Nie wnikając w przyczyny takiego stanu rzeczy, faktem jest że przybywa na polskiej wsi coraz więcej budynków inwentarskich, w których zwierzęta utrzymywane są na rusztach. Zamiast obornika jako nawóz organiczny pozyskujemy tutaj gnojowicę – płynną mieszaninę odchodów, moczu i wody. Skład i wartość nawozowa zależą od gatunku zwierząt, technologii karmienia i pojenia zwierząt. Gnojowica bydlęca i świńska nieco różnią się od siebie.
Źródło: IUNG
O ile potas jest dostępny praktycznie natychmiast po wylewie gnojowicy na glebę, to z azotem, a głównie z fosforem już tak łatwo nie jest. Aby fosfor i ogromna część azotu mogły być dostępne dla roślin jako składniki pokarmowe, muszą ulec procesowi mineralizacji czyli najogólniej rzecz biorąc muszą być dzięki aktywności mikroflory glebowej rozłożone do prostych związków mineralnych możliwych do pobrania przez roślinę. Tak więc to właśnie od aktywności mikroflory glebowej zależy stopień wykorzystania gnojowicy jako nawozu. Dlatego w wielu opracowaniach podaje się, że efektywność wykorzystania azotu dostarczanego w gnojowicy waha się w bardzo szerokim zakresie od 30 do 70%.
Obok mineralizacji musimy uwzględnić czas – chcemy bowiem aby składniki uwalniały się stopniowo wraz z przebiegiem wegetacji. Tutaj sprzyja nam natura, gdyż w okresie od kwietnia do końca sierpnia temperatury są najwyższe, co sprzyja rozwojowi mikroflory. Aby ten rozwój mikroflory był jak najintensywniejszy, należy dostarczyć im jeszcze składników pokarmowych i budulcowych. Taka idea przyświecała badaczom, którzy stworzyli specjalny dodatek do gnojowicy o nazwie Slurry Activ. Jest to nowe rozwiązanie (narzędzie), które powoduje szybsze i dłuższe uwalnianie większych ilości składników pokarmowych z gnojowicy, przede wszystkim azotu, co w efekcie przekłada się na wyższą produktywność roślin. Dodatek ten, zawiera w swoim składzie specjalnie dobrane składniki odżywcze (10% N, 5% K, 3% NaO, 0,2% B, 0,1% Cu, 0,1% Zn) oraz kompleks Min’UP, będący koloidalną mieszaniną składników organicznych i stymulatorów mikroorganizmów glebowych. Produkt ten przyśpiesza mineralizację gnojowicy i stymuluje pobieranie składników odżywczych przez rośliny. W znaczącym stopniu zwiększa on aktywność hydrolityczną gleby (53% 5 dni po aplikacji, 21% 40 dni po aplikacji) oraz mineralizację azotu (39% 28 dni po inkubacji, 38% 56 po inkubacji). Dzięki szybszej mineralizacji azotu uwalniany jest azot szybko dostępny dla roślin.
W doświadczeniach przeprowadzonych w 2014 r. w Gospodarstwie Rolnym Pana Marcina Sikory w Goleszowie Powiat Cieszyński, w trawach nawożonych gnojowicą z dodatkiem Slurry Active w dawce 30 m3/ha, indeks określający wchłanianie azotu przez rośliny (NBI), określony krótko przed pierwszym pokosem traw wzrósł o 23% w porównaniu do kontroli, gdzie zastosowano tylko samą gnojowicę bez dodatku nowego produktu. Oznacza to wzrostu efektu szybkiego pobierania azotu. Przełożyło się to na plonowanie roślin. W tych samych doświadczeniach stwierdzono wzrosty: plonu zielonki z ha + 15%, plonu S.M. z ha + 26%, plonu białka z ha + 13% (średnia z 3 pokosów).
Zastosowanie dodatku do gnojowicy spowodowało zdecydowany wzrost plonu zielonej i suchej masy z ha, co w konsekwencji dało 170 kg białka więcej z ha. W tym samym roku w doświadczeniach przeprowadzonych w Gospodarstwie Rolnym Pana Andrzeja Wójcika w Wiskienicy Dolnej, w Powiecie Łowickim, uzyskano podobne wyniki: plonu zielonki z ha + 10%, plonu S.M. z ha + 36%, plonu białka z ha + 50% (średnia z 3 pokosów). Wzrost suchej masy w każdym pokosie dał w efekcie 400 kg białka więcej. Średni przyrost plonu białka ze wszystkich doświadczeń w trwałych użytkach zielonych przeprowadzonych na terenie całego kraju wyniósł +29%.
Gnojownicę jako nawóz organiczny stosuje się głównie przed rozpoczęciem wegetacji roślin. Ważne jest, aby duże dawki gnojowicy (zwłaszcza na glebach lekkich) nie poprzedzały bezpośrednio wysiewu roślin, ponieważ wydzielający się z gnojowicy amoniak może uszkodzić, a nawet zniszczyć, system korzeniowy wschodzącej rośliny. Zakłada się przy tym, iż składniki pokarmowe i substancje organiczne zawarte w gnojowicy powinny przyczynić się do zwiększenia żyzności gleby i podniesienia plonów, bez zagrożenia zanieczyszczeniem związkami biogennymi środowiska wód gruntowych. Stosowanie gnojowicy w sposób niekontrolowany stanowi zagrożenie dla środowiska naturalnego.
Przepisy prawne Unii Europejskiej zezwalają na zastosowanie nawozów naturalnych (gnojowicy, gnojówki, obornika) w ilości nie przekraczającej 170 kg azotu (N) w czystym składniku na 1 hektar użytków rolnych. Wymagania stawiane budowlom rolniczym służącym do magazynowania obornika, gnojowicy i gnojówki podaje Ustawa z dnia 10 lipca 2007 roku o nawozach i nawożeniu.
W przypadku stosowania gnojowicy przez wiele lat w dawkach przekraczających potrzeby pokarmowe roślin, mogą ujawnić się symptomy zmęczenia gleby objawiające się obniżonym plonowaniem roślin.
Warto jednak uwzględnić gnojowicę w programie nawożenia upraw w gospodarstwie, jako element uzupełniający odżywianie roślin uprawnych. Dodatek Slurry Active zwiększa dostępność azotu i fosforu z gnojowicy, co pozwala ograniczyć zakupy nawozów mineralnych. Dobrze rozłożona gnojowica poprawia własności fizykochemiczne gleby.
Aleksander Gruszko
Maciej Sroczyński
Agencja Prasowa Jatrejon
