego w zależności od rozmiarów sadzeniaków, co zwiększa regularność sadzenia. W ich systemach wysadzających zastosowano przekładnie zębowo-łańcuchowe, co daje możliwość uzyskania 15 gęstości sadzenia w zakresie 17-40 cm w rzędzie. Sadzarki posiadają możliwość regulacji głębokości i gęstości sadzenia oraz szerokości międzyrzędzi w przedziale od 62,5–75 cm lub 75-90 cm. Głębokość sadzenia reguluje się przez podnoszenie lub opuszczanie redlic wygarniających i na tulejach ustalających pochylenie sadzarki względem kół napędowych. Sadzarki mogą być wyposażone w aplikator nawozów sztucznych.
Rys. 4. Sadzarka dwurzędowa Pola 2 firmy Remprodex Człuchów
Oferta polskich maszyn jest uzupełniana importem sadzarek nowych i używanych. Aktualnie w Polsce dostępne są 2-, 4- i 6-rzędowe sadzarki taśmowo-czerpakowe firm zachodnich, tj. Grimme, Hassia, Cramer, Kverneland, Konning i Miedema. i Reekie. Szczególnie znane są produkty Grimme, cechujące się wydajnymi elementami wysadzającymi. Rozwiązaniem innowacyjnym jest tam system utrzymania stałej głębokości sadzenia, dzięki połączeniu redlic prowadzonych na równoległoboku z obsypnikiem.
Rys. 5. Sadzarka ziemniaków firmy Grimme
Nowoczesna technika sadzenia ziemniaków związana jest ze zwiększeniem rozstawu międzyrzędzi do 75-90 cm oraz wykorzystaniem wielofunkcyjnych zestawów maszyn i narzędzi. Zastosowanie sadzarek wyposażonych w nadbudowany układ aplikowania preparatów chemicznych oraz układ aplikowania granulowanych nawozów sztucznych umożliwia ograniczenie nakładów pracy oraz kosztów. Rozwiązania techniczne stosowane w sadzarkach produkcji krajowej sprawiają, że maszyny te spełniają najnowsze wymagania dotyczące technologii sadzenia.
