Chwasty stanowią silną konkurencję dla rośliny uprawnej o czynniki, które warunkują prawidłowy jej wzrost i rozwój. Najbardziej narażone na negatywne skutki tej konkurencji są zboża ozime (pszenica, pszenżyto i żyto), szczególnie w początkowych stadiach rozwojowych.
Związane jest to z wczesnym terminem siewu zbóż ozimych oraz biologią chwastów występujących w tych zasiewach. Najbardziej uciążliwe chwasty ozimin to rośliny zimujące – wschodzące jesienią, dobrze ukorzeniające się i przechodzące kolejne fazy rozwojowe przy niewielkiej masie części nadziemnych. Należą do nich m.in. miotła zbożowa, chaber bławatek, przytulia czepna, maki, rumianowate. Zimą gatunki te nie wymarzają i bardzo wcześnie zaczynają wiosenną wegetację, nawet przy temperaturze gleby nieco powyżej 0°C. W momencie gdy zboża nie rozpoczynają jeszcze wegetacji, chwasty są już na tyle rozwinięte, że stanowią poważną konkurencję dla rośliny uprawnej o światło, wodę i składniki pokarmowe. Regulację zachwaszczenia ozimin najlepiej przeprowadzić już jesienią, gdyż zabiegi takie w dobrym stopniu zabezpieczają początkowy wzrost i rozwój zbóż. Ponadto chwasty najlepiej reagują na zastosowany środek w początkowych stadiach rozwojowych, dlatego zwalczanie ich w fazie 1-3 liścia przynosi najlepsze efekty.
Do jesiennego zwalczania chwastów w zasiewach zbóż ozimych zalecane są herbicydy stosowane przed wschodami rośliny uprawnej i chwastów (doglebowe) oraz takie, które są stosowane po wschodach zbóż (herbicydy nalistne). Zabiegi przedwschodowe przeprowadza się najpóźniej do 3-5 dni po siewie. Brak chwastów w czasie wykonywania zabiegu utrudnia wybór odpowiedniego środka. Przydatna wówczas okazuje się znajomość pola, informacja o przedplonie i wiedza o występujących na plantacji gatunkach chwastów. Herbicydy doglebowe wymagają odpowiednich warunków wilgotnościowych, co w przypadku długotrwałego braku opadów powoduje ograniczenia w skuteczności ich działania. Obecnie na rynku zarejestrowany jest tylko jeden herbicyd doglebowy – Racer 250 EC (flurochloridon), stosowany maksymalnie do 2 dni po siewie. Skutecznie zwalcza m.in. miotłę zbożową, rumianowate, przetaczniki, jasnoty, gwiazdnicę pospolitą, mak polny w uprawie pszenicy, pszenżyta i żyta. Znacznie liczniejszą grupę stanowią herbicydy, które można stosować zarówno bezpośrednio po siewie rośliny uprawnej, jak również przez cały czas jesiennej wegetacji (herbicydy doglebowo- -nalistne). Środki te pozwalają nie tylko na zniszczenie pojawiających się jesienią chwastów, lecz również zabezpieczają plantację przez pewien czas przed kolejnymi wschodami i wystąpieniem zachwaszczenia wtórnego. Na szczególną uwagę zasługuje mieszanina izoproturonu z diflufenikanem (Cougar 600 SC, Legato Plus 600 SC, Pelikan Plus 550 SC), która skutecznie eliminuje z plantacji ozimin chwasty jednoliścienne (miotłę zbożową, wyczyńca polnego) oraz dwuliścienne (fiołek polny, przytulię czepną, przetacznik perski, jasnotę purpurową i marunę bezwonną).
Wśród tej grupy preparatów znajduje się również mieszanina izproturonu z pendimetaliną (Maraton 375 SC). Herbicyd ten polecany jest w uprawie pszenicy, pszenżyta i żyta na stanowiskach silnie zachwaszczonych miotłą zbożową. Dzięki odpowiednio dobranym dwóm substancjom aktywnym w tym preparacie, z których każda zwalcza miotłę za pomocą innego mechanizmu działania, uzyskuje się wysoką skuteczność chwastobójczą.
W tabeli 1 przedstawiono wykaz herbicydów zalecanych do przedwschodowego zwalczania chwastów w zbożach ozimych. Herbicydy powschodowe stosowane są zarówno po wschodach zbóż, jak i chwastów (tabela 2). Skuteczność ich działania uwarunkowana jest wczesną fazą rozwojową chwastów. Zabiegi najlepiej wykonać na chwasty w fazie liścieni do 3-4 liści. Wymaga to umiejętności rozpoznania gatunków chwastów w bardzo wczesnych fazach rozwojowych, najczęściej w fazie siewki. Przed podjęciem decyzji o chemicznej regulacji zachwaszczenia w tym terminie należy dokonać lustracji plantacji i określić skład gatunkowy oraz fazy rozwojowe chwastów, na podstawie których należy dobrać odpowiedni herbicyd oraz ustalić wysokość dawki i termin zabiegu. Najwcześniej, bo już od fazy szpilkowania pszenicy, jęczmienia, pszenżyta i żyta, można stosować środki takie, jak: Expert 600 SC, Golden Plumage 600 SC i Komplet 560 SC zawierające mieszaninę flufenacet + diflufenikan oraz herbicyd Boxer 800 EC (zawierający prosulfokarb) zalecany tylko w pszenicy ozimej. Środki te skutecznie eliminują miotłę zbożową oraz niektóre chwasty dwuliścienne, tj.: fiołka polnego, przetacznika perskiego, jasnotę purpurową oraz dodatkowo przytulię czepną (herbicydy Boxer 800 EC i Komplet 560 SC). Najliczniejszą grupę stanowią herbicydy, które można stosować od fazy 1-5 liści do końca jesiennej wegetacji zbóż ozimych. Znajdują się tutaj preparaty zawierające diflufenikan (np. Agro – Diflufenikan 500 SC, Golden Fenikan 500 SC, Saper 500 SC, Ryś 500 SC, Legato 500 SC), które zalecane są do stosowania tylko w pszenicy ozimej oraz środki zawierające chlorotoluron (Tolurex 500 SC, Lentipur Flo 500 SC), zalecany w uprawie pszenicy, pszenżyta, jęczmienia i żyta. Herbicydy te skutecznie eliminują miotłę zbożową i niektóre chwasty dwuliścienne (przytulia czepna, fiołek polny, chaber bławatek). Na szczególną uwagę zasługuje herbicyd Axial 100 EC (pinoksaden) stosowany łącznie z adiuwantem Adigor 440 EC w pszenicy i jęczmieniu ozimym w celu zwalczania tylko chwastów jednoliściennych: miotły zbożowej i wyczyńca polnego. Pamiętaj, by herbicydy stosować ściśle według dołączonej do nich instrukcji stosowania.
dr Katarzyna Marczewska-Kolasa
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu
Sąsiad opryskał mi pszenżyto mieszaniną Tolurexu i Rysia... Co może się stać, gdyż Ryś przeznaczony jest jedynie na pszenicę. Proszę o odpowiedź.