Wielkopolska Izba Rolnicza nie ustaje w działaniach zmierzających do przywrócenia dotacji do zakupu wapna nawozowego w celu rekultywacji gleb zakwaszonych. W Wielkopolsce większość gleb jest kwaśna ze swej natury i wymaga regularnego wapnowania. Nasza Izba zwraca uwagę, że zabieg ten jest konieczny nie tylko ze względów agrotechnicznych, lecz także środowiskowych. Gleby o uregulowanych odczynie m.in. cechują się niższą podatnością na przemieszczanie się azotu ze źródeł rolniczych do wód powierzchniowych.
W styczniu br. Wielkopolska Izba Rolnicza poparła wniosek skierowany przez Starostę Tureckiego do Ministra Środowiska o sfinansowanie ekspertyzy potwierdzającej konieczność wapnowania gleb powiatu i zaapelowała o stworzenie przyjaznej atmosfery dla reaktywowania systemu dotacji do zabiegu wapnowania gleb zakwaszonych w całej Wielkopolsce. Sprawę tę poparła także Krajowa Rada Izb Rolniczych, która wystąpiła do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o wznowienie dotacji do wapnowania w całej Polsce, ten zaś skierował stosowne pismo do Ministra Środowiska.
Jan Szyszko, w piśmie z dnia 4 kwietnia 2017, udzielił Krzysztofowi Jurgielowi odpowiedzi, którą przytaczamy w całości:
Odpowiadając na pismo z dnia 26 stycznia 2016 r. w sprawie postulatu dotyczącego propagowania i wspierania inicjatyw prowadzących do uruchamiania programów finansowania zabiegu wapnowania gleb tak, aby koszty wapnowania były ponoszone nie tylko przez rolników, ale również przez instytucje dysponujące środkami finansowymi na poprawę stanu środowisku, w szczególności przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, uprzejmie wyjaśniam co następuje.
W pierwszej kolejności chciałbym zapewnić, że moim priorytetem jest podejmowanie wszelkich działań, dzięki którym możliwe będzie zachowanie odpowiedniej jakości ekosystemów – zarówno tych lądowych, jak również związanych ze środowiskiem wodnym. Wobec tego z zainteresowaniem analizuję wszystkie sugestie dotyczące sposobów zmniejszania skutków presji antropogenicznych wywieranych na środowisko, również w sektorze rolnym.
Odnosząc się do prośby związanej z popieraniem przez Ministra Środowiska działań zmierzających do wspófinansowania przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej zabiegów wapnowania gleb w pierwszej kolejności chciałbym zwrócić uwagę na to, że są to instytucje ochrony środowiska, które nie podlegają władztwu Ministra Środowiska. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, wfośigw są instytucjami ochrony środowiska działającymi w formie samorządowych osób prawnych w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, przy czym nie są to wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne, o którym mowa w art. 8 ust. I ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa. Jednostki te mają własne organy, posiadają wyodrębnione mienie, ustawowo określone źródła przychodów oraz prowadzą samodzielna gospodarkę finansową. WFOSiGW mają również określony katalog przedsięwzięć, który może być finansowany z ich środków.
Jednocześnie informuję, że artykuł 400 a ust. 1 wspomnianej wcześniej ustawy – Prawo ochrony środowiska wylicza kilkadziesiąt obszarów finansowania ochrony środowiska, w tym przedsięwzięcia związane z ochroną wód. Zgodnie z aktualizacją programu wodno- środowiskowego kraju, będącej dokumentem towarzyszącym do przyjętych przez Radę Ministrów w dniu 18 października 2016 r. rozporządzeń Rady Ministrów w sprawie przyjęcia planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, w załączniku nr I katalog działań krajowych przyjęto działanie pn. Wapnowanie gleb w celu ograniczenia odpływu biogenów z terenów rolniczych. Również w samej aktualizacji planu gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy w części 7 Podsumowanie działań zawartych w aPWŚK punkt 7.1 Charakterystyka aPWŚK działanie to jest wskazane jako jedno z działań uzupełniających, które powinno zostać wdrożone dla osiągnięcia lub utrzymania dobrego stanu wód. Jako potencjalne źródło finansowania lego działania zostały wskazane środki wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Tym niemniej dokument ten nie wskazuje wprost źródeł finansowania, a jedynie stanowi informację na temat działań mogących wpłynąć na realizację celów środowiskowych w jednolitych częściach wód.
Należy jednocześnie zaznaczy, że zgodnie z jedną z podstawowych zasad ochrony środowiska tzn. zanieczyszczający płaci; podmioty odpowiedzialne za pogorszenie jakości środowiska powinny być obciążone kosztami niezbędnymi do kompensacji negatywnego wpływu swej działalności. Zatem istotne jest wskazanie, czy powstała szkoda jest wynikiem wyłącznie działania człowieka (praktyki rolne), czy też spowodowana jest również występującymi warunkami, mającymi wpływ na fizyczno-chemiczną charakterystykę gleb. Dofinansowanie wapnowania ze środków publicznych, w sytuacji, gdy jest to efektem praktyki rolniczej, prowadziłoby do zmniejszenia kosztów prowadzenia tej działalności i tym samym mogłoby naruszyć zasady udzielania pomocy publicznej. W przypadku uznania wapnowania gleb za działanie agrotechniczne związane z produkcją żywności, należałoby przeanalizować, czy do działań tych stosuje się zasady udzielania pomocy publicznej w sektorze rolnym.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698, 2005, przewiduje wsparcie dla rolników gospodarujących na obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami. Zgodnie z załącznikiem III przedmiotowego rozporządzenia, wśród kryteriów biofizycznych na potrzeby wytyczania obszarów z ograniczeniami naturalnymi wymienia się niekorzystne właściwości chemiczne definiowane m.in. jako nadmierne zakwaszenie gleby. tj. zakwaszenie gleb o ph <5 (w wodzie) w wierzchniej warstwie gleby.
Zatem ostateczna decyzja o finansowaniu przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej zabiegów wapnowania zależy od:
- zidentyfikowanych przez wfośigw priorytetów związanych z ochroną środowiska w ich regionie;
- charakterystyki gleb, powodów pogorszenia jej jakości oraz sposobu jej użytkowania.
W mojej ocenie, w sytuacji, gdy wojewódzkie fundusze ochrony środowiska uznają, że finansowanie wapnowania gleb może przyczynić się do polepszenia jakości środowiska w ich regionie, a dodatkowo udowodnione zostaną środowiskowe przesłanki wykonania takiego zabiegu – nie identyfikuję zasadniczych przeszkód, aby takie działania nie mogłyby być wspierane z ich strony.
Jednocześnie za warte rozważenia uznaję wypracowanie pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministrem Środowiska (przy udziale organizacji rolniczych oraz instytucji ochrony środowiska) jednolitych kryteriów za pomocą których możliwe będzie dokonanie jednoznacznej oceny, czy wapnowanie gleb w danym przypadku jest zabiegiem agrotechnicznym czy też służącym ochronie środowiska.
Opracowanie: Kornel Pabiszczak
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
