Stonka kukurydziana występuje na plantacjach w dziewięciu województwach: dolnośląskim, lubelskim, małopolskim, mazowieckim, opolskim, śląskim, podkarpackim, świętokrzyskim i wielkopolskim. Jak ją zwalczać?
Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa przeniesiona została do Europy z Ameryki Północnej w 1992 roku. - Tam jest zadomowionym i wywołującym corocznie duże straty szkodnikiem (miliard dolarów strat rocznie).
We wszystkich krajach Unii Europejskiej, także w Polsce, uznana została za gatunek kwarantannowy, a więc podlegający obowiązkowi zwalczania - mówi Bogumiła Zwierzchlewska, kierownik jarocińskiego oddziału Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu. Pierwsze, europejskie wykrycie stonki kukurydzianej zanotowano w Serbii, w następnych latach stwierdzano jej występowanie w kolejnych krajach (Węgry, Włochy, Słowacja, Szwajcaria, Czechy, Anglia, Holandia i Belgia, w 2005 roku - Polska). Rozprzestrzenianie stonki następowało tak szybko ze względu na jej łatwość czynnego (przeloty dorosłych owadów) i biernego (środki transportu, obrót materiałem roślinnym) przemieszczania się na znaczne odległości. Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa jest to chrząszcz z rodziny stonkowatych. Zimują jaja. Wiosną następuje wylęg larw, których pożywieniem są rośliny kukurydzy. Jeśli larwy nie znajdą ich w ciągu doby - giną. Dorosłe chrząszcze pojawiają się od pierwszej połowy lipca do połowy października. Jesienią składają jaja na plantacji kukurydzy.
Rośliny kukurydzy uszkadzane są zarówno przez larwy, jak i dorosłe chrząszcze, ale najgroźniejsze jest żerowanie larw na korzeniach. - Larwy wgryzają się do korzeni i podstawy łodyg. Dochodzi do uszkodzenia i silnej redukcji systemu korzeniowego. Skutkiem jest pokładanie się roślin na glebie (tzw. „gęsie szyje”) - tłumaczy kierowniczka oddziału WIORiN. Uszkodzenie korzeni powoduje ograniczenie pobierania przez roślinę wody i składników pokarmowych, co negatywnie wpływa na plon. Bardzo charakterystyczne dla porażonych plantacji jest ich silne wyleganie. Żerowanie dorosłych chrząszczy jest mniej szkodliwe niż larw. Dorosłe owady uszkadzają kwiaty, mogą żerować na ziarniakach - skutkuje to słabym zaziarnieniem, a co za tym idzie, gorszym zbiorem.
W całej Polsce corocznie prowadzony jest monitoring występowania stonki kukurydzianej. Stosuje się do tego celu pułapki feromonowe lub pokarmowe wabiące dorosłe chrząszcze. Poza tym prowadzone są lustracje plantacji kukurydzy. Poszukiwane są rośliny wylegające oraz uszkodzenia kwiatów i młodych kolb. Stonka kukurydziana występuje w 9 województwach (według danych z 2012 roku): dolnośląskim, lubelskim, małopolskim, mazowieckim, opolskim, śląskim, podkarpackim, świętokrzyskim i wielkopolskim. W Wielkopolsce stwierdzono występowanie pierwszych chrząszczy stonki w powiecie kępińskim w 2008 roku. Od tego czasu nie odnotowano jej na terenie innych wielkopolskich powiatów. Działania zwalczające i ograniczające rozprzestrzenianie się stonki kukurydzianej zostały określone w rozporządzeniach ministra rolnictwa. Najskuteczniejszym sposobem jej zwalczania jest stosowanie zmianowania. Ponieważ warunkiem rozwoju szkodnika jest dostęp larw do roślin kukurydzy jako źródła pokarmu, najbardziej skutecznym sposobem zwalczania jest uprawa na polu, gdzie wystąpiła stonka, roślin innych niż kukurydza.
- Ważną czynnością ograniczajacą zawleczenie szkodnika na nowe tereny jest przestrzeganie zasady dokładnego oczyszczania z gleby oraz resztek roślinnych maszyn i narzędzi mających kontakt z glebą oraz roślinami na terenach zasiedlonych przez stonkę - informuje Bogumiła Zwierzchlewska. Spośród metod agrotechnicznych na uwagę zasługuje też niszczenie chwastów na plantacji, a po zbiorze roślin niskie skoszenie słomy i dokładne jej rozdrobnienie na sieczkę, a następnie głebokie jej przyoranie. Zabiegi te usuwają warstwę izolacyjną (ściółkę) chroniącą jaja przed negatywnym oddziaływaniem czynników środowiskowych, a głęboka orka jesienna dodatkowo wydobywa jaja na powierzchnię, gdzie są bardziej narażone na zniszczenie.
Ważnym uzupełnieniem metody agrotechnicznej jest chemiczna ochrona roślin. Zabiegi chemiczne są skierowane przeciwko larwom i osobnikom dorosłym. - Do zwalczania larw wykorzystuje się insektycydy glebowe stosowane przed lub w czasie siewu oraz zaprawy nasienne. Do zwalczania dorosłych chrząszczy zaleca się użycie odpowiednich insektycydów nalistnych w okresie lotu owadów, a zwłaszcza w czasie składania jaj przez samice - radzi specjalistka. - Aby zabieg mógł być wykonany w tym okresie, kiedy rośliny osiągają ponad 2 metry wysokości, konieczne jest pozostawienie ścieżek przejazdowych dla ciągnika z opryskiwaczem o belkach podnoszonych ponad wierzchołki roślin lub też wykorzystanie ciagnika szczudłowego czy nawet samolotu - dodaje.
W chwili obecnej nie ma w Polsce zarejestrowanych insektycydów do doglebowego zwalczania larw stonki oraz zapraw nasiennych. Zarejestrowane są dwa insektycydy nalistne tj. Proteus 110 OD i Steward 30 WG.
Powiat jarociński zaliczony jest do strefy wolnej od szkodnika. Nie obowiązują więc na razie żadne ograniczenia w uprawie i przemieszczaniu kukurydzy. - Szacujemy, że na terenie powiatu jarocińskiego uprawianych jest ok. 4500 ha kukurydzy - dodaje kierowniczka oddziału WIORiN. W momencie stwierdzenia występowania stonki produkcja kukurydzy stanie się znacznie bardziej kłopotliwa.
Anna Kopras-Fijołek
