W Polsce uprawia się około 900 tys. ha żyta. Plantacje te zajmują czołową pozycję w strukturze upraw zbożowych, szczególnie na glebach lżejszych. Żyto jest typowym zbożem chlebowym, które jest głównym surowcem dla przemysłu piekarniczego. Dodatkowo stosuje się je do produkcji alkoholu etylowego. Jednak ziarno żyta to przede wszystkim wartościowy komponent do produkcji pasz treściwych. Niestety, hodowcy zwierząt nie w pełni wykorzystują możliwości zastosowania żyta hybrydowego w przygotowywaniu odpowiednio zbilansowanych mieszanek, a szkoda. Stanowi ono cenne uzupełnienie pasz treściwych w gospodarstwie.
Postęp w hodowli żyta mieszańcowego znacznie zredukował zawartość substancji antyżywieniowych w ziarnie. Żyto hybrydowe to pełnowartościowa pasza dla zwierząt. Aby uzyskać dobre efekty produkcyjne warto prawidłowo bilansować dawkę żywieniową, uwzględniając w niej ten składnik. Jego użycie daje porównywalne efekty z zastosowaniem ziaren innych zbóż, a stosunkowo niskie koszty uprawy, wysoki potencjał plonotwórczy, odporność na suszę, powinny skłonić producentów zwierząt do uprawy tej rośliny i wykorzystania żyta hybrydowego zarówno do produkcji kiszonek, jak i pasz treściwych.
Ziarno żyta posiada co prawda trochę mniejszą wartość pokarmową niż pszenica, jednak znacznie wyższą niż jęczmień. Niemieccy i duńscy producenci trzody chlewnej w dawkach żywieniowych przygotowywanych dla świń stosują nawet 50% żyta mieszańcowego, a hodowcy krów do mieszanek przygotowywanych dla bydła dodają do 20% tego ziarna do pasz. W paszowych mieszankach przemysłowych można także zastąpić żytem pszenicę. Jednak w przypadku tuczu cieląt, prosiąt i drobiu żyto nadaje się do skarmiania tylko w ograniczonych ilościach. Jednak w naszym kraju dodaje się niewiele żyta do paszy, o wiele mniej, niż jest to zalecane. Jest to spowodowane tym, iż wokół żywienia zwierząt żytem przez lata narosło wiele mitów. Warto je obalić, gdyż komponent ten jest pełnowartościowy, a zważywszy na jego atrakcyjną cenę, w porównaniu na przykład do cen pszenicy, jego zastosowanie znacznie obniża koszty produkcji. Żyto hybrydowe posiada znaczny, niewykorzystywany w pełni przez polskich hodowców potencjał.
Ziarno żyto rzadko wykorzystywano w żywieniu zwierząt, przede wszystkim bydła, z uwagi na niską smakowitość i zawartość substancji antyżywieniowych, głównie polisacharydów nieskrobiowych. Jednak w odmianach żyta mieszańcowego zawartość tych substancji jest o wiele niższa, co sprawia, iż jego wartość pokarmowa jest zdecydowanie większa. Ziarno pszenicy i jęczmienia cechuje się wyższą zawartością białka, jednak w życie hybrydowym jest go więcej niż w ziarnie kukurydzy. Skład aminokwasowy tego komponentu jest podobny jak pszenicy poza nieco niższą zawartością aminokwasów siarkowych. Jeśli chodzi o udział białka włókna i energii, to żyto świetnie bilansuje się w dawkach dla tuczników z jęczmieniem lub owsem. Jednak należy pamiętać, aby w ostatnim etapie tuczu nie komponować mieszanek żyta z kukurydzą z uwagi na nieodpowiedni skład aminokwasowy i niską zawartość białka, gdyż może to negatywnie wpłynąć na mięsność. Według standardów naszych zachodnich sąsiadów maksymalne udziały żyta w mieszankach dla trzody chlewnej wynoszą: prosięta do 28%, tuczniki o wadze do 60 kg do 40%, a powyżej 60 kg do 50%, lochy prośne i karmiące do 25%. Z kolei duńscy hodowcy żyto hybrydowe jako dodatek do pasz treściwych dla tuczników stosują w dawkach do 40%. Żyto bardzo dobrze bilansuje się w mieszankach paszowych. Głównie stosowane jest w paszach typu grower i finiszer. Spośród wszystkich gatunków zbóż, żyto mieszańcowe charakteryzuje się najwyższym plonem energii z jednostki powierzchni i jest najmniej podatne na porażenie fuzariozami. Niższy poziom białka uzupełnia się dodatkami wysokobiałkowymi, na przykład śrutą sojową.
Odmiany żyta mieszańcowego średnio o kilkanaście procent wyżej plonują od wzorcowych odmian liniowych. Jest to wynikiem wykorzystania efektu heterozji, czyli podwyższenia siły fizjologicznej roślin. Hybrydy znoszą bardziej skrajne warunki glebowe i klimatyczne oraz zdecydowanie efektywniej wykorzystują składniki pokarmowe, a także charakteryzują się wysoką tolerancją na odczyn gleby, mieszańce świetnie sobie radzą nawet na stanowiskach o pH równym 5. Wszystkie te właściwości predestynują je do uprawy na lekkich glebach o niekorzystnym odczynie. Cechują się także wysoką mrozoodpornością. Przykładem takiej wysokoplennej odmiany, która posiada wysoką wartość odżywczą jako pasza dla zwierząt oraz stosunkowo wysoką zawartość białka jest SU Performer F1. Ziarno tego mieszańca z powodzeniem wykorzystywane jest przez niemieckich producentów trzody chlewnej i bydła jako komponent do sporządzania pełnowartościowych pasz treściwych. Aktualnie jest ona dostępna na naszym rynku.
Warto, by polscy hodowcy skorzystali z doświadczeń swoich zachodnich sąsiadów i uwzględnili ziarno żyta mieszańcowego w komponowaniu mieszanek paszowych. To pełnowartościowy składnik, a jego stosowanie jest też korzystne z ekonomicznego punktu widzenia.
Anna Rogowska
