Wzeszłym roku nowo zarejestrowanych ciągników było w Polsce około 19 tysięcy. Liczba ta związana jest z dopłatami na zakup maszyn i świadczy o dużej świadomości polskich rolników (którzy pozyskanych pieniędzy nie przeznaczyli na zakup nowych samochodów, lecz na podstawową maszynę w gospodarstwie). Należałoby się zastanowić, czym (oprócz ceny) kierowali i kierują się przyszli użytkownicy nowego sprzętu. Starsi rolnicy często szukali na rynku marek, które wcześniej już użytkowali (Ursus, Zetor).
Ważną cechą , którą brali pod uwagę, była oszczędność paliwa. Nowoczesne silniki ciągników to urządzenia gwarantujące wysoką wydajność przy minimalnym zużyciu oleju napędowego. Nie dziwi nikogo fakt, że są wyposażone w systemy zmniejszające emisję szkodliwych substancji do atmosfery, przez zastosowanie systemów SCR (32,5% wodny roztwór mocznika zamieniający związki azotu na wodę i azot), filtra cząstek stałych (DPF oczyszczający spaliny z cząstek sadzy w granicach do 85%), systemu EGR (recyrkulacja części spalin, która przyspiesza ich odparowanie, obniża temperaturę spalania ubogiej w tlenki mieszanki; utlenianie pozostałych w spalinach węglowodorów przez powrót do silnika około 25% spalin). Jednak te zmiany są wymuszane przez ciągle zaostrzane normy emisji spalin. Sami zainteresowani nie kierują się wyborem silnika, który zmniejsza do minimum zatruwanie środowiska, lecz biorą pod uwagę koszt obsługi silnika wyposażonego w dane urządzenia.
Zapas mocy
Silniki mogą mieć tzw. inteligentny zapas mocy (średnio od 10 do 25 kM), który jest uruchamiany po osiągnięciu odpowiednich parametrów (obciążenie w transporcie przy prędkości przekraczającej 15 km/h lub zbyt dużym obciążeniem WOM przy minimalnej prędkości 1 km/h). Dużym zainteresowaniem kupujących cieszyły się ciągniki wyposażone w silniki o mocy około 70 do 100 kM. Dlatego wszyscy producenci, sprzedający swoje produkty na rynku polskim, starają się o szeroką gamę pojazdów właśnie w tym przedziale mocy. Układy przeniesienia napędu mają za zadanie łatwe uruchamianie poszczególnych przełożeń przy zachowaniu dużej sprawności. To właśnie te elementy decydują o właściwym wykonaniu danego zabiegu przy zachowaniu odpowiedniej prędkości i minimalnym zużyciu paliwa. Stosowane są różnego rodzaju układy od bardzo prostych mechanicznych (przy zastosowaniu skrzyni przekładniowej mechanicznej i reduktora mechanicznego oraz wzmacniacza momentu) po sprzęgła hydrokinetyczne oraz układy hydrostatyczne (ciągniki Fendt Vario).
Układy przy zastosowaniu cieczy roboczej mają wiele zalet, które jednak w niektórych sytuacjach stanowią również ich największą wadę, którą jest duży poślizg przy przekazywaniu napędu. Dlatego trwają ciągłe próby nad znalezieniem optymalnego rozwiązania, które połączy zalety układów mechanicznych (duża sprawność, przy minimalnym poślizgu) z elastycznością i niezawodnością układów hydrostatycznych (wykorzystujących zmianę ciśnienia cieczy roboczej) lub hydrokinetycznych (wykorzystujących ruch cieczy roboczej).
Takim skutecznym rozwiązaniem jest skrzynia CVX stosowana w ciągnikach CASE IH „Puma”. Stosowane są rewersy - urządzenia powodujące zmianę kierunku jazdy bez konieczności zmiany przełożenia w skrzyni przekładniowej. Rewersy mogą być sterowane mechanicznie lub elektrohydraulicznie. Napęd przekazywany tylko na jedną oś (tylną) lub na dwie osie, gdzie chcemy, aby włączanie odbywało się elektrohydraulicznie, przez naciśnięcie przycisku (bez konieczności trzymania dźwigni).
Napęd osi przedniej rozłącza się podczas użyciu TUZ ciągnika, a po zakończeniu pracy powinien ponownie się samoczynnie załączyć. Przy napędzie przedniej osi rolnicy wymagają, aby był zachowany duży skręt kół kierowanych. Automatyka w pracach polowych
Sterowanie hydrauliką powinno być łatwe i zapewniać współpracę i możliwość regulacji przy pracy z różnymi maszynami. Wymagana jest łatwość montażu oraz duża wydajność pompy hydraulicznej. Takie wymagania realizuje hydraulika typu Load-sensing (jest to tak zwana wrażliwa na obciążenia hydraulika, która zawsze dostarcza odpowiednią ilość oleju do danego podzespołu niezależnie od obrotów silnika, co ma wpływ na niższe zużycie paliwa).
Obecnie istnieje możliwość zapamiętywania określonych czynności przez komputer pokładowy i ich powtarzania automatycznie po wciśnięciu odpowiedniego przycisku na desce sterowniczej.
Tylny układ zawieszenia sterowany za pomocą EHR (sterowanie elektrohydrauliczne, gdzie sygnał zbierany jest z łącznika górnego lub jednego z wieszaków dolnych) pozwala na stosowanie pełnej automatyki w pracach polowych (orka bez stosowania koła podporowego). Wymagany udźwig tylnego podnośnika to minimum 3 tony (ciągniki o mocy 100 kM). Przy rozwijających się konstrukcjach maszyn agregatowanych z ciągnikami istnieje konieczność zastosowania większej ilości gniazd hydrauliki zewnętrznej (od 2 do 5 par) oraz zastosowanie różnych prędkości WOM (540, 540 ECO, 1000 i 1000 ECO obr./min, przy prędkościach ECO silnik pracuje z mniejszą prędkością obrotową, co obniża hałas i ma wpływ na zmniejszenie zużycia paliwa). W ciągnikach o mocy do 100 kM wystarczają obroty 540 i 540 ECO. Uruchomienie i zmiana prędkości WOM dokonywana jest przez naciśnięcie przycisku. Pomimo tak dużego obciążenia ciągnika pracami polowymi zaczyna być on również (coraz częściej) wykorzystywany jako środek transportowy, wtedy wymagana jest większa prędkość (ok. 50 km/h), oraz większy komfort samej jazdy co uzyskują producenci przez zastosowanie konstrukcji ramowych (możliwość zastosowania elastycznego zawieszenia kabiny i odizolowanie od drgań pochodzących od silnika ciągnika, w 1992 John Deere zastosował po raz pierwszy stalową ramę w serii ciągników 6000). Dodatkowo, przy pracach transportowych resorowana powinna być oś przednia (rzadko stosowana w ciągnikach poniżej 100 kM mocy), bardzo poszukiwana przez potencjalnych nabywców. Do prac z ładowaczem czołowym preferowany jest rewers elektrohydrauliczny umieszczony przy kierownicy. Ponieważ ciągnik rolniczy staje się pojazdem wykorzystywanym również w nocy, nowość stanowi oświetlenie 360, pozwalające na śledzenie pracy dookoła maszyny i pojazdu. Wprowadzenie rolnictwa precyzyjnego stworzyło konieczność wyposażania ciągników w nawigację satelitarną. Dla łatwego odczytywania wskazań urządzeń pomiarowych stosuje się ekrany dotykowe z bardzo wyrazistą grafiką i łatwym oprogramowaniem pozwalającym na śledzenie wielu parametrów silnika i pozostałych podzespołów ciągnika.
Prostota i wygoda
Umieszczenie nowych urządzeń w kabinie powoduje, że należy starannie je rozmieszczać, aby były łatwe do identyfikacji i obsługi. Ta cecha to podstawowy warunek przy zakupie nowego sprzętu przez starszych rolników, którzy szukają na rynku prostych rozwiązań. Przypominają one łatwością obsługę dotychczas eksploatowanych pojazdów. Bardzo ważnym elementem (który często ma decydujące znaczenie przy wyborze ciągnika) jest wyposażenie i wygoda pracy w kabinie operatora. Kabina powinna być przestronna, dobrze wygłuszona (poziom hałasu często jest w granicach 70 dB!), dlatego umożliwia słuchanie radia podczas pracy (w wersji podstawowej radio montowane jest w ciągnikach marki CASE). Z miejsca operatora wymagana jest bardzo dobra widoczność, kabina najczęściej wsparta na czterech słupkach, rura wydechu w linii słupka, dobre przeszklenie, lusterka, przeszklona część dachu (dobra obserwacja w czasie pracy z ładowaczem czołowym). Wszystkie przyciski powinny być umieszczone w widocznych miejscach, przyciski załączania blokady tylnego mostu oraz załączania przedniego napędu powinny być umieszczane na prawym podłokietniku w odosobnionym miejscu, aby operator mógł łatwo do nich trafić intuicyjnie, wyświetlacz można ustawiać do pracy w dzień lub w nocy (ciągniki Valtra serii T). Dla zwiększenia komfortu pracy w kabinie montowana jest klimatyzacja (najczęściej wymagany element przez większość nabywców). Wielu producentów, dla zachęcenia kupujących, stara się w wersji podstawowej wyposażyć ciągnik w wiele potrzebnych dodatków w postaci lusterek, belki polowej, zaczepów (wszystkie elementy znajdują się w opcji przy zakupie ciągników CASE IH). Część kupujących zwraca uwagę na czynności obsługowe nowego sprzętu. Obsługa codzienna to podstawowy warunek prawidłowej pracy ciągnika. Dostęp do chłodnic, wskaźnika poziomu oleju, zbiornika wyrównawczego płynu chłodzącego to elementy, które mają wpływ na wybór kupowanego sprzętu.
W nowoczesnych ciągnikach chłodnice są rozkładane do czyszczenia, a filtr powietrza jest umieszczany tak, że bez problemu można go wyciągnąć. Zestawy filtrów paliwa i oleju umieszczane są tak, aby ułatwiać pracę podczas wymiany oleju w silniku, która wiąże się z wymianą filtrów. Ciągniki są wyposażane w systemy monitorowania, które umożliwiają sprawdzenie i zdalną diagnostykę maszyny. Możliwość monitorowania na odległość pozwala w nowych ciągnikach na wysyłanie danych o lokalizacji i parametrach pracy poprzez internet lub telefon komórkowy, co pozwoli serwisantowi zdiagnozować problem i ustalić, gdzie znajduje się pojazd w danym momencie. Rozwijająca się technologia pozwala na takie oprogramowanie, które prowadzi ciągnik po polu automatycznie (bez ingerencji operatora, wykorzystując sygnał GPS i sygnał z anteny referencyjnej (rozwiązania tego typu stosowane są w ciągnikach John Deere). Firma Valtra stworzyła koncepcję modułowego ciągnika ANTS, który będzie się składał z dwóch ciągników (mniejszy o mocy 136 kM, większy o mocy 270 kM). Będzie można je połączyć do prac ciężkich w jeden ciągnik za pomocą przegubu, praca operatora tego koncepcyjnego ciągnika będzie maksymalnie uproszczona, gdyż większość poleceń będzie przekazywana głosowo. Nowe konstrukcje wyposażane są w różnego rodzaju zabezpieczenia przed kradzieżami, ukryte w trudno dostępnych miejscach (system Cesar Dattag w ciągnikach John Deere). Przy tak szerokiej ofercie rynkowej ciągników rolnicy muszą dokładnie wiedzieć, czego mogą oczekiwać po nowym zakupie i jakie obrać podstawowe kryterium przy wyborze sprzętu, który ma stanowić wiodącą maszynę w ich gospodarstwach.
Wojciech Rębiasz,
ZSPP CKU w Marszewie
