Skuteczna regulacja zachwaszczenia w uprawach zbóż, zwłaszcza w odniesieniu do gatunków uciążliwych, jest – jak powszechnie wiadomo – podstawą uzyskania wysokiego i dobrego jakościowo plonu.
Wszystkie chwasty konkurują z roślinami uprawnymi o wodę, światło i składniki pokarmowe, niektóre mogą powodować trudności przy zbiorze, a ich nasiona zanieczyszczają plon. W uprawach w monokulturze wzbogacają glebowy bank nasion, co prowadzi do silnego nagromadzenia się chwastów. W przypadku chwastów jednoliściennych, z uwagi na bliskie pokrewieństwo ze zbożami, dodatkowo dochodzi ryzyko przenoszenia chorób i szkodników. Zatem zwalczanie chwastów jest bardzo ważne z punktu widzenia higieny łanu, bezpośredniego wpływu na rośliny oraz oddziaływania na uprawy następcze. Największe znaczenie w uprawach zbóż mają miotła zbożowa w oziminach oraz owies głuchy w uprawach jarych.
Miotła zbożowa
Miotła zbożowa to jednoroczna, jara lub ozima, silnie krzewiąca się trawa wiechowata. Preferuje gleby lekkie, piaszczyste, zwłaszcza lekko kwaśne, ale jest tolerancyjna względem siedliska. Główny okres jej wschodów przypada w miesiącach jesiennych i trwa do lutego, jednak rośliny kiełkujące wiosną słabiej się rozrastają. Minimalna temperatura, przy której kiełkuje, to 3-5°C, a według niektórych źródeł już przy temperaturze powyżej 0°C. Ekonomicznym progiem szkodliwości dla tego gatunku jest wystąpienie 10-20 roślin/m². Jedna roślina wytwarza 1000-12000 nasion, które zachowują zdolność kiełkowania przez kilka lat. Masowe występowanie miotły zbożowej w nasileniu 150-200 roślin/m² powoduje spadek plonu pszenicy ozimej o 50-60%.
Najwcześniej zwalczanie miotły zbożowej można rozpocząć już na przedwiośniu lub tuż po ruszeniu wegetacji środkami zawierającymi mieszaninę diflufenikanu i izoproturonu (np. Pelican Plus 550 SC, Legato Plus 600 SC). Środki stosuje się głównie jesienią, jednak w przypadku późno wysianych zbóż i gdy miotła zbożowa nie osiągnęła fazy rozwojowej wyższej niż 2-3 liście, instrukcja stosowania dopuszcza ich użycie w terminie wiosennym.
Największy wybór herbicydów do zwalczania miotły zbożowej stanowią preparaty stosowane po ruszeniu wegetacji zbóż do końca fazy krzewienia oraz do fazy strzelania w źdźbło. Znajdują się tu zarówno środki jednoskładnikowe, jak i zawierające kilka substancji aktywnych, służące do zwalczania tylko chwastów jednoliściennych (graminicydy) lub kompleksowo działające zarówno na jedno-, jak i dwuliścienne. Wybór odpowiedniego herbicydu zależeć będzie zatem od rodzaju i fazy rozwojowej rośliny uprawnej, w której ma zostać zastosowany oraz występujących w niej gatunków chwastów. Typowe graminicydy to preparaty zawierające w swoim składzie fenoksaprop-P-etylu (np. Puma Uniwersal 069 EW) czy pinoksaden (Axial 100 EC). Środki te można używać także w mieszaninach z innymi herbicydami, aby zwiększyć gamę zwalczanych chwastów o gatunki dwuliścienne.
Wśród herbicydów zwalczających zarówno miotłę zbożową oraz chwasty dwuliścienne znaczną ich liczbę stanowią preparaty zawierające izoproturon (np. Isoguard 500 SC) lub jodosulfuron metylosodowy (Huzar 100 OD) oraz jego mieszanki z innymi substancjami (Huzar Activ 387 OD, Caliban 178 WG, Atlantis 04 WG). Istotne jest, że wiele preparatów, np. Axial 100 EC lub Atlantis 04 WG, należy stosować tylko i wyłącznie z dodatkiem adiuwantu. Niektóre środki natomiast dzięki łącznemu stosowaniu z adiuwantem można aplikować w obniżonych dawkach, np. Foxtrot 069 EW w zbożach ozimych zalecany jest w dawce 1-1,2 l/ha, natomiast w mieszaninie z Atpolan 80 EC w dawce 0,5 l/ha + 1 l/ha adiuwantu.
Pełny wykaz herbicydów zarejestrowanych do zwalczania miotły zbożowej na wiosnę zawiera tabela 1.
Owies głuchy
Blisko spokrewniony z owsem siewnym – owies głuchy to wiechowata, jednoroczna trawa, wykształcająca z reguły 1-3 pędów. Występuje głównie na ciężkich, gliniastych i ilastych glebach o dużej wilgotności, ale spotykana jest także w lżejszych stanowiskach.
Kiełkuje od lutego do maja, gdy temperatura wynosi powyżej 3-5°C. Próg szkodliwości wynosi 4-10 roślin/m², a niektóre źródła podają, że już wystąpienie 1 rośliny/ m² powoduje zmniejszenie plonu. Jedna roślina wytwarza 60- 500 nasion, które zachowują zdolność kiełkowania nawet przez 10 lat. Występowanie owsa głuchego w nasileniu 10 roślin/m² powoduje spadek plonu pszenicy jarej o ok. 20%, a nasilenie sięgające do 70 roślin/m² zmniejsza plon o 40%. Liczba preparatów do zwalczania owsa głuchego w zbożach jarych jest dość niewielka. Jest to część herbicydów, które zalecane są także do zwalczania miotły zbożowej w oziminach, ale znajdują się tu tylko środki zawierające po jednej substancji aktywnej w swoim składzie. Wykaz herbicydów do zwalczania owsa głuchego zawiera tabela 2. Od początku fazy krzewienia do jej zakończenia można stosować w pszenicy jarej preparaty: Attibut 70 SG i Attribut 70 WG. Herbicydy te nie pozostają obojętne dla niektórych roślin następczych, dlatego na polach, gdzie je zastosowano, nie można wysiewać rzepaku ozimego.
W jęczmieniu jarym można aplikować zawierający tralkoksydym preparat Grasp 400 SC. Środki zawierające sulfosulfuron (np. Apyros 75 WG) należy stosować w mieszaninie z adiuwantem Atpolan 80 EC, a maksimum ich skuteczności przypada, gdy owies głuchy znajduje się w fazie 1-3 liści. Popularne preparaty mające w składzie fenoksaprop-P-etylu, takie jak Fantom 069 EW czy Puma Universal 069 EW, można w celu jednoczesnego zwalczenia owsa głuchego i chwastów dwuliściennych stosować w mieszaninach z herbicydami: Sekator 125 OD, Granstar 75 WG lub Chwastox Turbo 340 SL. Jednak takich mieszanin nie można stosować później niż w fazie 4 liści owsa głuchego. Najdłużej, bo do fazy liścia flagowego rośliny uprawnej, można stosować Axial 100 EC + Adigor 440 EC w dawkach 0,3 + 0,9 l/ha lub przy bardziej zaawansowanej fazie rozwojowej owsa głuchego – 0,45 + 1,35 l/ha.
Właściwe zastosowanie gwarancją sukcesu
Wiele herbicydów zawiera te same substancje aktywne, ale dopuszczone są do użycia w różnych roślinach, dawkach lub mieszaninach, dlatego niezwykle istotne jest, aby przed zastosowaniem zapoznać się z etykietą-instrukcją stosowania. W etykiecie ponadto znajdują się informacje o ograniczeniach w stosowaniu, wynikających z warunków atmosferycznych (np. Attribut 70 WG z adiuwantami olejowymi nie wolno stosować w temperaturze powyżej 20°C) lub spowodowanych słabą kondycją rośliny uprawnej (większości herbicydów nie można stosować na rośliny osłabione, porażone przez choroby itp.). Niekorzystne działanie na rośliny następcze (np. propoksykarbazonu sodowego na rzepak ozimy) czy wrażliwość odmianowa na daną substancję (np. jęczmienia jarego Stratus na tralkoksydym) są także istotnymi uwagami, których znajomość ułatwi właściwą ochronę upraw.
mgr inż. Marcin Bortniak
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa
– Państwowy Instytut Badawczy
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli
przenica jara owies gluchy