Od 2015 r. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa wykonuje działania kontrolne, które dofinansowywane są przez Komisję Europejską, najpierw w latach 2015-2020 jako Program Survey, a od 2021 r. jako Program SMP (Single Market Program).
Celem działań kontrolnych jest wczesne wykrycie nowych zagrożeń fitosanitarnych, tj. m.in. chorób i szkodników, które dotychczas nie występowały na terytorium UE, w tym w Polsce. W przypadku wykrycia takich zagrożeń, możliwe jest podjęcie szybkich i skutecznych działań zapobiegających ich niekontrolowanemu rozprzestrzenianiu się na inne obszary UE.
Komisja Europejska określa dla wszystkich państw członkowskich jednolite wytyczne dotyczące realizacji tego typu działań. Ponadto, od 2017 r. używana jest aplikacja, poprzez którą składane są wnioski i sprawozdania przez państwa członkowskie UE, a tym samym możliwe jest zbieranie jednakowych danych.
W ramach monitoringu, na obszarze całego kraju wykonuje się oceny wizualne roślin rosnących w lasach, parkach, nasadzeniach przydrożnych, ogrodach publicznych i prywatnych, a także w sadach oraz na plantacjach towarowych. Tego typu działaniami objęte są również miejsca obrotu materiałem roślinnym. Ponadto, wystawiane i oceniane są pułapki feromonowe do odłowu określonych agrofagów kwarantannowych, pobierane są próby materiałów roślinnych do badań laboratoryjnych, a następnie wykonywane są badania laboratoryjne. Wśród kontrolowanych roślin znajdują się bulwy ziemniaków, rośliny iglaste i liściaste (w tym rośliny sadownicze, ozdobne i warzywne) oraz drewno i drewniany materiał opakowaniowy.
W zależności od roku działaniami kontrolnymi objęto od 25 agrofagów do ponad 60 agrofagów (2015 – 28, 2016 – 25, 2017 – 32, 2018 – 30, 2019 – 37, 2020 – 39, 2021 – 61). Zgodnie z założeniami dla Programu SMP istnieje możliwość prowadzenia działań kontrolnych pod kątem większej liczby agrofagów. I tak od 2021 r. działaniami objęto agrofagi priorytetowe dla UE (wskazane w Rozporządzeniu 2019/1702), agrofagi kwarantannowe, w tym nie notowane w UE oraz objęte środkami unijnymi.
Z danych za lata 2017 – 2021 wynika, że liczba kontroli wizualnych, wykonanych w ciągu jednego roku, wahała się od 20 300 (2017 r.) do 23 080 (2020 r.). Od 2019 r. w monitoringu, oprócz kontroli wizualnych, wykorzystuje się pułapki feromonowe dla następujących agrofagów - Anoplophora chinensis, Anoplophora glabripennis, Agrilus planipennis, Bursaphelenchus xylophilus, Popillia japonica oraz Spodoptera frugiperda, a liczba tych pułapek corocznie wzrasta. W 2019 r. wystawiono 410 pułapek dla 4 agrofagów, 2020 – 542 pułapki dla 6 agrofagów oraz w 2021 r. wystawiono 572 pułapki dla 6 agrofagów.
Tak jak wcześniej wspomniano, pobierane są również próby do badań laboratoryjnych, gdzie najwięcej prób pobrano w 2019 r. – 17 660, a najmniejszą w 2021 r. Zmniejszona liczba pobranych prób wynika głównie ze zmiany zasad i racjonalizacji podejmowanych działań kontrolnych, gdzie obecnie (w przypadku bulw ziemniaków), pobierana jest jedna próba i wykonuje się trzy badania pod kątem różnych agrofagów. Patrząc na dane dotyczące liczby badań laboratoryjnych wynika, że najwięcej wykonano w 2021 r., tj. 22 312 badań.
W wyniku monitoringowych działań na przestrzeni tych lat, najczęściej wykrywano w bulwach ziemniaka bakterię Clavibacter sepedonicus, w glebie nicienia - Globodera rostochiensis, a także zdarzały się pojedyncze wykrycia grzyba Synchytrium endobioticum. We wszystkich przypadkach podjęto odpowiednie, zgodne z przepisami prawa, działania zwalczające.
Dotychczas Komisja Europejska pozytywnie oceniła realizację polskich programów w latach 2015-2020 i przyznała Polsce dofinansowanie w łącznej wysokości około 2,8 mln euro (kwoty w euro: 2015 r. – ok. 250 tys., 2016 r. – ok. 370 tys., 2017 r. – ok. 500 tys., 2018 r. – ok. 500 tys., 2019 r. – ok. 609 tys., 2020 r. – ok. 571 tys.). Ostateczna wysokość dofinansowania w ramach działań realizowanych w Programie SMP w 2021 r. będzie ustalona przez Komisję w oparciu o sprawozdanie za rok 2021, które GIORiN złoży w lipcu 2022 r.
Na wykresach przedstawiono dane dotyczące liczby działań kontrolnych wykonanych w poszczególnych latach oraz kwoty dotacji.
Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). GIORiN wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej piorin.gov.pl.
Źródło
Państwowa Inspekcja Ochrony
Roślin i Nasiennictwa
http://piorin.gov.pl/
