Jakie zmiany w WPR po 2020?

2 lutego 2016 r. w odpowiedzi na prośbę Przewodniczącego Sejmowej Komisji i Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Zarząd KRIR przedstawił stanowisko samorządu rolniczego na temat planów i propozycji zmian dotyczących Wspólnej Polityki Rolnej i Polityki Spójności po 2020 r. Zarząd podkreślił, że należy dążyć do tego, aby po 2020 r. WPR nadal funkcjonowała w Europie oraz było zapewnione finansowanie z budżetu UE WPR przynajmniej na dotychczasowym poziomie, zarówno na I jak i na II filar. Każdy kraj członkowski UE powinien mieć przyznaną pulę środków finansowych na WPR w zależności od ilości hektarów, w równej wysokości na 1 ha. Każdy z krajów członkowskich powinien mieć prawo decyzji podzielenia tych środków na I i II filar WPR wg własnej krajowej polityki rolnej.

Ważnym czynnikiem działań jest spójność polityki rolnej wewnątrz całej Unii Europejskiej.  W każdym państwie członkowskim wysokość wsparcia do produkcji rolnej powinna być taka sama, a nie jak jest to na chwilę obecną - zróżnicowana. Jednym z ważniejszych postulatów jest wyrównanie dopłat do powierzchni we wszystkich krajach UE. Unia Europejska powinna wychodzić  z jednolitą polityką na zewnątrz wobec polityk innych regionów świata. Przede wszystkim kraje UE powinny być traktowane równo. WPR po 2020 r. powinna stwarzać możliwości konkurencyjności na rynkach światowych i brać pod uwagę pomoc państwa dla rolnictwa np. w USA. WPR powinna służyć nie wygaszaniu produkcji rolnej a wzrostowi w związku z prognozą zwiększonego zapotrzebowania na żywność w świecie. WPR powinna również mieć mechanizmy ochrony przed przeznaczaniem gruntów rolnych w celach inne niż produkcja rolna. WPR powinna również być skierowana na działania mające na celu skrócenie łańcucha żywnościowego, aby rolnik był mocniejszym niż obecnie ogniwem w tym łańcuchu.

Rolnicy uważają, że dopłaty bezpośrednie skierowane powinny być do rzeczywistych rolników. Zmniejszenie ilości „pseudorolników” deklarujących notorycznie ugory (nie ze względu na obowiązek zazielenienia) lub rośliny wysokobiałkowe, które stale są przyorywane.

Ponadto, podstawową propozycją samorządu jest uproszczenie systemu finansowania WPR. Należałoby uprościć procedury podziału i przyznawania środków finansowych - mniej biurokracji - mniejsze koszty; jasne i zrozumiałe zasady dla wszystkich. Należy dążyć do rezygnacji zazielenienia jako trudnego, mało skutecznego elementu w systemie dopłat, albo innego jego rozliczania. Z uwagi na fakt, że ponad 3 miliony hektarów użytków w naszym kraju leży odłogiem, Polska powinna być wyłączona z obowiązkowego zazieleniania gruntów rolnych (nieużytki rolne powinny być zaliczone na poziomie kraju jako zazielenienia nie schodzić na poziomie gospodarstwa). Dużo lepsze efekty można uzyskać przy lepszym wsparciu programów rolno-środowiskowo- klimatycznych. Co do systemu uproszenia – obowiązek zazieleniania jest elementem politycznym dla mieszkańców Europy, dlatego należy uznać, że rolnicy pełnią dodatkową rolę ochrony środowiska i z tego tytułu zazielenianie należy jak najbardziej uprościć. Uważamy, że zazielenianie powinno być rozliczane na poziomie krajowym również z uwzględnieniem poziomu zalesienia.

Należy również przeanalizować dotychczasowe formy wsparcia już przy „Health Check” WPR w 2017 r., aby skorygować pewne braki już przy przeglądzie WPR. W ramach tych, należałoby zdaniem Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych, przy obecnej zmianie klimatu uwzględnić zarządzanie ryzykiem. Należy zdecydowanie dążyć do wprowadzenia działania w PROW pozwalającego dofinansować z funduszy UE ubezpieczeń upraw, zwierząt i roślin od najczęściej występujących zagrożeń (jako uzupełnienie dotychczasowego wsparcia do ubezpieczeń upraw i zwierząt z budżetu krajowego). Korzystanie ze środków UE na dopłaty do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt inwentarskich w przyszłości może się przyczynić do wzrostu liczby rolników ubezpieczających swoją produkcję, co jest ważne przy coraz częściej występujących anomaliach pogodowych.

Zdaniem samorządu rolniczego, jeżeli zostaną wdrożone wszystkie zapisy zawarte w projekcie Programu Działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na lata 2015-2019 to korzystne byłoby, gdyby kontynuowane były także po 2020 r.

Po roku 2020, w dokumentach krajowych dotyczących PROW czyli II filaru WPR należy rozważyć regionalizację na województwa z uwagi na zróżnicowane potrzeby gospodarstw rolnych w województwach wynikające z obecnych uwarunkowań na co miały wpływ również czasy historyczne. Analizy i dyskusji społecznej wymaga idea wprowadzenia np. 3 programów PROW w Polsce: I – dla Polski Środkowej, II – dla Polski Północno-Zachodniej i III dla Polski Południowo-Wschodniej lub inny podział. Wydaje się, że skoro w UE funkcjonuje 118 PROW w 29 państwach członkowskich, to w Polsce mogą funkcjonować 3 programy PROW dostosowane do potrzeb regionalnych. Oczekiwania rolników z różnych województw co do PROW i Polityki Spójności często są różne, (np. dla małych gospodarstw rolnych należałoby przewidzieć więcej pomocy na różną formę dywersyfikacji ich dochodów), czego dowodem są różne opinie w tym temacie z Wojewódzkich Izb Rolniczych. Polityka Spójności po 2020 r. powinna być skierowana na obszary wiejskie w celu rozwoju przedsiębiorczości i dywersyfikacji dochodów rolniczych w tym na energię odnawialną.

Jednocześnie Zarząd KRIR przekazał opinie poszczególnych izb rolniczych w powyższej sprawie.