Wielkopolska Izba Rolnicza przy współpracy z gospodarstwem rolnym Jana Chlasty z Nowych Skalmierzyc przygotowuje się do organizacji piątej edycji Wielkopolskiego Święta Soi. Głównym założeniem projektu jest promowanie uprawy odmian tej cennej rośliny białkowej bez modyfikacji genetycznej.
Soja to jednoroczna roślina strączkowa z rodzaju bobowatych pochodząca z południowo-wschodniej Azji. Jej właściwości znane są od setek lat. Najprawdopodobniej jako pierwsi zaczęli ją uprawiać Chińczycy. Soja jest ceniona ze względu na dużą zawartość pełnowartościowego białka, witamin i soli mineralnych. Właśnie ze względu na dużą wartość odżywczą znalazła szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym oraz w żywieniu zwierząt. Soja jest rośliną oleistą. Produktem ubocznym przy produkcji oleju jest śruta, którą najwięksi producenci soi sprzedają z dużym zyskiem między innymi do Polski. Nasz roczny import tej śruty wynosi około 2,4 mln ton, a jego wartość to około 4 mln zł. Śruta ta stanowi prawie 71% białka roślinnego wykorzystywanego w naszym kraju w żywieniu zwierząt.
Wiele przemawia za tym, aby soja w Polsce była uprawiana na większą skalę. Uprawa soi pozytywnie wpływa na glebę, poprawiając jej właściwości fizyczno-chemiczne, zwiększając zawartość próchnicy i łamiąc niekorzystny płodozmian. Do produkcji soi zużywa się nawet 4-5 razy mniej wody niż do produkcji zbóż, w tym kukurydzy. Uprawa soi nie wymaga wiele (lub nawet wcale) tak drogich dziś nawozów azotowych – soja, dzięki współpracy z bakteriami brodawkowymi bradyrhizobium japonicum, potrafi zasymilować z powietrza niezbędną jej do rozwoju ilość tego pierwiastka.
Uprawa soi w Polsce jest dotowana z racji tego że jest ona rośliną wysokobiałkową. Dzięki temu opłacalność uprawy soi jest wyższa niż w przypadku zbóż (w tym kukurydzy) i zbliżona do zyskowności rzepaku. Suma kosztów poniesionych na uprawę 1 ha soi to 5 5551,10 zł, wynik finansowy przy wydajności 3 ton ziarna to z dopłatami 3 237,22 zł. To pokazuje potencjał, jaki w niej drzemie. Mimo to produkcja soi w Polsce w ostatnich latach kształtowała się na niskim poziomie, oscylując w okolicach 20 tysięcy hektarów (dla porównania w 2017 roku w Polsce rzepakiem obsiano 880 tysięcy hektarów). Sytuacja jest tym bardziej zaskakująca, że mamy w Polsce wszystko, co potrzebne jest do upraw soi:
- rynek – przemysł paszowy czy przetwórnie z chęcią używają polskiej soi,
- skup – coraz więcej punktów na terenie kraju skupuje soję,
- agrotechnika – rozwija się,
- środki ochrony roślin – zarejestrowano więcej środków ochrony roślin dla soi niż dla grochu, łubinów i bobiku razem wziętych,
- dopłaty do roślin wysokobiałkowych – dzięki nim opłacalność uprawy soi jest wyższa niż w przypadku wielu innych popularnych roślin.
Także warunki atmosferyczne zaczynają sprzyjać uprawie soi. Ocieplenie klimatu i wydłużenie okresu wegetacji pozwala, przy zastosowaniu odpowiednich odmian, z powodzeniem uprawiać soję w naszym kraju.
■ Stanowisko
Soja lubi gleby przewiewne, szybko dogrzewające się, z dobrym podsiąkiem wody oraz bogate w składniki pokarmowe. Należy unikać gleb kwaśnych i zwięzłych. Wysiew soi zalecany jest po zbożach oraz kukurydzy. Można ją także wysiewać po roślinach okopowych, ale co najmniej trzy lata po zastosowaniu obornika. Najlepsze plony uzyskuje się na czarnych ziemiach, bogatych w składniki pokarmowe oraz na glebach lżejszych, tutaj jednak wymagane jest zwiększone nawożenie mineralne oraz zwiększona ilość opadów. Najodpowiedniejsze dla soi są gleby o odczynie obojętnym, w II–IIIb klasie bonitacyjnej. Pole pod uprawę soi musi być odchwaszczone. Należy również zapewnić dobre warunki wilgotnościowe do kiełkowania nasion. Z uwagi na bardzo niskie koszenie soi pole powinno być wyrównane i oczyszczone z kamieni.
■ Zaszczepienie nasion
Ziarna przed wysiewem powinny być zaszczepione nitraginą. Dzięki temu zapewniony będzie zadowalający rozwój brodawek na korzeniach.
■ Siew
Soję wysiewa się w glebę ogrzaną do temperatury powyżej 8°C. Termin siewu to okres od 20 kwietnia do 5 maja. Najwyższe plony nasion osiąga się przy obsadzie nasion 70–80 roślin/m2. Przy uwzględnieniu masy tysiąca nasion oraz zdolności kiełkowania daje to wysiew 120–180 kg/ha. Optymalna głębokość siewu kształtuje się na poziomie około 3 cm w zależności od warunków glebowych. Najkorzystniej wysiewać soję w szerokości rzędów 15–25 cm. Soja jest rośliną ciepłolubną, w okresie od wysiania do wschodu oraz w okresie kwitnienia rośliny są szczególnie wyczulone na niskie temperatury. Mniej ciepła soja potrzebuje w okresie dojrzewania.
■ Nawożenie
Soja, dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi, sama zaopatruje się w azot. Gdy symbioza z bakteriami brodawkowymi jest prawidłowa powszechnie zaleca się podanie startowej dawki azotu przedsiewnie w ilości 32 kg/ha. Na glebach o średniej zasobności składników pokarmowych na orkę przedzimową zaleca się zastosowanie 40 kg fosforu i 60 kg potasu na 1 ha. Natomiast na glebach o wysokiej oraz bardzo wysokiej zasobności w fosfor i potas nawożenia można zaniechać. Soja reaguje korzystnie na niektóre mikroskładniki, m.in. bor, molibden i cynk.
■ Zachwaszczenie
Soja po wschodach rośnie wolno i bardzo łatwo ulega zachwaszczeniu. Do najczęstszych gatunków chwastów silnie konkurujących z soją należą: komosa biała, szarłat szorstki, rdestówka powojowata, tobołki polne, ostrożeń polny, samosiewy rzepaku, chwastnica jednostronna i perz właściwy. W zasiewach soi w szerokie rzędy chwasty można zwalczać poprzez pielenie w międzyrzędziach. Przeprowadzenie zabiegów agrotechnicznych wymaga dużej staranności.
■ Zwalczanie chorób i szkodników
Do chorób wirusowych, bakteryjnych i grzybowych soi możemy zaliczyć: mozaikę soi, bakteryjną ospowatość soi, bakteryjną plamistość soi, zgorzel siewek mączniaka rzekomego soi oraz septoriozę. Szkodniki w uprawie soi mają małe znaczenie. Na plantacjach soi w Polsce rzadko dochodzi do konieczności bezpośredniego zwalczania szkodników. Wyjątek może stanowić motyl rusałka osetnik (Vanessa cardui), który w pewnych sezonach powoduje dotkliwe uszkodzenia roślin soi. Pewnym problemem może być dzikie ptactwo (szczególnie gołębie), które żeruje na kiełkujących nasionach.
■ Zbiór
Dojrzałość soi do zbioru poznaje się po opadnięciu liści. Strąki są żółtobrązowe, a nasiona nabierają żółtej barwy z brązowym znaczkiem, twardnieją i „dzwonią” w strąkach. Odmiany uprawiane w Polsce w zależności od regionu nadają się do zbioru w trzeciej dekadzie września, najpóźniej w pierwszej dekadzie października. Zbiór przeprowadza się przy wilgotności ziarna około 13% kombajnem zbożowym. Omłotu należy dokonać przy prędkości bębna zmniejszonej do około 500–600 obr./min. Jeżeli nasiona zostały zebrane przy wilgotności przekraczającej 14%, należy je dosuszyć.
Założenia nowych ram budżetu Wspólnej Polityki Rolnej również sprzyjają uprawie soi. Wprowadzane zasady Zielonego Ładu będą premiowały uprawę roślin korzystnie wpływających na środowisko, a soja bez wątpienia jest taką rośliną. Po soję sięgają bardzo chętnie weganie i wegetarianie. Ten rynek w Europie rozwija się bardzo szybko i według danych Komisji Europejskiej nie ma już charakteru marginalnego, a stał się znaczącym segmentem rynkowym. To z kolei daje szansę mniejszym gospodarstwo rolnym, które mogą uprawiać soję, wspólnie ją przetwarzać i sprzedawać bezpośrednio konsumentom w ramach rolniczego handlu detalicznego. Tą drogą poszła Grupa Producentów Warzyw „Chrobry”, która pod marką Dobrodzieje oferuje soję gotowaną.
Nie ulega wątpliwości, że soja to roślina niezwykle ważna dla przemysłu spożywczego i rolnictwa na całym świecie. Ze względu na duże zapotrzebowanie na białko niezbędne w żywieniu ludzi i zwierząt warto popularyzować jej uprawę wśród polskich rolników. Wielkopolska Izba Rolnicza wspólnie z Janem Chlastą, rolnikiem z Nowych Skalmierzyc, już po raz piąty organizuje Wielkopolskie Święto Soi, które ma na celu zachęcić rolników do uprawy soi niemodyfikowanej genetycznie.
W tym roku Jan Chlasta przygotował poletka demonstracyjne o łącznej powierzchni ponad 13 ha. Na tym obszarze zasianych zostanie 19 odmian soi. Cały proces od wysiewu do zbioru zostanie szczegółowo udokumentowany. Zebrane w ten sposób materiały posłużą do poszerzenia wiedzy na temat tej, jeszcze ciągle mało popularnej w naszym kraju, uprawy. Finał V edycji Wielkopolskiego Święta Soi planowany jest na pierwszą połowę września. W trakcie imprezy zorganizowane zostaną pokazy prac polowych oraz zaprezentowane analizy dotyczące wydajności poszczególnych odmian. Do udziału w wydarzeniu zaproszeni zostaną przedstawiciele nauki oraz doświadczalnictwa rolniczego, a także firmy, które na polski rynek dostarczają materiał siewny oraz środki produkcji i ochrony roślin.
Już dzisiaj zapraszamy wszystkich zainteresowanych do udziału w tym wydarzeniu oraz do zapoznania się z materiałami, które opracowane zostały przez Eksperta Sojowego Jana Chlastę na podstawie ubiegłorocznych upraw. Pan Jan Chlasta otrzymał tytuł Eksperta Sojowego 2021 w dowód uznania za osiągnięte umiejętności agrotechniczne i plony soi od firmy Saatbau Polska. Gratulujemy!
Źródła: polskasoja.pl, Top Agrar,: „Instrukcja uprawy soi” opracowana przez Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy pod redakcją Tadeusza Praczyka (Poznań 2017).
Kontakt z autorem: wirra@wir.org.pl
Michał Pawliczuk
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
