W ramach projektu założono 43 obiekty demonstracyjne z uprawą bobiku o łącznej powierzchni 27,75 ha, w tym w Stacjach/Zakładach Doświadczalnych COBORU, RZD Grabów, IHAR i Małopolskiej Hodowli Roślin 37 obiektów o powierzchni 26,25 ha oraz 6 obiektów o pow. 1,50 ha w gospodarstwach rolnych utrzymujących świnie i drób. Podczas wizyt na tych obiektach uczestnicy zapoznali się z technologią uprawy bobiku oraz możliwościami jego wykorzystania w żywieniu zwierząt.
Bobik (Vicia faba L.)
Cechuje się największym potencjałem plonowania wśród roślin białkowych (w przeciętnych warunkach plon wynosi 35-45 dt z ha), który w pełni może być wykorzystany w uprawie na dobrych glebach, w warunkach znacznej ilości opadów w sezonie wegetacyjnym. Ma duże zapotrzebowanie na wodę. Rośliny najbardziej wrażliwe na jej brak są w fazie kwitnienia i zawiązywania strąków.
Nasiona bobiku charakteryzują się wysoką zawartością białka, są dobrym źródłem składników mineralnych, witamin i wielu związków bioaktywnych, dlatego są wykorzystywane jako wartościowa pasza dla zwierząt, głównie świń, koni, drobiu i gołębi. Zawartość białka ogółem w nasionach bobiku uprawianego w warunkach Polski wynosi około 30% w suchej masie, a jego wydajność jest wprost proporcjonalna do wysokości uzyskiwanych plonów.
Bobik uprawia się na glebach klasy II – IIIa, które wykazują dobre właściwości fizyczne i są zasobne w składniki pokarmowe. Najlepszym miejscem w płodozmianie są stanowiska po zbożach. Bobik nie powinien być uprawiany po sobie i innych gatunkach bobowatych, ze względu na ryzyko wystąpienia przede wszystkim zgorzeli korzeniowej. Dla bobiku optymalny odczyn mieści się w przedziale 6,6-7,2 i ma on istotny wpływ na intensywność zawiązywania na korzeniach brodawek i asymilacji wolnego azotu. Rośliny bobiku wytwarzają głęboki system korzeniowy, który drenując glebę poprawia jej właściwości fizyczne oraz chemiczne, co umożliwia pobieranie składników pokarmowych z głębszych i trudnodostępnych warstw gleby. Ze względu na dużą zawartość składników pokarmowych w resztkach pożniwnych, bobik jest uważany za wartościowy przedplon dla roślin następczych, przede wszystkim zbożowych. Pełni także rolę rośliny fitosanitarnej, ponieważ w gospodarstwach uprawiających dużo zbóż, pozwala eliminować niekorzystny wpływ ich uprawy po sobie oraz ogranicza występowanie chorób podstawy źdźbła.
Siew bobiku powinien mieć miejsce możliwie jak najwcześniej, a termin jego wykonania zależy od właściwego uwilgotnienia gleby. Optymalny termin siewu bobiku w Polsce przypada od 20 marca do 5 kwietnia. Wymagania nawozowe względem podstawowych makroelementów zależą od zasobności gleby, wartości rośliny przedplonowej, stopnia mineralizacji resztek pożniwnych oraz zakładanego i możliwego do uzyskania w danych warunkach plonu.
Najczęściej występującymi chorobami na roślinach bobiku są:
- pochodzenia grzybowego – askochytoza, zgorzel siewek, zgnilizna korzeni, czekoladowa plamistość, rdza bobik,
- pochodzenia bakteryjnego – szara pleśń, mączniak rzekomy bobiku, rak koniczyny na bobiku,
- pochodzenia wirusowego – wirus ostrej mozaiki grochu, wirus żółtej mozaiki fasoli, wirus właściwej mozaiki bobiku.
Ze szkodników, które uszkadzają rośliny i nasiona bobiku najczęściej występują: mszyca trzmielinowo-burakowa, strąkowiec bobowy, oprzędzik pręgowany, wciornastek grochowiec i śmietka kiełkówka.
Obecnie w Krajowym rejestrze (KR) wpisanych jest 12 odmian, wśród których można wyodrębnić trzy grupy, w zależności od cech morfologiczno-użytkowych roślin, a mianowicie: trzy odmiany niesamokończące o niskiej zawartości tanin, osiem odmian niesamokończących o wysokiej zawartości związków antyodżywczych (tanin) i jedna odmiana samokończąca wysokotaninowa. Barwa kwiatów roślin bobiku jest cechą, która ułatwia rozpoznanie typu odmiany. Rośliny odmian form niskotaninowych cechują się kwiatami w całości barwy białej. Natomiast odmiany taninowe mają kwiaty białe, z wyraźną czarną melaninową plamką.
Według danych ARiMR, w roku 2023 bobik był uprawiany na powierzchni około 38 tys. ha. W roku 2024, w czternastu województwach na Listach odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw (LOZ) znajduje się od 3 do 6 odmian. Zestawienie odmiany na LOZ oznacza jej rekomendację na obszarze województwa. Przeważnie znajdują się na nich odmiany, które przejawiają dobre przystosowanie do uprawy w danym rejonie i są tam najbardziej wartościowe. W br. na wszystkich LOZ znajduje się łącznie 11 odmian bobiku. Najczęściej polecanymi do uprawy, tj. w 10-13 województwach są następujące odmiany – Apollo, Trumpet, Capri i Fanfare.
BOBIK. Wymagania glebowe i zalecenia agrotechniczne.
BOBIK. Wykorzystanie i przydatność:
- Uprawa na nasiona
- Uprawa na zieloną masę (mieszanki zbożowo-strączkowe), międzyplony
- Nasiona wykorzystywane jako pasza dla zwierząt.
dr inż. Marcin Włodarczyk
mgr inż. Jacek Broniarz
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych
Źródło
Centrum Doradztwa Rolniczego
http://cdr.gov.pl/
