Podstawowym czynnikiem determinującym zdrowie przeżuwaczy i zapewnienie optymalnych warunków produkcyjnych w ich hodowli jest stosowanie wysokiej jakości pasz. Priorytetem jest maksymalizacja udziału kiszonek o dobrych parametrach jakościowych w dziennej dawce pokarmowej. Przygotowanie kiszonek jest rozsądnym i ekonomicznie uzasadnionym sposobem konserwacji pasz objętościowych. Odpowiednio spreparowana zielona masa z kukurydzy może stanowić podstawę żywienia bydła mięsnego i mlecznego. Skarmiając kiszonkę złej jakości, krowy pobierają mniej suchej masy. Kluczem do sukcesu jest przygotowanie paszy wysokojakościowej o dużej, przekraczającej 30% zawartości suchej masy. Pierwszą decyzją producenta jest wybór odmiany kukurydzy. Jakie parametry powinno się przeanalizować przy jej wyborze?
Należy przede wszystkim zweryfikować plon ogólny suchej masy, zawartość skrobi i strawność włókna.
Plon ogólny suchej masy. To parametr, który weryfikowany jest od niedawna. Do tej pory analizowano jedynie plon ogólny świeżej masy, który jest czynnikiem zdecydowanie mniej miarodajnym. W ostatnich latach firmy nasienne pracowały nad zwiększeniem wysokości roślin i plonu ziarna. Odmiany o dużej biomasie, wysokie i bogato ulistnione zapewniają wyższy plon biomasy w porównaniu z odmianami „kompaktowymi”.
Ważna jest także klasa wczesności. Na ogół odmiany później dojrzewające są plenniejsze.
Pamiętajmy, iż kukurydza to roślina ciepłolubna. Należy zatem starannie dopasować odmianę do rejonizacji. Generalnie zaleca się wybierać odmiany o FAO (klasa wczesności) poniżej 300. Im ta liczba jest mniejsza, tym krótszy jest okres wegetacji. Niedopatrzenia przy wyborze wczesności danej odmiany do uprawy mogą prowadzić do obniżenia wysości i jakości plonowania i pogorszenia jakości paszy, czyli do obniżeniem rentowności uprawy. Zbyt wcześnie dojrzewające rośliny dadzą niższy plon niż odmiany późniejsze (plenniejsze). Z kolei wybór zbyt późno dojrzewających skutkuje ryzykiem zbioru przy nadmiernej wilgotności ziarna, może opóźnić zbiór lub też zmusić plantatora do skoszenia kukurydzy w zbyt wczesnym stadium rozwojowym. Wartość FAO powinna być tak dobrana do rejonu uprawy, aby w zamierzonym momencie zbioru ziarno osiągnęło dojrzałość fizjologiczną, gwarantującą zachowanie najlepszych parametrów jakościowych kiszonki. Im później przeprowadzony jest zbiór, tym wyższy plon suchej masy. Optymalna zawartość suchej masy w plonie ogólnym to 32-35%, z czego około połowa powinna pochodzić z ziarna. Aby zapewnić wysoką energetyczność masy kiszonkowej udział kolb w plonie ogólnym powinien wynosić co najmniej 50%.
Typ ziarna. Do produkcji kiszonki korzystniejszy jest wybór odmian o ziarnie typu flint lub flint/dent. Twarda skrobia w tego typu ziarnie otacza skrobię miękką, dzięki temu redukuje trawienie skrobi w żwaczu i zmniejsza ryzyko wystąpienia kwasicy.
Koncentracja energii. Kiszonka powinna cechować się wysoką wartością tego wyróżnika. Energia pochodzi z dwóch źródeł – ze skrobi (ziarno) i z włókna (łodyga, liście, osadka). Zatem wydajne odmiany kiszonkowe powinny charakteryzować się wysokim plonem ziarna oraz wysoką strawnością włókna. Zawartość skrobi w masie kiszonkowej waha się pomiędzy 30 a 38% i zależy od terminu zbioru, stosunku suchej masy ziarna do pozostałej części rośliny oraz stresów środowiskowych, które występowały w trakcie okresu wegetacyjnego. Z włóknem jest odwrotnie niż ze skrobią. Im późniejszy zbiór roślin, tym gorzej, ponieważ maleje strawność włókna. Termin zbioru kukurydzy przeznaczonej na kiszonkę ma kolosalne znaczenie. Najlepiej, gdy zawartość suchej masy w plonie ogólnym wynosi 28-38%, przy czym najbardziej optymalny przedział to 32-35%. Pamiętajmy, iż im wcześniejszy termin zbioru, tym wyższa wilgotność biomasy, a to oznacza zbyt małą zawartość skrobi, niższą efektywność procesu fermentacji i straty składników pokarmowych – obniżenie jakości finalnego produktu. Natomiast opóźnianie terminu zbioru również skutkuje pogorszeniem parametrów jakościowych plonu – twarde, gorzej strawne ziarno, większa zawartość niestrawnego włókna. Taki surowiec charakteryzuje się tendencją do pleśnienia w trakcie procesu fermentacji.
Cechą, którą powinniśmy także sprawdzić przed dokonaniem ostatecznego zakupu jest zdolność do utrzymania zieloności wegetatywnych części roślin – efekt stay-green. Takie odmiany charakteryzują się dłuższym okresem asymilacji związków organicznych i „szerszym” okres zbioru.
Dodatkowym parametrem, który powinno się zweryfikować przed podjęciem decyzji o zakupie nasion danej odmiany jest jej tolerancja na stresy środowiskowe, takie jak niskie temperatury wiosną czy warunki suszowe latem.
Przykładem odmiany polecanej do uprawy z przeznaczeniem na kiszonkę jakościową jest DKC3474. To średniowczesna odmiana (FAO 240-250) o bardzo wysokim plonie ogólnym suchej masy. Charakteryzuje się dobrym wigorem początkowym oraz wysoką tolerancją na wyleganie. Kiszonka uzyskana z tej odmiany wyróżnia się znakomitymi parametrami jakościowymi: wysoką zawartością skrobi oraz bardzo dobrą strawnością włókna.
Wybór odmiany to bardzo ważna decyzja. Trafna, zwiększa wysokość plonów i zapewnia lepszą wydajność i jakość produktu finalnego – kiszonki.
Anna Rogowska
