We wtorek 26.10.2021 r w Osiecznej (powiat leszczyński) odbyła się zorganizowana przez Wielkopolską Izbę Rolniczą, pod patronatem medialnym Top Agrar Polska, debata pt. „Aktualna sytuacja na rynku trzody chlewnej i problemy ze zwalczaniem ASF”. Na samym początku wszystkich zgormadzonych powitał i przypomniał o warunkach sanitarnych Piotr Walkowski – Prezes Wielkopolskiej Izby Rolniczej oraz Jerzy Kostrzewa – Przewodniczący Rady Powiatowej Wielkopolskiej Izby Rolniczej w Grodzisku Wielkopolskim, a zarazem Członek Zarządu Wielkopolskiej Izby Rolniczej. Następnie Prezes Wielkopolskiej Izby Rolniczej przypomniał, że debata została zorganizowana, aby poruszyć problemy na rynku trzody chlewnej i omówić jej perspektywy, a także odniósł się do spotkania, którego inicjatorami byli: Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego – Krzysztof Grabowski oraz Burmistrz Krobi Pan – Łukasz Kubiak. Szczegóły i wnioski z tego spotkania przedstawił pracownik WIR dr Andrzej Przepióra. Na spotkaniu tym Marszałek zapowiedział, iż będą trwały intensywne działania samorządu w kierunku zwiększenia efektywności walki z ASF oraz redukcji utrudnień dla rolników, wynikających z restrykcji obowiązujących w ramach czerwonej strefy. O szczegółach spotkania w Krobi mogą Państwo przeczytać tutaj
W pierwszej części debaty zaproszeni prelegenci przedstawiali problemy związane z sytuacją na rynku trzody chlewnej. Paulina Janusz-Twardowska – przedstawiciel Top Agrar Polska podziękowała za zaproszenie na debatę oraz za dotychczasową intensywną współpracę z Wielkopolską Izbą Rolniczą. W swojej prelekcji przedstawiła, iż problem ASF to nie jest już sprawą regionalną czy krajową, lecz światową. ASF opanował już świat – choroba występuje już na trzech kontynentach. Ostatnio ASF pojawił na Dominikanie i finalnie ponad połowa wyspy jest zainfekowana. Sytuacja ta stanowi duże zagrożenie dla globalnego rynku wieprzowiny, ze względu na występowanie dużego ryzyka zawleczenia choroby do krajów Ameryki Południowej, a także do USA. W dalszej części prezentacji przedstawicielka Top Agrar Polska scharakteryzowała sytuację ASF w Europie i zwróciła uwagę na małą liczbę sukcesów w walce z ASF – jedynie Czechy oraz Belgia są wolne od ASF (Czechy wolne od lutego 2019, Belgia od listopada 2020). Obecnie w Polsce mamy 117 ognisk w chlewniach oraz 2.266 ognisk u dzików. Aktualnie prawie 2/3 kraju jest niestety objętych strefami ASF i blisko 35% żywca wieprzowego znajduje się w strefie III.
Andrzej Przepióra przedstawił analizę przygotowaną przez zespół ekonomiczny Wielkopolskiej Izby Rolniczej. W naszej analizie wskazaliśmy na inne czynniki, które mają wpływ na dramatyczną sytuację w sektorze trzodowym.
Zapaść cenowa na tym rynku wynika przede wszystkim z odbudowania w krótkim czasie przez Chiny krajowego pogłowia i ograniczenia importu wieprzowiny z Europy. Według ekspertów na rynku europejskim powstała w ten sposób nadwyżka podaży nad popytem w wysokości około 30%, ta zła sytuacja cenowa potrwa jeszcze kilka miesięcy. Trudną sytuację odczuwają rolnicy w całej Europie. Widoczne jest to również w bardzo niskich cenach warchlaków importowanych z Danii. Drugim czynnikiem złej sytuacji producentów jest uzależnienie się od pośredników, zarówno w zakupie warchlaków, pasz, innych środków produkcji, jak i w sprzedaży tuczników. Dodatkowo nakładają się na to problemy z ASF i rosnące lawinowo koszty produkcji. W wyniku tych zjawisk załamała się ekonomika produkcji gospodarstw trzodowych. Na wykresach poniżej przedstawiono parametry ekonomiczne produkcji w przeliczeniu na 1 sztukę tucznika w maju, kiedy eksport do Chin był na wysokim poziomie oraz w październiku, kiedy to uległ znaczącej obniżce.
W naszym opracowaniu wskazaliśmy na możliwe kierunki rozwoju sektora. Najgorszy scenariusz to kontynuacja modelu opartego na tuczu otwartym, bez elementów integracji rolników i w oparciu o pośredników w zakupie środków produkcji i sprzedaży. Pewną szansę dla mniejszych gospodarstw daje rolniczy handel detaliczny i skracanie łańcucha. Musimy zaakceptować sytuację, że znaczna część rolników już podjęła tucz nakładczy, a wielu kolejnych zamierza to zrobić. Jako Wielkopolska Izba Rolnicza od lat wnioskujemy o wsparcie krajowej produkcji prosiąt, co powinno być naszym celem strategicznym po to, aby konsument miał dostęp do polskiej wieprzowiny.
Kolejnym prelegentem był Zbigniew Król – Zastępca Dyrektora Wydziału Infrastruktury i Rolnictwa WUW w Poznaniu, który w swoim wystąpieniu podkreślił, że aby skutecznie zwalczyć narastający problem ASF to zarówno urzędnicy, rolnicy, służby weterynaryjne myśliwi i leśnicy muszą ze sobą współpracować, aby uzyskać określony efekt. Wojewoda efektywnie włączył się w akcję zwalczania ASF na terenie województwa wielkopolskiego i deklaruje wolę organizacji kolejnych spotkań, aby zaistniałą sytuację wspólnie rozwiązać.
O aktualnej sytuacji w zakresie ASF opowiedział Tomasz Wielich, który w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, że ASF stale się rozprzestrzenia i należy każdego dnia przestrzegać zasad bioasekruacji, a nie tylko podczas planowanych wizyt w gospodarstwie. Przedstawiciel Inspekcji Weterynaryjnej przypomniał o sukcesie, jakim jest zniesienie i uwolnienie regionów gminy Siedlec i Rakoniewice ze strefy czerwonej. W 2021 roku Inspekcja Weterynaryjna przebadała 13.619 szt. dzików i wykryto 41 szt. ASF. Zdaniem T. Wielicha – im więcej znajdzie się dzików z ASF, tym lepiej, gdyż doprowadzi to do wyeliminowania potencjalnych źródeł zakażenia. Tomasz Wielich zgodził się z przedmówcą Zbigniewem Królem, że jedna instytucja nie poradzi sobie z walką z tą groźną chorobą.
Zaawansowanie odstrzału sanitarnego i gospodarczego dzików przedstawiał z kolei dr Mikołaj Jakubowski – Przewodniczący Zarządu Okręgowego PZŁ w Poznaniu.
Łowczy zreferował działania dotyczące przeciwdziałania ASF, m.in: wygrodzenie, redukcja populacji dzików poprzez odstrzał w ramach RPŁ-u i odstrzał sanitarny oraz działania na rzecz zabezpieczenia chłodni, wprowadzenie możliwości odstrzału dzików w terenach zabudowanych (wyłączonych) obszarów występowania ASF. Łowczy podkreśla, iż problem ASF nie jest tylko problemem myśliwych, czy rolników, a problemem wspólnym. Wśród wymienianych kwestii związanych z odstrzałem dzików znalazły się: brak odstrzału dzików w obszarach wyłączonych z obwodów łowieckich (miasta, rezerwaty etc.), duża penetracja obwodów łowieckich, szczególnie w okresie styczeń – marzec przez zbieraczy zrzutów i w całym okresie przez zbieraczy runa leśnego, brak możliwości dopuszczenia do obrotu dzików sanitarnych (punkty skupu, sprzedaż bezpośrednia) na obszarach objętych ograniczeniami, tzn. w strefach II i III. W swoim wystąpieniu Łowczy Okręgowy zwrócił uwagę, iż największa skuteczność polowań na dziki występuje w okresie jesiennym, ze względu na sprzątnięcie kukurydzy z pól. Dużym problemem jest niestety brak chłodni, w których odstrzelone dziki można przechowywać, aż do uzyskania wyników na obecność ASF, które trwają średnio od 2 do 4 dni. W takim wypadku chłodnie te są wyłączone z użytkowania, a przy ich braku w terenie polowania na dziki nie można wykonywać. Na terenie okręgu poznańskiego jest obecnie 117 chłodni, z czego połowę zakupili sami myśliwi. Mikołaj Jakubowski zaapelował w imieniu PZŁ, aby zmienić rozporządzenie dotyczące zakazu polowań zbiorowych w strefach II i III, a także o dopuszczenie możliwości polowania na dziki w strefach z psami, gdyż ich skuteczność jest zdecydowanie większa, co wpływa na skuteczniejszą i szybszą redukcję ich populacji.
Wielkopolska Izba Rolnicza stara się stale poszukiwać nowych rozwiań pozwalających na skuteczną walkę z ASF, stąd też podczas debaty możliwość zabrania głosu mieli przedstawiciele firmy Oxine Polska Sp. z o.o., która dostarcza jeden z najskuteczniejszych i najbardziej unikalnych produktów dezynfekcyjnych na rynku.
Jednym z produktów jest Oxine Keeper – roztwór dezynfekujący do wody pitnej dla zwierząt, który usuwa wzrost bakterii w rurach wodnych i zapobiega tworzeniu się bioflimu. Tym samym zwierzęta pozostają zdrowsze, dzięki obniżeniu poziomu patogenów, które mogą potencjalnie prowadzić do infekcji z jednego zwierzęcia na drugie. Jak powszechnie wiadomo zmniejszenie narażenia na potencjalne patogeny jest istotnym elementem w produkcji zdrowej populacji zwierząt, która skutkuje wyższymi wskaźnikami produkcji i zapewnia wyższe warunki konwersji paszy.
Kolejnym prelegentem był Prezes Wielkopolskiego Związku Hodowców Trzody Chlewnej – Grzegorz Majchrzak, który na wstępie podziękował Prezesowi WIR – Piotrowi Walkowskiemu za zaproszenie. W swoim wystąpieniu podkreślił, iż sam jest hodowcą i boryka się z obecnymi problemami na rynku trzody chlewnej.
Zauważa, że sytuacja na rynku jest dramatyczna, coraz więcej gospodarstw decyduje się na zamykanie gospodarstw, gdyż produkcja ta staje się wysoce nieopłacalna. Ceny w skupach już od dłuższego czasu utrzymują się na bardzo niskim poziomie i nie zapewniają żadnego pokrycia w kosztach produkcji. Wiele polskich hodowców każdego dnia stoją przed dylematem, czy produkować dalej czy zamknąć rodzinne, przekazywane z pokolenia na pokolenie gospodarstwa. Prezes Wielkopolskiego Związku Hodowców Trzody Chlewnej dodaje, że jeżeli władze rządowe nie dostrzegą wagi problemu ASF to sytuacja będzie się pogłębiać i straci na tym cała gospodarka. Trafne jest stwierdzenie, że sytuacja związana z nakładaniem stref przez Komisje Europejską jest niedorzeczna – nakładane są na zbyt długi okres czasu i na duże obszary. Nie ma także określenia czasowego dotyczącego występowania strefy niebieskiej – pojawiają się pytania jak długo one będą? Kiedy je zdjąć? Na to pytanie nikt nie zna odpowiedzi. Na koniec swojego wystąpienia Prezes Wielkopolskiego Związku Hodowców Trzody Chlewnej zaznaczył, że zgodnie z prognozami dramatyczna sytuacja na rynku trzody będzie się utrzymywać minimum do lutego/marca 2022r. Niestety do tego czasu wiele gospodarstw zajmujących się hodowlą i chowem trzody może się nie utrzymać.
Stanisław Ciesielski – Przewodniczący Rady Powiatowej Wielkopolskiej Izby Rolniczej w Lesznie podkreślił, że głównym problemem ASF jest populacja dzików i bez maksymalnej ich redukcji nie poradzimy sobie z tą chorobą. Zaapelował, o to o czym wspominał już Łowczy Okręgowy Mikołaj Jakubowski, aby zmienić rozporządzenie dotyczące zakazu polowań zbiorowych w strefach II i III i dopuścić możliwość wykonywania polowań z psami. Zdaniem S. Ciesielskiego nie może być tak, że naciska się i promuje polowania na dziki, które są nieskuteczne bez psów. Zwrócił także uwagę na rozwijający się w ostatnim czasie tucz nakładczy. Wielu hodowców każdego dnia zastanawia się nad sytuacją gospodarstwa – czy nie iść właśnie w kierunku tuczu nakładczego, czy nadal produkować na własny rachunek, a w obecnej sytuacji opłacalność ta jest niemożliwa. Stanisław Ciesielski podkreślił, że problemy które występują są niepotrzebne, gdyż wystarczy rozmawiać, aby je choć w części rozwiązać, a w Wielkopolsce chcemy rozmawiać.
Rafał Sobczak – Kierownik Biura Działań Społecznych Środowiskowych oraz Płatności Bezpośrednich Wielkopolski Oddział Regionalny ARiMR przedstawił program wsparcia gospodarstw utrzymujących świnie uruchomiony przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Przedstawiciel ARiMR opowiedział o V filarach tego programu: Filar I – bioasekuracja gospodarstw – wsparcie 15 mln zł, nabór wniosków przez ARiMR od 6 sierpnia do 27 sierpnia br., Filar II – wyrównanie kwoty obniżonego dochodu uzyskanej przez producenta świń w następstwie zaniżonej ceny skupu żywca w strefach ASF, wsparcie 150 mln zł, nabór od 28 sierpnia do 30 listopada br., Filar III – osłona finansowa zaciągniętych zobowiązań cywilnoprawnych (pożyczka NP2), wsparcie 15 mln zł budżetu ARiMR, nabór ciągły, w toku, Filar IV – odbudowa pogłowia świń - nabór wniosków prowadzą KOWR oraz ARiMR., Filar V – wsparcie w zakresie rolniczego przetwórstwa oraz skracania łańcucha dostaw. Przedstawione zostały także: działanie PROW 5.1 - Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczenie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof – (posiadanie min. 50 świń) oraz pomoc krajowa – Bioasekuracja_Maty 2021 – pomoc o udzielenie pomocy finansowej o charakterze pomocy de minimis w rolnictwie na refundację do 50% wydatków poniesionych przez producenta rolnego, który prowadzi gospodarstwo, w którym utrzymywane są zwierzęta gospodarskie z gatunku świnia (Sus scrofa) – (posiadanie min.1 świni).
Prezes Wielkopolskiej izby Rolniczej zwrócił uwagę, iż WIR od początku wystąpienia ASF w Polsce zgłasza swoje liczne uwagi i podejmuje interwencje w zgłaszanych przez wielkopolskich rolników problemach. Wielkopolska Izba Rolnicza jako samorząd rolniczy dbający o rolników stale interweniuje w Ministerstwie czy Komisji Europejskiej w sprawie walki z ASF. O działaniach w imieniu wielkopolskich rolników mogą Państwo poczytać na stronie Wielkopolskiej Izby Rolniczej w zakładce ASF – Bioasekuracja. Dodatkowo przypominamy, że jeżeli u Państwa w gospodarstwach wystąpią jakiekolwiek problemy, prosimy, aby zgłaszać je bezpośrednio do Delegatów Izby Rolniczej działających na danym powiecie, jak również do Biura Wojewódzkiego Wielkopolskiej izby Rolniczej.
Po części wystąpień zaproszonych prelegentów odbyła się część dyskusyjna z hodowcami i rolnikami. Rolnicy jednym głosem mówili, iż ich gospodarstwa znajdują się nad przepaścią i nikt nie chce im pomóc. Każdego dnia mają w oczach lęk i obawę, co nastąpi w kolejnych dniach. Hodowcy zauważają, że kontrole w ich gospodarstwach są ciągłe i dotyczą kontroli głównie w dokumentacji, a nie praktyce prawidłowej bioasekuracji. Rolnicy oczekują, aby podczas kontroli zostali poinformowani w sposób praktyczny, co robią nie tak. To właśnie im – rolnikom, hodowcom zależy najbardziej na dostosowaniu się do zasad bezpieczeństwa, gdyż nie mogą pozwolić sobie na jakieś uchybienia. Hodowcy z żalem przekazywali informacje przedstawicielom Inspekcji Weterynaryjnej, iż nie reagowali gdy w okolicznym gospodarstwie padło 2/3 stada. Mają żal, że w Inspekcji nie reagują na stałe sygnały od hodowców. Dla rolników ich gospodarstwa są podstawą bytu i chcą je nadal prowadzić, jednak jak trafnie zauważyła jedna z uczestniczek spotkania interes ten staje się „drogim hobby” i niestety muszą do niego dokładać. Producenci rolni podkreślają, że biorą udział w spotkaniach z władzami, jednak nie przynoszą one żadnych efektów i z tych spotkań nic nie wynoszą. Według nich na debacie brakowało Europarlamentarzystów i Parlamentarzystów, gdyż oni mogą pomóc w zmienieniu tej tragicznej sytuacji i mają realny wpływ na kształt aktów prawnych.
Konieczne jest również uporządkowanie krajowych przepisów, gdyż w ocenie zebranych dochodzi do różnych interpretacji tych samych przepisów przez powiatowych lekarzy weterynarii, czy też ARiMR. Jako przykład podano różną interpretację siły wyższej w zależności od działania w którym złożono wnioski o pomoc. A kwestia ta może mieć fundamentalne znaczenie w przypadku objęcia gospodarstwa korzystającego ze środków unijnych strefami II i III, co spowoduje ograniczenie lub uniemożliwienie wywiązania się z założeń programowych.
Oburzenie uczestników spotkania wywołuje również fakt wykorzystywania przez zakłady mięsne trudnej sytuacji rolników i skup trzody za stawki poniżej wszelkiej opłacalności. W terenie rolnicy będący w krytycznej sytuacji zmuszeni są sprzedawać tuczniki pośrednikom nawet za 1 zł/kg! Część zakładów w ogóle nie przyjmuje tuczników ze strefy czerwonej, co jest przedmiotem toczącej się kontroli UOKiK. Wszyscy zgromadzeni jednym głosem mówili, że strefy nakładane przez Komisje Europejską są zbyt obszerne i nakładane na zbyt długi okres czasu. Rolnicy uważają, że występują nieścisłości w tych postepowaniach pomiędzy wojewodą, a Komisją Europejską. Dodatkowo wiele gospodarstw przeżywa dramat. ASF może uderzyć w każdej chwili w ich hodowle, są zrozpaczeni, a nikt nie chce im zaoferować pomocy, np. psychologa. Hodowcy oczekują, aby wszystkie instytucje działające na rzecz rolnictwa zjednoczyły się i podjęły wspólne działania mające na celu poprawę tej tragicznej sytuacji, Chcą aby dochodziło do działań, a nie obietnic.
NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI Z DEBATY:
- Strefy nakładane przez Komisje Europejską są za duże i wyznaczane na zbyt długi okres.
- Rolnicy oczekują, aby w spotkaniach uczestniczyli Europarlamentarzyści i Parlamentarzyści osoby mające wpływ na tworzenie aktów prawnych – tylko wtedy uda się coś zmienić.
- Prelegenci trafnie zauważyli, że administracja, rolnicy, myśliwi, Inspekcja Weterynaryjna, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz leśnicy muszą działać wspólnie, aby osiągnąć cel. Nie tylko na szczeblu regionalnym, ale w szczególności na szczeblu krajowym.
- Praktyczne kontrole w gospodarstwach – wskazanie przez kontrolujących uchybień w bioasekuracji, aby skuteczniej walczyć z ASF – mniej wymogów dotyczących dokumentacji papierowej.
- Konieczność dogłębnej analizy sytuacji związanej z nieprawidłowościami w realizacji przepisów związanych ze zwalczaniem afrykańskiego pomoru świń.
- Wprowadzenie 100% rekompensat dla rolników w strefie I, II i III.
- Wprowadzenie zakazu wejścia do lasu dla turystów, osób zbierających grzyby, zrzuty w lasach na terenach strefach II i III.
- Zwiększenie ilości chłodni dla kół łowieckich.
- Negatywna ocena prac nad utworzeniem Agencji Rozwoju Gospodarki Łowieckiej i zmian w PŁ, które doprowadzą do chaosu i zamieszania w trakcie walki z ASF, a także zwiększą się w tym czasie szkody łowieckie.
- Apel o zacieśnienie współpracy pomiędzy instytucjami rolniczymi, łowieckimi i leśnymi na szczeblu krajowym, gdyż widoczny jest brak porozumienia.
- Dogłębna analiza MRiRW oraz GLW przesyłanych propozycji przez zespoły i organizacje rolnicze w sprawie zwalczania ASF – w tej chwili wrażenie jest takie, iż są chowane do szuflady.
- Rozwiązanie problemu dzików w miastach.
- Różne interpretacje siły wyższej w ARiMR – zwolnienie rolników z zobowiązań produkcyjnych w przypadku strefy ASF.
- Możliwość utylizacji dzików ze stref bezzwłocznie i bez przechowywania w chłodniach.
- Możliwość sprzedaży mięsa z dzików ze stref po przebadaniu i wyniku negatywnym.
- Większa elastyczność w sprzedaży mięsa i przetworów pochodzących ze świń ze stref – rezygnacja z osobnego oznakowania skoro świnia była przebadana i była zdrowa.
- Większa elastyczność dla weterynarzy w przypadku przemieszczania świń pomiędzy strefami.
Opracowanie: Barbara Idczak, Aleksander Poznański, Andrzej Przepióra, Grzegorz Wysocki
