Potencjał plonotwórczy pszenżyta jest porównywalny do plenności pszenicy. Jednak na lepszych stanowiskach zdecydowanie bardziej opłaca się wysiewać pszenicę, z kolei gorsze kompleksy korzystniej przeznaczać pod uprawę pszenżyta. Ze względu na silnie rozbudowany system korzeniowy, a przez to lepszą gospodarkę wodną, jest mniej wrażliwe na deficyty wody. Prawidłowa uprawa gleby ma istotny wpływ na plonowanie. Szczególnie terminowe i odpowiednio wczesne wykonanie orki siewnej. Wpływ terminu siewu na wysokość i jakość plonu jest bardzo duża, jednak pszenżyto jest dość tolerancyjne na opóźnienie siewu. Norma wysiewu zależy od jakości gleby, przedplonu i terminu siewu. Największymi atutami tej uprawy są niskie wymagania stanowiskowe i przedplonowe oraz niższe, w porównaniu z pszenicą, koszty produkcji.
Potencjał tej rośliny jest niedoceniany. Niechęć rolników do tej uprawy spowodowana jest dynamiką zmian plonów. Według GUS w ubiegłym roku pszenżyto plonowało na poziomie 4,54 t/ha. Z doświadczeń COBORU wynika, że to zboże może dać dwa razy wyższy plon, a jego potencjał plonotwórczy jest jeszcze wyższy. Rozbieżność ogromna. Jest to przede wszystkim efekt błędów w agrotechnice i oszczędności na materiale siewnym. Najkorzystniejszym rozwiązaniem i relatywnie najtańszym, jest najpełniejsze wykorzystanie osiągnieć hodowlanych firm nasiennych – zakup kwalifikowanego materiału siewnego. Jest on nośnikiem postępu biologicznego. Koszty poniesione na wysokiej jakości nasiona są zdecydowanie niższe niż koszty nawożenia czy przeciętne koszty ochrony chemicznej. Rezygnacja z wymiany materiału siewnego na ogół przynosi odwrotny skutek do zamierzonego. Zamiast oszczędności, generuje koszty związane z ochroną plantacji. Dostępne w ofercie odmiany pszenżyta łączą w sobie i wysoki potencjał plonowania i dobrą zdrowotność oraz odporność na stresy. Cechuje je także stabilność plonowania.
Ciekawym wyborem jest odmiana przeznaczona do uprawy na słabych glebach, granicznych dla tej rośliny – Polo. Od ubiegłego roku dostępna na rynku. Cechuje się wysokim i stabilnym poziomem plonowania. Posiada bardzo dobre właściwości adaptacyjne do różnych warunków klimatyczno-glebowych. Cechuje ją bardzo dobry profil zdrowotnościowy – charakteryzuje się dobrą odpornością na wszystkie badane jednostki chorobowe. Posiada dobrą zimotrwałość. Jest tolerancyjna na okresowe niedobory wody. To odmiana o średniej długości słomy i dobrej odporności na wyleganie.
Warto wybierać nowoczesne, plenne odmiany pszenżyta, by jego uprawa była konkurencyjna wobec innych gatunków zbóż. Jego ziarno charakteryzuje się wysoką zawartością białka o bardzo dobrej strawności i korzystnym składzie aminokwasów, co sprawia iż jego uprawa jest przede wszystkim popularna w regionach o wysokiej obsadzie trzody chlewnej i drobiu. Pszenżyto z powodzeniem można też uprawiać na cele energetyczne, świetnie sprawdza się jako surowiec do produkcji bioetanolu.
Należy pamiętać, iż uprawa w monokulturze prowadzi do spadku wysokości i jakości plonów. Jednak pszenżyto siane po innych zbożach plonuje znacznie wyżej niż zboża jare wysiewane na tych samych stanowiskach. Po gorszych przedplonach uzyskanie zadowalających plonów możliwe jest dzięki stosowaniu intensywnej technologii produkcji. Nie wolno zapominać o regulacji pokroju roślin, ochronie, w szczególności herbicydowej oraz zbilansowanym nawożeniu.
Stosowanie dobrej jakości materiału siewnego i prawidłowej agrotechniki pozwala na wykorzystanie postępu biologicznego i uzyskiwanie plonów na poziomie 10 t/ha, nawet na słabych stanowiskach. Uprawa pszenżyta ozimego to potencjał, który warto wykorzystać.
Anna Rogowska
