Wielkopolska Izba Rolnicza wobec wyzwań i kryzysów na rynku rolnym

25 kwietnia br. Wielkopolska Izba Rolnicza zorganizowała debatę pn. „Wielkopolska Izba Rolnicza wobec wyzwań i kryzysów na rynku rolnym”. W debacie wzięli udział: Członkowie Walnego Zgromadzenia Wielkopolskiej Izby Rolniczej, Wicewojewoda Wielkopolski – Jarosław Maciejewski, Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego – Krzysztof Grabowski, Wiceprezes Krajowej Rady Izb Rolniczych – Robert Nowak, jak również dyrektorzy instytucji okołorolniczych, reprezentanci „Roli Wielkopolski” oraz przedstawiciele redakcji współpracujących z Wielkopolską Izbą Rolniczą.

Wstępem do debaty była prezentacja przygotowana przez zespół specjalistów Wielkopolskiej Izby Rolniczej. W prezentacji pokazaliśmy naszą diagnozę, która wskazuje, że Zielony Ład i napływ towarów z Ukrainy, to jedynie wierzchołek góry lodowej obecnej, jakże trudnej sytuacji w rolnictwie. Naszym zdaniem rozwiązanie tych dwóch problemów nie poprawi radyklanie sytuacji rolników. Pod powierzchnią skrywa się bowiem wiele poważniejszych problemów, których często nie dostrzegamy, a których przezwyciężenie będzie zdecydowanie trudniejsze. Do tych wyzwań należą między innymi:

• rozwarcie się nożyc cenowych na skutek spadku cen skupu płodów rolnych, szczególnie zbóż, rzepaku i kukurydzy oraz wzrostu cen zakupu środków produkcji,
• inflacja,
• niskie ceny na rynkach światowych,
• presja cenowa sieci detalicznych oraz koncernów globalnych kupujących płody rolne oraz sprzedających środki produkcji,
• słaba pozycja rolnika w łańcuchu spożywczym – brak konsolidacji biznesowej,
• redukcja budżetu UE przeznaczanego na rolnictwo,
• rozdrobniona struktura gospodarstw rolnych w Polsce,
• Odchodzenie od produkcji zwierzęcej w kierunku monokultury zbożowo-kukurydzianej.

Odnieśliśmy się krótko również do nowej Wspólnej Polityki Rolnej, która jest nie do przyjęcia dla rolników, ponieważ Komisja Europejska chciałaby, żeby rolnik dobrze zarabiał, dbał o klimat i środowisko, a żywność w sklepach była tania. To wszystko w dobie kryzysu ekonomicznego i zmniejszonego budżetu na WPR jest nie do pogodzenia i odbija się negatywnie na finansach gospodarstw rolnych, nie wspominając już o bardzo rozbudowanej i nadmiernej biurokracji i kontroli. Na tę kwestię zwracaliśmy już uwagę w połowie 2020 roku. Wtedy WZ WIR podjęło stanowisko w tej sprawie, którego fragment cytujemy poniżej:

…Wielkopolska Izba Rolnicza stoi na stanowisku, że strategie nie są na dzień dzisiejszy możliwe do zaakceptowania przez rolników. Wyznaczone cele i narzędzia są zbyt ambitne i wręcz zagrażają bezpieczeństwu żywnościowemu krajów członkowskich. Powodują one spadek produkcji i konkurencyjności wytwarzanej w Europie żywności, co szczególnie negatywnie wpłynie na towarowe gospodarstwa rolne, prowadząc do ich bankructwa.” – Stanowisko WZ, 19.06.2020r.

Na stronie internetowej Wielkopolskiej Izby Rolniczej znajdziecie państwo szereg dokumentów, które wskazują na nasze działania w tej sprawie. Niestety w większości zostały one zlekceważone, a obecna sytuacja pokazuje, że mieliśmy wtedy rację, a nasze obawy o złej sytuacji w rolnictwie niestety się potwierdziły. W prezentacji pokazaliśmy kluczowe działania, których realizacja pomogłaby stworzyć, bardziej stabilne od dzisiejszych, warunki przetrwania rolnictwa w Polsce i Unii Europejskiej. Zaliczamy do nich takie działania jak:

• powrót do znanej WPR, czyli inaczej rzecz ujmując „Zielony ład do kosza” i przygotowanie nowych rozwiązań, dobrowolnych, akceptowanych przez rolników i finansowanych z funduszy przeznaczonych na walkę ze zmianami klimatycznymi i ochroną środowiska,
• w perspektywie krótkoterminowej rolnicy muszą otrzymywać rekompensaty za skutki finansowe wynikające z decyzji Komisji Europejskiej,
• kluczem rozwiązania problemów w okresie średnio i długoterminowym jest ograniczenie eksportu nieprzetworzonych płodów rolnych, np. zboża, rzepaku i kukurydzy bo tu nie mamy przewag konkurencyjnych,
• rozwój Wielkopolskiego rolnictwa musi opierać się na przetwórstwie, wartości dodanej, wysokiej jakości i marce,
• niezbędne jest wzmocnienie pozycji rolnika w łańcuchu żywnościowym.

Mamy też pomysły na katalog konkretnych projektów mających na celu poprawę sytuacji dochodowej rolników. Ten katalog obejmuje między innymi takie działania jak:

• odbudowa pogłowia trzody chlewnej,
• budowa instalacji do przerobu kukurydzy i rzepaku na paliwa i energię w układzie KGS-KOWR-Rolnik (grupa rolników) jako udziałowiec,
• finansowanie dopłat z dwóch źródeł:
• WPR – finansowanie związane z celem bezpieczeństwa żywnościowego i stabilizacją dochodów rolniczych.
• Fundusz Solidarności Klimatycznej – finansowanie dobrowolnych praktyk i działań rolnika na rzecz ochrony klimatu i środowiska.
• środki budżetowe (KPO, KPS) na inwestycje w rolnictwo precyzyjne,
• wielkopolski program walki ze skutkami suszy,
• tworzenie spółdzielni energetycznych,
• wsparcie organizacji sprzedaży bezpośredniej i RHD.

W podsumowaniu naszej prezentacji wskazaliśmy na konieczność dialogu i współpracy, jako klucza do sukcesu rozwiązywania bardzo trudnych wyzwań, przed którymi stoi rolnictwo europejskie.

Jarosław Maciejewski Wicewojewoda Wielkopolski wskazał, że aktualne problemy w rolnictwie są problemami, które narastały przez lata. Według Wojewody należy pilnie pomóc rozwiązać omawiane i zgłaszane przez rolników problemy, jednak czasu na to jest bardzo mało, gdyż sytuacja ekonomiczna wielu gospodarstw jest bardzo trudna. Wojewoda przypomniał uczestnikom debaty, że z jego inicjatywy został powołany zespół do spraw postulatów zgłaszanych przez Wielkopolskich rolników podczas protestów. Ostatnie spotkanie tego Zespołu odbyło się 18 kwietnia br., a relację z tego spotkania znajdą Państwo tutaj

Jarosław Maciejewski w pełni zgodził się z przedstawioną przez dr Andrzeja Przepiórę – Starszego Specjalistę WIR, trudną sytuacją na rynkach rolnych. Dodał również, że ze względu na zmiany klimatyczne występuje ogromne zagrożenie na rynku zbóż ze strony Rosji. W związku z ociepleniem klimatu areał uprawy zbóż będzie rósł, szczególnie na obszarze Rosji, w tym na Syberii, co do tej pory było niemożliwe. W połączeniu z nadwyżkami taniego gazu, którymi dysponuje Rosja i ich zamianie w nawozy, perspektywa wzrostu produkcji zbóż i spadku ich cen na rynku światowym wydaje się bardzo realna. To właśnie zdaniem Wojewody staje się dla nas olbrzymim wyzwaniem. Wojewoda zwrócił także uwagę, że sieci handlowe prześcigają się w zdobywaniu klientów, oferując im niskie ceny i hasłem „mamy najtaniej”. Dodał również, że sam wspiera lokalnych rolników i robi głównie zakupy na łobżenickim targowisku. Zdaniem Wojewody, aby rolnictwo stało się opłacalne musi być zachowana stabilizacja przepisów prawa oraz zmniejszenie wymagań biurokracyjnych, którymi obarcza się rolników. Wojewoda zapowiedział, że powołany przez niego Zespół pomoże wypracować rozwiązania dla wielkopolskich (i nie tylko) rolników w celu poprawy ich sytuacji. Jarosław Maciejewski przekazał, że wielkopolskie rolnictwo jest kluczowe w skali kraju i najlepiej, aby to właśnie wnioski opracowane przez nasze województwo popłynęły dalej w kraj i pomogły decydentom w opracowaniu odpowiedniej strategii, która rozwiąże bardzo trudną sytuację ekonomiczną wielu gospodarstw rolnych. Na koniec dodał, że podczas debaty podkreślona została waga dialogu i współpracy. To właśnie te dwa czynniki według Wojewody są kluczowe, aby wypracować jak najlepsze rozwiązania.

Kolejnym gościem podczas debaty był Krzysztof Grabowski – Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego, który podziękował za zaproszenie na debatę oraz pogratulował uzyskanego absolutorium Zarządowi Wielkopolskiej Izby Rolniczej. Samorząd Województwa Wielkopolskiego „żyje” tematami rolnictwa i cieszy się, że zarówno postulaty zgłaszane przez Samorząd oraz Wielkopolską Izbę Rolniczą są tożsame. W swoim wystąpieniu Marszałek wspomniał o powołaniu Wielkopolskiej Rady Rolniczej – ciała doradczego Zarządu Województwa Wielkopolskiego, która już funkcjonuje od ponad roku, w składzie której znajduje się Prezes Wielkopolskiej Izby Rolniczej – Mieczysław Łuczak. Powołanie Wielkopolskiej Rady Rolniczej to krok do lepszego poznania bieżącej sytuacji w rolnictwie, która jest omawiana przez ekspertów wielu branż rolniczych. Do jej zadań należy m.in. opiniowanie, jak również wspieranie działań realizowanych w sektorze rolno-spożywczym przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego oraz działania promocyjne i interwencyjne na rzecz wielkopolskiego rolnictwa.

Marszałek przekazał zgromadzonym, że podczas specjalnego posiedzenia Wielkopolskiej Rady Rolniczej, w obliczu trwających protestów rolniczych, Rada przyjęła stanowisko skierowane do Rządu popierające protesty i postulaty rolników, które mówią o wycofaniu się z założeń „Zielonego Ładu”, zatrzymaniu niekontrolowanego napływu towarów rolnych z Ukrainy oraz ułatwieniu prowadzenia inwestycji rolniczych. Zdaniem Marszałka są to bardzo ważne postulaty i Wielkopolska Rada Rolnicza, popierając ich głos, ma nadzieję, że Ministrowi Rolnictwa uda się je zrealizować. Wielkopolska Rada Rolnicza aktywnie rozmawiając z przedstawicielami sektora rolniczego głęboko wierzy, że postulaty rolników oraz ich argumenty wypłyną na kierunek zmian i decyzje Unii Europejskiej co do ochrony rodzimego rolnictwa i utrzymania jego konkurencyjności na mapie Europy i Świata.

Następnie Krzysztof Pietrzak – Delegat na WZ z powiatu tureckiego zwrócił uwagę, że Polska wchodząc w struktury Unii Europejskiej zwiększyła stawkę podatku VAT na maszyny z 0 na 22%. Dodał także, że aktualna sytuacja w rolnictwie jest tragiczna, a w dużym stopniu spowodowane to jest ogromnym wzrostem kosztów produkcji, tj. nawozów, paliwa oraz maszyn rolniczych. Delegat zwrócił również uwagę na złe traktowanie rolników – według niego osoby odpowiedzialne za tworzenie zasad WPR uważają, że rolnicy nie wiedzą jak prowadzić swoje gospodarstwa i „nie wiedzą co na własnych polach mogą zasiać”. Krzysztof Pietrzak zaapelował do zgromadzonych, że inne sektory powinny brać przykład z polskich drobiarzy, którzy są numerem jeden w UE, dlatego, że nadal produkują najtańsze mięso.

W debacie wzięli udział także przedstawiciele Roli Wielkopolski, którzy zwrócili uwagę, że cały czas prowadzone są różnego rodzaje spotkania, podczas których dyskutuje się o pomocy dla rolników, jednak za tymi dyskusjami nie idą żadne rozwiązania. Dodali również, iż izby rolnicze powinny mieć nie tylko moc opiniotwórczą, ale również ustawodawczą.

Przypomnijmy, że Wielkopolska Izba Rolnicza, jak również inne izby, wielokrotnie zwracały się do gremiów decyzyjnych, aby dać izbom więcej kompetencji. Podczas obrad III WZ WIR VII kadencji również zgłoszono wniosek o wystąpienie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, za pośrednictwem KRIR, o zwiększenie kompetencji Izb Rolniczych. Młodzi rolnicy apelowali także, aby dać rolnikom produkować żywność, a nie ograniczać im tej pracy absurdalnymi przepisami i wymogami.

Robert Nowak – Wiceprezes Krajowej Rady Izb Rolniczych podkreślił, że mocnym zagrożeniem dla rolnictwa, nie tylko polskiego, ale i europejskiego, jest agresywne rolnictwo rosyjskie. Produkcja rolnicza powinna być przeznaczania nie tylko na potrzeby żywnościowe, ale także na cele przemysłowe, w tym np. opałowe. Kolejnym problemem na który zwrócił uwagę Wiceprezes KRIR był tzw. „kotlet z probówki”, czy białko z owadów.

Następnie Daniel Kalemba – p.o. Dyrektora Oddziału Terenowego KOWR w Poznaniu odczytał list od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Czesława Siekierskiego, który ze względu na zaplanowane wcześniej zobowiązania nie mógł osobiście uczestniczyć w debacie. Treść listu przedstawiamy poniżej: 

Kolejnym gościem, który zabrał głos podczas debaty, był Stanisław Kalemba – Poseł na Sejm RP I-VII kadencji, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w latach 2012-2014, który podziękował za zaproszenie i możliwość udzielenia mu głosów właśnie przez rolników, z którymi lubi się spotykać i wypracowywać wspólne rozwiązania, mające na celu poprawę sytuacji w rolnictwie. Były Minister w swoim wystąpieniu wskazał, że jak nie nauczymy się rozmawiać ponad podziałami politycznymi, to ciężko będzie dojść do porozumienia. Według Stanisława Kalemby koniecznym jest wysłuchiwanie argumentów innych.

Były Poseł na Sejm cieszy się, że to właśnie młodzi ludzie, którzy będą następcami gospodarstw, walczą o rolnictwo. Stanisław Kalemba odniósł się także do czasów, kiedy to pracowano nad ustawą o izbach rolniczych. Wskazał, że jednym z trudniejszych zadań było znalezienie pieniędzy na funkcjonowanie izb rolniczych. Były Minister przypomniał, że zgodnie z ustawą o izbach rolniczych, członkami samorządu rolniczego z mocy prawa są m.in.: „osoby fizyczne i prawne, będące podatnikami podatku rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym”. Zachęcił także młodych do wstąpienia w struktury izb rolniczych. Stanisław Kalemba zaproponował, aby izby przygotowały wystąpienie do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w którym poproszą o przekazanie zadań z tytułu doradztwa rolniczego. Były Minister w swoim wystąpieniu wskazał również problem, na który nasza Izba zwraca uwagę od dawna, czyli na zmniejszony budżet unijny i krajowy na rolnictwo – według jego wyliczeń obecnie budżet na rolnictwo jest mniejszy o 40% w porównaniu do tego sprzed 10 lat. Zdaniem Stanisława Kalemby większą rolę musi odgrywać Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, który mógłby przygotowywać bieżące analizy rynkowe, notowania i kalkulacje, które byłyby przesyłane do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, będąc tym samym znaczną pomocą przy ustalaniu różnych form pomocy publicznej. Niezwykle ważnym jest, aby instytucje rolnicze ze sobą współpracowały. Na koniec swojego wystąpienia Stanisław Kalemba przekazał, że sytuacja w rolnictwie jest dramatyczna i jest bardzo dużo do zrobienia, aby pomóc wyjść rolnikom z kryzysu trwającego już od dłuższego czasu. Jego zdaniem sprawy rolnictwa muszą być rozwiązywane przez rolników i z nimi konsultowane. Koniecznym jest również doprowadzenie do zwiększenia kompetencji izb rolniczych, aby izby mogły czuć poparcie rolników.

Debatę zakończył Prezes Mieczysław Łuczak, który zapowiedział organizację podobnych spotkań w przyszłości. Już w maju zaplanowano kolejną debatę – tym razem z szefami związków zawodowych i branżowych działających na rzecz wielkopolskiego rolnictwa.

Opracowanie:

Biuro WIR