Niestety, mimo wielkiego wysiłku, jaki wkładamy w dbałość o plantacje (dobór stanowiska, odmiany, prawidłowa agrotechnika, nawożenie, ochrona), nie jesteśmy w stanie wyeliminować stresów z jakimi podczas całego sezonu wegetacyjnego zmagają się rośliny w warunkach polowych. Ich uprawa ściśle związana jest z wieloma czynnikami zewnętrznymi, które wpływają na wzrost, rozwój i ogólną kondycję plantacji. Są czynniki, zarówno uprawowe, jak i środowiskowe, na które nie mamy żadnego wpływu, a których obecność może zniwelować nasze wysiłki, gdyż w wyniku ich oddziaływania następuje ograniczenie wzrostu i rozwoju roślin. Czynniki te potocznie nazywamy stresem. Dzielimy je na abiotyczne – fizyczne i biotyczne – biologiczne.
Stresy biotyczne to przede wszystkim ataki patogenów. Grzyby infekujące tkanki roślinne prowadzą do obniżenia plonowania, w skrajnych przypadkach doprowadzając do zamierania poszczególnych organów lub całych roślin. Szkodniki żerując na roślinach powodują uszkodzenia, które są często otwartą drogą do wnikania patogenów grzybowych. W zmaganiu roślin z tymi stresami szczególne znaczenie ma dobra kondycja roślin na każdym etapie wzrostu i rozwoju, o której decyduje wiele czynników (m. in. właściwe odżywienie roślin oraz chemiczne zabiegi ochrony). Wzmocnienie naturalnej tolerancji roślin na patogeny oraz zwiększenie mechanicznej odporności ścian komórkowych roślin można uzyskać poprzez zastosowanie preparatów krzemowych. Krzem bierze udział w tworzeniu mechanicznej bariery w ścianach komórkowych oraz w przestrzeniach międzykomórkowych, jak również i we wnętrzu komórek. Takie wzmocnienie to powstanie naturalnej bariery przeciwdziałającej atakowi czynników chorobotwórczych. Podwyższona odporność umożliwia zmniejszenie ilości przeprowadzanych zabiegów przy użyciu pestycydów, co ma ogromne znaczenie dla kondycji środowiska naturalnego. Nawożenie krzemem wpisuje się w koncepcję integrowanej ochrony roślin, która polega na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony, w szczególności tych niechemicznych, by maksymalnie zminimalizować zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. Nawożenie krzemem jest skuteczną metodą wspomagania walki z patogenami, wpisującą się w Program Integrowanej Produkcji Roślin (IPM). Szybką regenerację uszkodzeń oraz dalszy prawidłowy wzrost i rozwój roślin po ustąpieniu czynników stresowych, zapewniają stymulatory zawierające w swym składzie tytan. Pierwiastek ten ogranicza występowanie niektórych chorób pochodzenia grzybowego i bakteryjnego. Wzmacnia odporność przeciwko patogenom. Ponadto odżywiona tytanem roślina w dużo mniejszym stopniu odczuwa skutki stresów abiotycznych, głównie tych wywołanych niskimi temperaturami, małą ilością światła czy też małą aktywnością systemu korzeniowego. Jony tytanu stymulują także pobieranie składników pokarmowych dostarczanych roślinom z roztworu glebowego, a także
i tych zadawanych pozakorzeniowo. Warto zatem dokarmiać rośliny i krzemem i tytatem.
Krzem także pomaga przezwyciężyć roślinom stres związany ze zbyt intensywnym promieniowaniem słonecznym. Rośliny w wyścigu do światła nie mają dobrych warunków do wytworzenia silnych łodyg czy źdźbeł. Zastosowanie nawozów zawierających w swym składzie ten pierwiastek znacząco wzmacniająca sztywność ścian komórkowych. W tolerancji na wysoką temperaturę mechanizmy ochronne rośliny aktywuje także i tytan. Zbyt wysoka temperatura może uszkodzić wrażliwe organy roślin (zawiązki kwiatów czy łagiewki pyłkowe). Powszechnie występujący drastyczny spadek populacji pszczół i innych owadów zapylających potęguje problem efektywności procesu zapylenia, który warunkuje uzyskanie wysokiego ilościowo i jakościowo plonu. W celu intensyfikacji efektywności kwitnienia, poprawy wigoru pyłku, wspomagania procesu zapylenia i zapłodnienia oraz tworzenia nasion, wskazane jest zastosowanie stymulatora zawierającego tytan.
Innymi stresami, których przezwyciężanie wspomagają te pierwiastki to ograniczona dostępność wody (susza) lub jej nadmiar (wymoknięcia). Zarówno niedobór, jak i nadwyżka wody wpływają negatywnie na rośliny. Prawidłowa uprawa gleby, melioracja, nawożenie organiczne, to czynności nieodzowne w uprawie roślin polowych. Na glebach lekkich (grubszych frakcji – piaski, żwiry) problem przenikania wody do głębszych, niedostępnych dla roślin warstw gleby jest szczególnie istotny, gdyż skutki niedoboru wody są szybciej odczuwalne. Na glebach ciężkich (drobniejszych frakcji – gliny, iły, pyły) mogą wystąpić zastoiska wodne. Dłuższe przebywanie roślin w takich warunkach powoduje, że system korzeniowy nie jest w stanie pełnić swoich funkcji, co w konsekwencji prowadzi do osłabienia kondycji roślin, a w skrajnych przypadkach do ich zamierania. Stymulatory i aktywatory intensyfikujące rozwój systemu korzeniowego i ograniczające straty wody z tkanek roślinnych, a zawierające w swym składzie krzem skutecznie zmniejszają negatywne skutki niedoboru wody. Jedynym przykładem zarejestrowanego mineralnego stymulatora wzrostu zawierającego krzem jest Optysil. Natomiast osłabioną wskutek suszy lub nadmiaru wody kondycję roślin efektywnie poprawiają stymulatory z tytanem. Wesprą one także rośliny wysiane lub wysadzone w nieprawidłowo przygotowaną glebę. Niedobór lub nadmiar makro- i mikroelementów, nieprawidłowy odczyn gleby, zasolenie – to przyczyny wielu stresów dla roślin.
Aby doprowadzić glebę do wymaganej kultury uprawnej niezbędne są wieloletnie działania, do których należą m.in. prawidłowa agrotechnika (w tym wapnowanie i nawożenie) oraz odpowiedni dobór roślin w kolejnych sezonach wegetacyjnych (płodozmian). W niekorzystnych warunkach glebowych, w tym przy nieodpowiednich stosunkach powietrzno-wodnych, dla poprawy kondycji roślin i intensyfikacji pobierania wszystkich składników pokarmowych niezbędny jest stymulator zawierający tytan, na przykład Tytanit. To płynny, mineralny stymulator wzrostu i plonowania roślin. Aktywuje i wzmacnia naturalne procesy fizjologiczne w roślinach i w ten sposób korzystnie wpływa na parametry jakościowe i ilościowe plonu. Polecany jest w uprawach wszystkich gatunków roślin rolniczych i ogrodniczych, do stosowania dolistnego. Może być także stosowany w trakcie nawadniania roślin. Jest niezbędny w okresach intensywnego rozwoju i wzrostu roślin oraz w warunkach osłabienia roślin przez czynniki stresowe. Zapewnia szybką regenerację uszkodzeń oraz dalszy prawidłowy wzrost i rozwój roślin po ustąpieniu czynników stresowych.
Stosowanie tego stymulatora, jak i stymulatorów zawierających krzem wpisuje się w strategię wspomagania odporności upraw. System ten opiera się na zwiększeniu naturalnej odporności roślin na czynniki stresowe poprzez zastosowanie konkretnych produktów w poszczególnych fazach rozwojowych. Ich podawanie w odpowiednim momencie ma pozwolić roślinom szybciej uporać się ze stresem lub nawet nie dopuścić do jego wystąpienia. Strategia zakłada zwiększenie odporności m.in. na suszę, nadmiar wody, niską oraz wysoką temperaturę, szkodniki i choroby.
Anna Rogowska
