Skuteczna walka ze ślimakami

17-04-2013

O metodach zwalczania ślimaków w uprawach opowiada prof. dr hab. Jan Kozłowski z Instytutu Ochrony Roślin PIB

Ślimaki to zwierzęta wielożerne wyrządzające szkody w uprawach. Można je spotkać zarówno w ogrodach, jak i na polach, gdzie uszkadzają warzywa, rośliny ozdobne, zielarskie, sadownicze i rolnicze. Są to zarówno ślimaki skorupkowe, jak i nagie (o zdecydowanie większym znaczeniu gospodarczym). Najważniejsze dla produkcji roślinnej są: pomrowik plamisty, pomrowik mały, śliniki: luzytański, wielki, zmienny i rdzawy.

W rzepaku i pszenicy ozimych największe szkody wyrządza pomrowik plamisty (na całych powierzchniach pól) oraz ślinik luzytański (na brzegach plantacji). Ślinik luzytański jest inwazyjnym gatunkiem, który bardzo szybko rozprzestrzenia się na terenie kraju. Podobnie jak ślinik wielki jest duży (ok. 12 cm podczas pełzania) i uszkadza uprawy roślin małoobszarowych, rośliny uprawiane w ogrodach, a w ostatnich latach coraz częściej występuje na polach. Obok rzepaku i pszenicy najczęściej atakowane są: kapusta, buraki i ziemniaki. Lokalnie znaczne uszkodzenia obserwuje się także w uprawach marchwi, grochu, fasoli, koniczyny, słonecznika, kukurydzy, bobiku, łubinu i gatunków roślin oleistych i strączkowych. Ślimaki niszczą niekiedy rośliny truskawek i malin oraz niektórych bylin i kwiatów.

Największe szkody o znaczeniu ekonomicznym występują w okresie wschodów i wczesnych faz rozwojowych. Ślimaki niszczą ziarniaki i rozwijające się liście zbóż oraz liścienie i stożki wzrostu roślin dwuliściennych. W późniejszych fazach uszkadzają organy roślin powodując osłabienie i zahamowania wzrostu. W bulwach ziemniaka, korzeniach buraków, marchwi i innych roślin korzeniowych, ślimaki drążą głębokie kanały i zjadają tkanki roślinne obniżając ich wartość handlową.

Ślimaki nagie żerują głównie w nocy i podczas pochmurnej pogody, gdy wilgotność powietrza wynosi ponad 90%. W ciągu dnia, zwłaszcza przy słonecznej i suchej pogodzie, kryją się w glebie, w zarośniętych miedzach lub pod roślinami. Optymalne warunki żerowania występują przy ok. 16–20°C, jednak przy wysokiej wilgotności powietrza i gleby mogą żerować w znacznie niższych temperaturach (1–2°C). Uszkodzeniom roślin sprzyja wilgotna i umiarkowanie ciepła pogoda - łagodna i śnieżna zima oraz ciepła i wilgotna wiosna.

Duży wpływ na wielkość uszkodzeń mają zabiegi agrotechniczne i uprawowe: przygotowanie pola do siewu i jego głębokość, jakość przykrycia nasion glebą, rozstaw roślin, zmianowanie i dobór odmian. Czynnikami, które w znacznym stopniu zwiększają ryzyko uszkodzeń są: złe zdrenowanie pola, brak intensywnych zabiegów uprawowych, obecność samosiewów roślin z poprzedniej uprawy i chwastów, występowanie zwartej roślinności w miedzach lub zaroślach, grudowata gleba, płytki siew i niedokładne przykrycie nasion glebą. Większość uszkodzonych upraw jest prowadzona na ciężkich i wilgotnych glebach gliniastych i ilastych lub zasobnych w dużą ilość próchnicy i resztek roślinnych, gdzie ślimaki znajdują warunki do rozmnażania i rozwoju.

Ochrona roślin powinna być prowadzona za pomocą wszystkich dostępnych metod, przy czym pierwszeństwo mają te niechemiczne. Jest to zgodne z wymaganiami integrowanej ochrony roślin, która będzie obowiązywać w Polsce od 2014 r. Niechemiczne metody polegają na stosowaniu odpowiednich zabiegów profilaktycznych, agrotechnicznych i uprawowych oraz środków i czynników biologicznych. Występowanie ślimaków ogranicza osuszanie wilgotnych pól, częste wykaszanie miedz i rowów, usuwanie resztek pożniwnych i chwastów, podorywki, orka i bronowanie. Czynności te redukują miejsca bytowania i źródła pokarmu, co hamuje rozwój ślimaków i zmniejsza ich liczebność. Bronowanie i wałowanie gleby wykonane podczas słonecznej i suchej pogody powoduje zniszczenie dużej liczby jaj. Wykonanie wszystkich czynności może zmniejszyć populację o ponad połowę. W ograniczeniu szkód duże znaczenie mają także: rotacja roślin w zmianowaniu, długi okres odłogowania pól, uprawa odmian szybko kiełkujących i mniej wrażliwych na ślimaki, wczesny i głęboki siew oraz duży rozstaw roślin.

Liczebność ślimaków można ograniczyć za pomocą biopreparatu Nemaslug. Środek ten zawiera infekcyjne stadia nicienia P. hermaphrodita, przenoszące toksyczną bakterię. Jest on całkowicie bezpieczny dla środowiska, skuteczny na wszystkie stadia rozwojowe pomrowika plamistego i młodociane stadia ślinika luzytańskiego i wielkiego. Zastosowany w warunkach wilgotnej wiosny lub jesieni, bezpośrednio po wylęgu, może ograniczyć liczebność i żerowanie na roślinach.

Stosowanie środków chemicznych powinno być ograniczone do minimum i wykonywane tylko w uzasadnionych przypadkach, poprzedzonych monitoringiem i oceną zagrożenia. Do zwalczania ślimaków zalecane są granulowane przynęcające moluskocydy zwierające metiokarb (Mesurol Alimax 02 RB) lub metaldehyd (Glanzit 06 GB, Snacol 05 GB, Ślimax 04 GB) oraz potas w formie siarczkowej (Ślimak – Stop 47 FG). W ostatnich latach do ochrony roślin ozdobnych zarejestrowano fosforan żelaza, bezpieczną dla środowiska substancję czynną moluskocydu Ferramol GR. Wymienione środki zastosowane w odpowiednich warunkach wykazują wysoką skuteczność. Stosuje się je tylko w przypadku przekroczenia podanych poniżej progów szkodliwości określonych na podstawie liczby ślimaków odławianych w pułapki i wielkości uszkodzeń roślin:

• bezpośrednio po siewie i w fazie wschodów: 2 – 3 ślimaki średnio na pułapkę, zniszczenie 5 % ziarniaków lub 5% siewek,

• w fazie od 1 do 4 liści właściwych: 4 lub więcej ślimaków średnio na pułapkę, zniszczenie 10 % roślin w stopniu silnym lub bardzo silnym.

Zabieg zwalczania ślimaków moluskocydami można wykonać rzutowo na całej powierzchni upraw lub tylko w ogniskach występowania. Powinien być wykonany w okresie wysokiej wilgotności powietrza i gleby. Moluskocydy należy stosować wieczorem, przed wilgotną nocą i bezdeszczowym, słonecznym dniem. Warunkiem skuteczności jest równomierne rozmieszczenie granulatów, maksymalnie do 100 sztuk na 1 m², w odległość 8–10 cm. Na powierzchniach pozbawionych roślin ślimaki można zwalczać za pomocą wapna niegaszonego, które powoduje ich odwodnienie i zamieranie. Stosuje się je podczas suchej i słonecznej pogody, w dawce 400 kg/ha, najlepiej wieczorem, dwukrotnie w odstępie 0,5 – 1,0 godziny, po połowie zalecanej dawki.

Wykaz zalecanych moluskocydów

¹ karencja – 14 dni; ⁺ 0,6–1,2 g/m² – pomrowiki, 2,5– 5 g/m² – śliniki;

* 30 mln nicieni P. hermaphrodita na 200 m²