Coraz częściej w płodozmianach roślin okopowych pojawiają się międzyplony. Z roku na rok wzrasta ich znaczenie tak w uprawie ziemniaków, jak i buraków. Ich zastosowanie nie tylko uzupełnia glebę w próchnicę, chroni ją przed degradacją, ale także pełni funkcję fitosanitarną.
Ponadto, w związku z możliwością uprawy międzyplonów w programie rolnośrodowiskowo-klimatycznym, w ramach działań PROW 2014-2020, zainteresowanie producentów rolnych włączaniem ich do płodozmianów jest spore.
Uprawa roślin okopowych, szczególnie na glebach lekkich bardzo silnie zubaża glebę w próchnicę i składniki pokarmowe. Żyzność gleby należy zatem poprawiać. Jedną ze skuteczniejszych metod osiągania tego celu jest zastosowanie nawozów zielonych. Ich wykorzystanie przez okopowe jako rośliny poplonowe jest bardzo wysokie – uprawa zarówno ziemniaków, jak i buraków z poplonami wzajemnie się uzupełnia.
Odpowiedni międzyplon powinien nie tylko rozszerzyć płodozmian, stłumić chwasty, ograniczyć występowanie patogenów glebowych i zagwarantować dużą bioróżnorodność biologiczną, ale także umożliwić maksymalne wykorzystanie profilu glebowego przez korzenie, a przede wszystkim poprawić żyzność gleby i jej zasobność w składniki pokarmowe. Międzyplony pełnią także funkcję roślin regenerujących stanowisko. Korzystnie wpływają na poprawę właściwości sorpcyjnych, buforowych, filtracyjnych gleby, przyczyniają się do jej rozluźnienia i przywrócenia struktury gruzełkowatej.
Jako międzyplony lepiej sprawdzają się mieszanki niż wysiew jednogatunkowy. Odpowiednio skomponowane zapewniają równie wysokie plony biomasy, więcej bardziej różnorodnych wydzielin korzeniowych, a przez to wyższą aktywność mikrobiologiczną i większą ilość próchnicy. Dodatkowo uruchamiają i gromadzą składniki nie tylko dla samych siebie, ale także upraw następczych. Gwarantują wzrost bioróżnorodności oraz obronę przed chorobami i szkodnikami.
W przypadku uprawy roślin okopowych bardzo ważne jest, by redukowały populację nicieni w glebie. Zastosowanie międzyplonów z roślinami nicieniobójczymi to oprócz przerw w uprawie i odpowiedniej rotacji roślin na stanowisku oraz uprawy odmian tolerancyjnych najbardziej skutecznie narzędzie w walce z tym patogenem. Pobudzają one larwy nicieni do wylęgania, ale potem przerywają cykl rozwojowy populacji powstrzymując tworzenie nowych cyst. Odporne międzyplony mogą być niezwykle efektywne – potrafią zredukować około 70% nicieni mątwika burakowego (Heterodera schachti), jednego z groźniejszych patogenów występujących w tej uprawie. Jeżeli rolnik decyduje się na intensywną uprawę buraka cukrowego i zawężenie płodozmianu, jedynym skutecznym sposobem walki z nicieniami jest stosowanie odpowiednio skomponowanych międzyplonów, tym bardziej, że mątwik ma bardzo szeroki zakres gospodarzy (ponad 200 gatunków roślin), a powstałe po zapłodnieniu cysty chronią larwy mątwika nawet przez dwadzieścia lat. Przykładem mieszanki, która redukuje populacje nicieni i w uprawie ziemniaka i buraka jest TerraLife BetaSola. Dzięki bogactwu gatunków mieszanka oddziałuje pozytywnie na strukturę gleby, przez co istotnie odróżnia się od pojedynczo uprawianych nicieniobójczych gatunków międzyplonów. Kombinacja zastosowanych gatunków ma szerokie spektrum działania. Różne nicieniobójcze odmiany rzodkwi oleistej pomagają redukować nicienie burakowe (Heterodera schachtii) i Trichodorus. Multiodporna rzodkiew oleista, oprócz odporności na nicienie burakowe, wykazuje też odporność na nicienie guzowatości (Meloidogyne). Kolejną zaletą tych trzech odmian rzodkwi oleistej jest to, że mają one różne okresy wegetacji, przez co wabienie nicieni będzie odbywało się w możliwie długim czasie. Kolejny komponent mieszanki – owies szorstki – redukuje dodatkowo nicienie korzeniowe (Pratylenchus). Wyka i koniczyna aleksandryjska wiążą azot i poprawiają sprawność gleby na skutek zacieniania.
Nicienie należą do najgroźniejszych patogenów ograniczających plon w uprawie ziemniaków i buraków. Odporne międzyplony należą do najbardziej skutecznych sposobów ich kontroli. Stosowanie odpowiednio skomponowanych mieszanek specjalnie do produkcji roślin okopowych jest więc wskazane. Należy przy tym pamiętać, że stosowanie międzyplonów to nie tylko skuteczna walka z chorobami, ale przede wszystkim wzbogacenie gleby w substancje organiczne i mikroorganizmy, czyli dbanie o podstawowy warsztat pracy każdego rolnika.
Anna Rogowska
