W Polsce zarejestrowanych jest 19 odmian jęczmienia pastewnego. Również kilka odmian browarnych można uprawiać z przeznaczeniem na paszę.
Jęczmień jest dominującym gatunkiem zbóż jarych w Polsce (areał jego uprawy wynosi ok. 1 mln ha). Ponad dwie trzecie produkcji przeznacza się na paszę. Ziarno jest doskonałą paszą dla wszystkich zwierząt gospodarskich: świń, drobiu, bydła, owiec i koni.
Znajduje zastosowanie głównie w żywieniu świń, bardziej tolerancyjnych na wyższą zawartość włókna (w ziarnie oplewionym) niż drób. Ziarno jęczmienia wyróżnia się wśród zbóż mniejszą zawartością substancji antyżywieniowych. Dzięki stosunkowo dużej ilości kwasu palmitynowego i stearynowego wywiera korzystny wpływ na smakowitość i trwałość produktów zwierzęcych: mięsa, słoniny, mleka i masła. Ze względu na wyższą zawartość białka i mniejsze porażenie przez choroby, słoma jęczmienna ma wyższą wartość paszową niż inne zboża, z wyjątkiem owsa.
W porównaniu z innymi zbożami jęczmień wyróżnia się większą tolerancją na opóźniony siew, lepiej znosi suszę glebową i wysoką temperaturę, ma lepszą zdolność do plonotwórczego wykorzystywania składników mineralnych. Wadą jęczmienia jest wrażliwość na kwaśny odczyn gleby i gorsze stosunki wodno-powietrzne gleby oraz słaba odporność na wyleganie. W Krajowym Rejestrze znajduje się 19 pastewnych odmian jęczmienia jarego. Ponadto niektóre odmiany browarne (Beatrix, Nadek, Stratus, Poldek i Binal) można zalecać do uprawy na cele pastewne, z uwagi na ich wysokie plonowanie i słabą jakość browarną. Najnowsze odmiany pastewne: Basic, Iron i Natasia są obecnie rozmnażane na plantacjach nasiennych i trudno dostępne w sprzedaży nasion. Niedawno wycofane odmiany: Bies, Orthega, Rodos, Rastik, Rataj, Rabel, Start i Refren mogą być jeszcze w obrocie nasiennym przez dwa lata. Aktualnie największa dostępność na rynku nasiennym dotyczy odmian: Skarb, Nagradowicki, Antek, Stratus, Mercada i Justina.
Na podstawie badań COBORU do grupy najwyżej plonujących zalicza się nowsze odmiany: KWS Olof, Suweren, Frontier, Rubinek, Atico, Skald, Mercada i Tocada. Przy uprawie jęczmienia w gorszych warunkach glebowych (na kompleksie żytnim słabym lub żytnim dobrym z kwaśnym odczynem) zaleca się wysiewać bardziej tolerancyjne w tym zakresie odmiany: Poldek, Bryl, Antek, Frontier i Justina.
Dla odmian pastewnych ważna jest zawartość białka w ziarnie. Spośród odmian, najwyższą zawartością białka cechują się: Bryl, Rubinek, Bies, Boss, Rataj, Nagradowicki i Antek. Większą dorodnością (masą) ziaren wyróżniają się odmiany: Atico, Basic, Mercada, Rubinek, Skarb, Tocada, Bies i Stratus. Uprawiając jęczmień na dobrych glebach i przy wysokich dawkach azotu, należy uwzględnić odmiany odporniejsze na wyleganie: Frontier, Poldek, Tocada, Iron, Skald i Rataj. Do odporniejszych na choroby zalicza się odmiany: Nagradowicki, Mercada, Basic, Iron, Natasia, Frontier, KWS Olof i Bryl. Małą odporność na choroby wykazują: Rodos, Rastik, Suweren, Rataj i Antek.
Jęczmień pastewny może być uprawiany po różnych przedplonach, w odróżnieniu od browarnego – także po przedplonach słabszych. W praktyce umieszcza się go przeważnie w stanowisku po pszenicy lub po późno zbieranych okopowych. Wśród zbóż jęczmień ma szczególne wymagania co do pulchności i przewietrzenia gleby, dlatego wymaga bardzo starannej uprawy roli: orki przedzimowej, wiosną bronowania i kultywatorowania lub zastosowania agregatu uprawowego. Wrażliwy na niedobór potasu
W porównaniu z innymi roślinami uprawnymi jęczmień wykazuje bardzo dużą wrażliwość na niedobór fosforu i średnią wrażliwość na niedobór potasu w glebie. Wysokość zalecanych pod jęczmień dawek tych składników zależy głównie od zasobności gleby i przewidywanego plonu, z którym związana jest wielkość ich pobrania. Zasobność gleby zależy od poziomu nawożenia tymi składnikami kolejnych roślin przedplonowych w płodozmianie i ich plonowania. Bardzo niskiej zasobności gleby w fosfor i potas można się spodziewać w przypadku stosowania małych dawek nawozów pod rośliny przedplonowe, które plonowały jednak średnio lub dobrze (wykorzystując sprzyjający przebieg pogody). Zawartość fosforu, potasu i magnezu w glebie można oznaczyć na podstawie pobranych próbek gleby w okręgowej Stacji Chemiczno- Rolniczej. Nawożenie tymi składnikami (tab. 1) należy zastosować pod kultywator w terminie kilku dni (w zależności od szybkości przesychania gleby) po bronowaniu Zalecane dawki magnezu przy niskiej jego zawartości w glebie to 20-40 kg Mg/ha. Głębokość wymieszania nawozów z glebą powinna wynosić co najmniej 10 cm.
Wielkość dawek nawozów azotowych zależy od potrzeb nawożenia tym składnikiem, ocenianych na podstawie wielu czynników siedliskowych i agrotechnicznych. Zalecane dawki azotu pod jęczmień pastewny wahają się w granicach 60-70 kg/ha przy dużych; 40-50 kg/ha przy średnich, 30-40 kg/ ha przy małych potrzebach nawożenia. Duże potrzeby nawożenia N występują w warunkach gleb średnich, gdy opady w okresie zimy znacznie przekroczyły normę, przedplon był nawożony małą dawką azotu, odczyn gleby jest optymalny i gleba jest w dobrej kulturze. Małe potrzeby nawożenia N występują na glebach żyznych, gdy opady zimowe były poniżej normy, po przedplonach motylkowych lub innych nawożonych obficie obornikiem, przy kwaśnym odczynie gleby i przy ograniczonej ochronie roślin.
prof. dr hab. Kazimierz Noworolnik
Zakład Uprawy Roślin Zbożowych Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach
