Prowadzona od wielu lat przez Inspekcję, intensywna kontrola drewnianego materiału opakowaniowego, przyniosła oczekiwane rezultaty. W drewnie skrzyń służących do transportu chłodziarek z Chin stwierdzono obecność żywych nicieni węgorka sosnowca (łac. Bursaphelenchus xylophilus) - szkodnika zagrażającego naszym lasom sosnowym.
Węgorek sosnowiec jest jednym z najgroźniejszych szkodników drzew iglastych. Wywołuje on chorobę więdnięcia sosny, która prowadzi do śmierci zaatakowanych drzew. Pochodzi z Ameryki Płn., skąd na początku XX wieku został zawleczony wraz z zasiedlonym drewnem do Azji, a następnie do Europy. Dotychczas, na kontynencie europejskim występowanie węgorka sosnowca stwierdzono w Portugalii (1999 r.), gdzie opanował on już ponad 1 milion hektarów lasów sosnowych oraz w Hiszpanii (2008 r.). Koszty związane z działaniami mającymi na celu zwalczanie szkodnika oraz ograniczanie jego rozprzestrzeniania, prowadzonymi w Portugalii i Hiszpanii, wyniosły dotychczas ponad 120 mln EUR. W kwotę tą wliczone są koszty prowadzonych kontroli oraz przedwczesnej wycinki drzew z porażonych lasów, a także strat wynikających z wysokiej śmiertelności drzew oraz obniżenia wartości drewna pozyskanego z potencjalnie porażonych drzew. Wobec drewna pochodzącego z państw członkowskich UE, w których wykryto obecność nicienia, prawo europejskie ustala również restrykcje, polegające m.in. na ograniczonej możliwości jego przemieszczania w obrębie UE.
Pierwsze wykrycie węgorka w Polsce miało miejsce w 2013 r. - jego obecność Inspekcja stwierdziła w portugalskich paletach składowanych na terenie kraju.
Dotychczas nie są znane skuteczne metody bezpośredniego zwalczania szkodnika. Na zasiedlonych obszarach stosuje się wycinkę zaatakowanych drzew na wczesnym etapie rozwoju populacji nicienia. Jak wskazują doświadczenia z Portugalii, metoda ta może nie być skuteczna, a powoduje jedynie ograniczenie i pewne spowolnienie jego rozprzestrzeniania. Z uwagi na wysoką szkodliwość, jak i zagrożenie dla drzewostanów Europy, węgorek sosnowiec podlega obowiązkowi zwalczania w całej Unii Europejskiej. Jednym z gatunków drzew najbardziej wrażliwych na zasiedlenie przez węgorka sosnowca jest sosna zwyczajna, której udział w polskich drzewostanach wynosi ok. 60%. Wystąpienie nicienia w polskich lasach miałoby więc bardzo negatywny wpływ na nasze środowisko i krajową gospodarkę leśną.
Ten mikroskopijnej wielkości nicień może być przenoszony przez dorosłe chrząszcze dość często spotykanych żerdzianek (Monochamus spp.), jednak największe znaczenie w rozprzestrzenianiu węgorka sosnowca pomiędzy kontynentami i krajami ma międzynarodowy obrót handlowy drewnem i powszechnie towarzyszącymi różnym towarom, drewnianymi materiałami opakowaniowymi (DMO), szczególnie zaś takimi, które nie zostały poddane jednemu z obowiązkowych zabiegów. Warunki wykonywania zabiegów ustalone są w międzynarodowym standardzie fitosanitarnym (ISPM 15), a najczęściej stosowanym zabiegiem jest suszenie komorowe.
Z powodu wysokiego poziomu zagrożenia, Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) od wielu lat prowadzi intensywne działania kontrolne, ukierunkowane na wykrycie obecności węgorka sosnowca w DMO, które trafia do Polski poprzez lądowe i morskie przejścia graniczne. Próbki drewna iglastego pobierane przez inspektorów PIORiN, są poddawane badaniom laboratoryjnym. W trakcie jednej z kontroli w Oddziale Granicznym w Gdyni, zostały pobrane próbki drewna ze skrzyni, która towarzyszyła chłodziarkom importowanym z Chin do Polski. W wyniku badań laboratoryjnych drewna stwierdzono obecność żywych larw i dorosłych nicieni węgorka sosnowca. Warto zaznaczyć, że zakwestionowane opakowanie było oznaczone symbolem, potwierdzającym przeprowadzenie zabiegu suszenia komorowego, który prawidłowo wykonany, zapewnia nieobecność w drewnie jakichkolwiek form życia.
Identyfikacji wykrytych nicieni dokonano w Centralnym Laboratorium GIORiN w Toruniu, z zastosowaniem szeregu metod diagnostycznych, w tym technik biologii molekularnej. W celu ostatecznej weryfikacji gatunku nicienia, przeprowadzono sekwencjonowanie NGS, potwierdzając obecność w badanej próbce DNA Bursaphelenchus xylophilus. Zasiedlone przez węgorka opakowania zostały zniszczone przez importera poprzez spalenie. Fakt ten został potwierdzony przez inspektorów Inspekcji podczas przeprowadzonej kontroli.
Jak stwierdził Główny Inspektor Andrzej Chodkowski: „Przechwycenie porażonego materiału świadczy o skuteczności kontroli granicznej i wysokich kompetencjach Inspekcji. Są one efektem m.in. współpracy z zespołem Pana prof. Marka Tomalaka z Instytutu Ochrony Roślin – PIB, wybitnego specjalisty zajmującego się badaniami węgorka sosnowca”.
Źródło Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa http://piorin.gov.pl/
