Do unijnych rejestrów chroniących nazwy produktów na terenie całej Unii Europejskiej wpisanych jest obecnie 38 polskich produktów. Uzyskanie takiego oznaczenia gwarantuje, że produkt jest wytwarzany zgodnie z recepturą stosowaną od kilkudziesięciu lat w regionie. Warto nadmienić, że rejestracja pierwszej polskiej nazwy - bryndzy podhalańskiej jako ChNP - nastąpiła w 2007 r. W latach 2008-2009 zarejestrowano 14 nazw, a w latach 2010-2011 r. – 17 nazw. W 2012 r. zarejestrowano 4 nazwy polskich produktów. Ostatnią, zarejestrowaną w 2016 r., polską nazwą są krupnioki śląskie jako ChOG. Zgodnie z przepisami zarejestrowane nazwy, w przypadku Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych oraz Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności zarejestrowanych z zastrzeżeniem nazwy, są chronione przed:
- wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystywaniem w celach komercyjnych zarejestrowanej nazwy dla produktów nie objętych rejestracją, o ile produkty te są porównywalne do produktów zarejestrowanych pod tą nazwą lub jeśli stosowanie nazwy narusza prestiż chronionej nazwy;
- każdym niezgodnym z prawem zawłaszczeniem, imitacją lub aluzją, jeśli nawet prawdziwe pochodzenie produktu jest zaznaczone lub chroniona nazwa została przetłumaczona, lub towarzyszy jej wyrażenie „w stylu”, „rodzaju”, „przy użyciu metody”, „tak jak produkowane w”, „imitacja” lub „podobne”;
- wszelkimi innymi fałszywymi lub mylącymi danymi odnoszącymi się do miejsca pochodzenia, właściwości lub podstawowych cech produktu na opakowaniu wewnętrznym lub zewnętrznym, w materiale reklamowym lub dokumentach odnoszących się do danego produktu lub na opakowaniu produktu w pojemniku, mogącym stworzyć fałszywe wrażenie co do jego pochodzenia;
- wszelkimi innymi praktykami mogącymi wprowadzić w błąd zainteresowanych co do prawdziwego pochodzenia produktu.
W czerwcu br. Prezydent podpisał ustawę o zmianie ustawy o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Została ona opublikowana w dniu 11 lipca 2016 roku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2016 poz. 1001). Ustawa weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, tj. 26 lipca 2016 roku.
To pierwsza tak duża zmiana ustawy od czasu jej wprowadzenia w grudniu 2004 roku. Nowe przepisy sformułowane zostały w oparciu o dotychczasowe doświadczenia w funkcjonowaniu systemu chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności, a także wynikały z konieczności wdrożenia do polskiego porządku prawnego zmian wynikających z wejścia w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych. Celem znowelizowanej ustawy jest przede wszystkim poprawa funkcjonowania i zwiększenie przejrzystości systemu ochrony i rejestracji oznaczeń geograficznych produktów rolnych i środków spożywczych, a tym samym skuteczniejsza ochrona spożywczych produktów regionalnych. Efektem nowych regulacji prawnych będzie także wzmocnienie systemu kontroli i nadzoru nad prawidłowym stosowaniem oznaczeń określonych jako: chronione nazwy pochodzenia, chronione oznaczenia geograficzne i gwarantowane tradycyjne specjalności. Wprowadzono również zmiany, które wynikają z dotychczasowej praktyki stosowania nazw produktów zarejestrowanych w unijnym rejestrze. Ustawa zmienia też procedurę składania wniosków o rejestrację chronionych nazw, chronionych oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności. Skraca terminy rozpatrywania wniosków o rejestrację.
Najważniejsze zmiany ustawy
1. Wzmocnienie systemu nadzoru nad produktami posiadającymi zarejestrowane nazwy jako ChNP, ChOG, GTS
Zmiana ustawy kładzie nacisk na wzmocnienie nadzoru sprawowanego przez Inspekcję JHARS nad produktami ChNP, ChOG, GTS oraz daje nowe instrumenty pozwalające na skuteczniejszą ochronę zarejestrowanych nazw. Ustawa przewiduje, że poza kontrolą zgodności ze specyfikacją, która przeprowadzana jest na wniosek producenta, organy kontrolne, w ramach sprawowanego nadzoru nad produkcją produktów ChNP, ChOG, GTS, będą miały obowiązek weryfikowania procesu produkcji już po wydaniu świadectw jakości lub certyfikatów zgodności. Ma to zagwarantować konsekwentne spełnianie wymagań specyfikacji przez producentów, którzy zdecydowali się włączyć do systemu jakości żywności.
2. Zastąpienie zbyt dolegliwych kar karami pieniężnymi
Proponowane zmiany mają na celu zwiększyć skuteczność sankcji stosowanych w odniesieniu do producentów bezprawnie wykorzystujących zarejestrowane nazwy jako ChNP, ChOG lub GTS. Wprowadzanie do obrotu produktów oznakowanych jako ChNP, ChOG, GTS, a niespełniających wymagań specyfikacji traktowane było jako przestępstwo, a za popełnienie tego przestępstwa mogła być wymierzona kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności, nawet do lat 5. Tak przyjęty system karny nie był skutecznie wykorzystywany, ze względu na dysproporcję pomiędzy przewinieniem a karą. Nowe przepisy zakładają, że za nieprawidłowe stosowanie zarejestrowanych nazw jako ChNP, ChOG lub GTS będą wymierzane kary pieniężne. Kary te nakładane będą, przez Wojewódzkiego Inspektora JHARS (albo Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej), w drodze decyzji administracyjnej, po uwzględnieniu szkodliwości czynu, zakresu naruszenia, dotychczasowej działalności podmiotu dokonującego naruszenia i wielkości jego obrotów. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na skuteczność nadzoru w zakresie wprowadzania do obrotu detalicznego produktów oznaczonych jako chronione nazwy pochodzenia, chronione oznaczenia geograficzne lub gwarantowane tradycyjne specjalności lub odwołujących się do tych oznaczeń, jest ścisła współpraca Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych i Inspekcji Handlowej, której zasady określone zostaną w porozumieniu zawartym pomiędzy Głównym Inspektorem Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych i Prezesem Urzędu Ochronny Konkurencji i Konsumentów.
3. Wprowadzenie szerszego katalogu sankcji stosowanych wobec jednostek certyfikujących
Kolejną ważną zmianą dla systemu kontroli produktów ChNP, ChOG, GTS jest możliwość nakładania kar pieniężnych i nakazywanie wykonania działań naprawczych przez Głównego Inspektora JHARS jednostkom certyfikującym, które nie wywiązują się prawidłowo z nałożonych na nie zadań w zakresie przeprowadzania kontroli zgodności ze specyfikacją procesu produkcji produktów posiadających nazwy zarejestrowane jako ChNP, ChOG, GTS . Dotychczas, jedyną możliwą sankcją karną wobec jednostek było złożenie przez Głównego Inspektora JHARS do ministra właściwego ds. rynków rolnych, wniosku o odebranie jednostce upoważnienia.
4. Ułatwienie dostępu do informacji o produktach ChNP, ChOG, GTS i producentach
Wprowadzona została regulacja dotycząca obowiązku zamieszczania na stronach internetowych urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw rynków rolnych całego wniosku o rejestrację produktu rolnego lub środka spożywczego jako chroniona nazwa pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne lub gwarantowana tradycyjna specjalność. Zmiana ta ma na celu wypełnienie obowiązku wynikającego z art. 49 ust. 3 i 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012. Obecnie, na stronach tych zamieszczana jest treść wniosku o rejestrację produktu rolnego lub środka spożywczego jako chroniona nazwa pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne lub gwarantowana tradycyjna specjalność z wyłączeniem informacji dotyczących osoby działającej w imieniu wnioskodawcy oraz wykazu dokumentów lub informacji dołączonych do tego wniosku. Ponadto, po wejściu w życie nowych przepisów ustawy Główny Inspektor JHARS będzie publikował na stronie internetowej Inspekcji JHARS wykaz producentów produktów posiadających zarejestrowane nazwy jako ChNP, ChOG lub GTS. Publikowany wykaz będzie regularnie aktualizowany na podstawie informacji o wydanych certyfikatach zgodności i świadectwach jakości przesyłanych do Głównego Inspektoratu JHARS każdego miesiąca przez jednostki certyfikujące i wojewódzkie inspektoraty JHARS. Publikowanie informacji o produktach wpisanych do rejestru chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych oraz rejestru gwarantowanych tradycyjnych specjalności, a także wiarygodnego wykazu producentów ma na celu zwiększenie przejrzystości systemu. Może przyczynić się również do zwiększenia konkurencyjności tych produktów, a w konsekwencji przynieść wymierne korzyści dla producentów.
5. Kontrolowanie produktów oznakowanych określeniem „produkt górski”
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 wprowadziło możliwość wyróżniania produktów pochodzących z terenów górskich określeniem „produkt górski”. Określenie na stanowić skuteczny instrument ułatwiający producentom z terenów górskich wprowadzanie na rynek ich produktów i zmniejszenie ryzyka dezorientacji konsumenta co do tego, czy produkty dostępne na rynku rzeczywiście pochodzą z terenów górskich. Zgodnie w ww. rozporządzeniem „produkt górski” to produkt w odniesieniu do którego:
- zarówno surowce, jak i pasza dla zwierząt gospodarskich pochodzą przede wszystkim z obszarów górskich;
- w przypadku produktów przetworzonych, przetwarzanie odbywa się również na obszarach górskich.
Szczegółowe zasady stosowania określenia „produkt górski” oraz odstępstwa od nich w należycie uzasadnionych przypadkach i w celu uwzględnienia naturalnych ograniczeń dotyczących produkcji rolnej na obszarach górskich, określa rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 665/2014 z dnia 11 marca 2014 r. Aby zapewnić przestrzeganie zasad stosowania określenia „produkt górski”, przepisy przyjętej ustawy, nakładają na Inspekcję JHARS obowiązek kontroli produktów wykorzystujących to określenie.
Jednym z wiodących celów zmiany przepisów nowej ustawy jest zapewnienie łatwiejszego dostępu do informacji o producentach i produktach tej żywności, która cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem konsumentów.
Opracowano:
Barbara Sałata
Źródło:
Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 poz. 1001)
www.minrol.gov.pl
www.ijhar-s.gov.pl
Źródło
Centrum Doradztwa Rolniczego
http://cdr.gov.pl/
