W odpowiedzi na wystąpienie Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z 10 stycznia 2023 r. do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wicepremiera Henryka Kowalczyka o wystąpienie do Komisji Europejskiej o uaktualnienie cen minimalnych na rynkach rolnych w tym zbóż, mleka w proszku, mięsa drobiowego, mięsa wieprzowego i uruchomienie skupu interwencyjnego w regionach, gdzie cena spada poniżej ceny minimalnej resort rolnicytwa wyjasnił (pismem z 26 stycznia 2023 r.), że w ramach WPR nie funkcjonują ceny minimalne na rynkach rolnych (zbóż, mleka w proszku, mięsa drobiowego, mięsa wieprzowego), funkcjonują natomiast progi referencyjne i ustalane na ich podstawie ceny interwencyjne. Spadek cen rynkowych poniżej cen interwencyjnych nie uruchamia automatycznie interwencji.
O samym uruchomieniu interwencji decyduje KE. Progi referencyjne będące podstawą do ustalania cen interwencyjnych, są określone w rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) i nie były zmieniane co najmniej od reformy WPR z 2013 r., chociaż Polska i inne kraje członkowskie przy okazji prac nad kolejnymi reformami WPR, wnioskowały o ich aktualizację. Obecne przepisy prawa UE nie dają podstaw do uruchomienia skupu interwencyjnego ani mięsa drobiowego, ani mięsa wieprzowego, ponieważ te sektory nie są objęte interwencją publiczną. W przypadku wieprzowiny mogą być uruchomione dopłaty do prywatnego przechowywania, które zastosowano w 2022 r. i w UE objęły 47541 ton wieprzowiny.
Komisja wielokrotnie stwierdzała, że zwiększenie zakresu interwencji (wyższe ceny interwencyjne, większy zakres produktów) zaburzyłoby orientację rynkową i byłoby złym sygnałem dla rynków. Konieczne byłoby bowiem znalezienie środków finansowych, które, w ocenie KE, musiałyby pochodzić przede wszystkim z płatności bezpośrednich. Ostatnia reforma WPR pokazała, że również Rada (zdecydowana większość państw członkowskich) jest przeciwna takim zmianom. Jedynie Polska, Węgry, Łotwa i Litwa poparły takie zmiany. W tej sytuacji obecne rozwiązania prawne mają charakter siatki bezpieczeństwa na wypadek wystąpienia sytuacji kryzysowych. Jednocześnie zwiększyła się częstość uruchamiania środków wyjątkowych, finansowanych m.in. z rezerwy kryzysowej: przykład wsparcia w Polsce rynku jabłek i trzody chlewnej w 2022 r. oraz wsparcia sektora drobiu z tytułu strat spowodowanych grypą ptaków. UE (za sprawą państw takich jak Polska) jest coraz większym eksporterem netto tych produktów, które mogą być objęte interwencją publiczną. W związku z tym podniesienie progów referencyjnych i tym samym cen interwencyjnych w sytuacji ew. spadku cen rynku światowego mogłoby prowadzić do dużych trudności z zagospodarowaniem skupionych nadwyżek, a stosowanie refundacji wywozowych (jak to było w przeszłości) nie jest obecnie możliwe i byłoby sprzeczne z obecnymi zobowiązaniami UE na forum Światowej Organizacji Handlu (WTO).
Na posiedzeniu Specjalnego Komitetu ds. Rolnictwa w dniu 23.01.2023 r. KE przekazała informację, że w 2022 r. dochody rolników w UE wzrosły o ponad 13%. Jednocześnie zwracała uwagę, że ceny produktów rolnych więcej niż kompensują wzrost kosztów produkcji. Należy jeszcze dodać, że ceny nawozów mineralnych znajdują się nadal na bardzo wysokich poziomach, niemniej jednak odnotowane w Polsce w październiku, listopadzie i grudniu ubiegłego roku obniżki cen oznaczają zahamowanie trendu wzrostowego i prawdopodobnie są początkiem tendencji spadkowej.
W ocenie MRiRW, obecnie, kiedy rynkowe relacje cen rolnych i kosztów produkcji nie ustabilizowały się jeszcze na nowych poziomach, po bardzo dużych wzrostach w 2022 r., wystąpienie do KE w sprawie uaktualnienia cen instytucjonalnych w ramach WPR dla rynków rolnych (m.in. zbóż, mleka w proszku, mięsa wieprzowego) byłoby przedwczesne. Z uwagi na ww. status prawny tych cen (progi referencyjne, ceny interwencyjne) postulat taki, aby był skuteczny, wymaga solidnego uzasadnienia i poparcia ze strony większości państw członkowskich UE. Istotnym wkładem w uzyskanie takiego poparcia mogłoby być wniesienie tej kwestii do dyskusji organizacji rolniczych na forum UE.
- Małgorzata Ramatowska
