Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby
Substancja organiczna po wprowadzeniu do gleby ulega przetworzeniu i rozkładowi przez mikroorganizmy. Pamiętajmy że gleba jest żywym organizmem bakterii i grzybów. Na górze, wierzchniej warstwie są bakterie tlenowe a w głębszej warstwie bakterie beztlenowe, kiedy odwracamy pługiem glebę przykrywając masę organiczną obie grupy bakterii niszczymy – redukujemy, gleba choruje. W agrotechnice najważniejszym elementem jest nie oranie gleby a mieszanie wierzchniej warstwy gleby z masą organiczną. Masa organiczna aby się rozkładała musi mieć dostęp do tlenu i dostateczną ilość bakterii tlenowych aby mógł następować proces denitryfikacji i tworzenia substancji organicznej tak ważnej procesie uprawy i produkcji. Mikroorganizmy (mikroflora) rozkładają proste związki węglowodanowe oraz hemicelulozy i białko. Po rozłożeniu tych związków wzrasta w pozostałym materiale udział ligniny i celulozy. W kolejnym etapie celuloza rozkładana jest przez bakterie, zaś lignina przez grzyby. Na przebieg i szybkość rozkładu substancji organicznej wpływają warunki środowiskowe (rodzaj gleby, jej aktywność biochemiczna i właściwości fizyczne, odczyn, zawartość składników pokarmowych, przebieg pogody) oraz skład chemiczny substancji organicznej, a także agrotechnika. Jeśli przykrywamy głęboko masę organiczną, to w warunkach beztlenowych następuje butwienie i gnicie jak również w tym procesie wydzielają się związki toksyczne takie jak siarkowodór, fenole i inne, co ma niekorzystny wpływ na młode rosnące rośliny. Łatwo dostępny w słomie węgiel stymuluje rozwój mikroorganizmów, które do budowy swojego ciała wykorzystują nie tylko azot zawarty w substancji organicznej, ale również azot glebowy lub azot dostarczany w nawozach mineralnych. Proces ten prowadzi do okresowego blokowania azotu (po obumarciu bakterii azot staje się dostępny dla roślin), co w przypadku braku nawożenia N prowadzi do spadku plonu. Zatem przed wprowadzeniem słomy do gleby należy zastosować nawożenie azotem w dawce 5 – 8 kg N/t słomy (słoma zbóż intensywnie nawożonych azotem zawiera więcej tego składnika). Dobre efekty przynosi łączne stosowanie słomy z gnojówką lub gnojowicą. Dodatkowym pozytywnym elementem jest zatrzymywanie amoniaku NH4 który ulatnia się do atmosfery wydzielając nieprzyjemny zapach który zatruwa środowiska a także następują straty azotu. Gleba która zawiera małą ilość próchnicy jest przepuszczalna i przy stosowaniu dużej ilości gnojówki i gnojowicy może dojść do zanieczyszczenia wód gruntowych. Widać we wszystkich aspektach jak ważne jest wprowadzanie do gleby masy organicznej a nie jej sprzedawanie i palenie. Jeśli jest to możliwe to powinniśmy wysiewać poplony dla zwiększenia jeszcze masy organicznej, takie podejście zapobiega dodatkowo erozji gleby. Gleba o wysokiej zawartości próchnicy ma o wiele większe zdolności zatrzymywania wody co w obecnych czasach suchych lat ma ogromne znaczenie, gleba taka ma większe zdolności sorpcyjne składników pokarmowych co dla nas rolników ma duże znaczenie aby tracić jak najmniej.
ZAŁOŻENIA
Przychody
Wartość słomy 1 t – 150 zł
Koszty i straty
Prasowanie słomy 27 zł za belkę 350 kg + sznurek
Kłębek sznurka 33 zł
Koszt zwożenia z pola 80 zł/ha
Wydzielanie do atmosfery CO2 ze słomy 0,2 %
Wydzielanie do atmosfery CO2 z węgla 0,5 – 0,7 %
Informacje przydatne do raportu
Tab.1. Przeciętna zawartość składników mineralnych w 1 tonie słomy.
Roślina
|
Stosunek plonu
|
Masa składników w kg/t słomy
|
||||
nasion do słomy
|
Azot
|
Fosfor
|
Potas
|
Wapń
|
Magnez
|
|
|
N
|
P2O5
|
K2O
|
CaO
|
MgO
|
|
Żyto
|
01:01,5
|
5,8
|
2,5
|
12
|
3,2
|
0,8
|
Pszenica
|
01:01,1
|
6,6
|
2,5
|
12,8
|
3,8
|
0,9
|
Pszenżyto
|
01:01,2
|
6,1
|
2,5
|
12,4
|
3,5
|
0,8
|
Jęczmień
|
01:01,0
|
7,3
|
2,5
|
14,5
|
6,3
|
1,2
|
Owies
|
01:01,4
|
7,1
|
3,2
|
18,2
|
5,2
|
1,1
|
Kukurydza
|
01:01,5
|
8
|
4,6
|
21,6
|
5,6
|
2,5
|
Rzepak
|
01:02,0
|
7,2
|
3
|
20,2
|
15,6
|
1,3
|
Wartość w zł czystego składnika w nawozach mineralnych
Wartość 1 kg N
|
3,80 zł
|
Wartość 1 kg P
|
3,22 zł
|
1 kg K (średnio)
|
3,56 zł
|
Tab. 2. Masa makroelementów (w kg) wniesiona do gleby w przeciętnym plonie słomy.
Roślina
|
Plon słomy
|
Masa składników wniesiona w plonie słomy
|
||||
w t/ha
|
N
|
P2O5
|
K2O
|
CaO
|
MgO
|
|
Żyto
|
4,5
|
26,1
|
11,2
|
54
|
14,4
|
3,6
|
Pszenica
|
4,5
|
29,7
|
11,2
|
57,6
|
17,1
|
4,1
|
Pszenżyto
|
4,5
|
27,5
|
11,2
|
55,8
|
15,8
|
3,6
|
Jęczmień
|
4
|
29,2
|
10
|
58,o
|
25,2
|
4,8
|
Owies
|
4,2
|
29,8
|
13,4
|
76,4
|
21,8
|
4,6
|
Kukurydza
|
9
|
72
|
41,4
|
194,4
|
50,4
|
22,5
|
Rzepak
|
6
|
43,2
|
18
|
121,2
|
93,6
|
7,8
|
Tab. 3 Wartość energetyczna poszczególnych nośników energii
Nośnik energii
|
Wartość opałowa
|
MJ/kg
|
|
Węgiel kamienny
|
25
|
Koks
|
27
|
Gaz ziemny
|
34,3 MJ/m3
|
Gaz propan-butan
|
45
|
Olej opałowy
|
42
|
Słoma zbożowa
|
14,0-15,2
|
Niekorzystanie jak z tabeli 3 wynika że z tego zestawienia jest to najmniej energetyczne źródło energii, które również wydziela do atmosfery i powoduje zanieczyszczanie środowiska. Podczas spalania słomy wydzielają się popioły i siarka (0,05-0,1%). Obecnie nie ma już deszczy kwaśnych a siarkę musimy wnosić do gleby i uzupełniać to co jest w nassie organicznej (słomie) w postaci mineralnej. Wydzielany jest również do atmosfery tlenki azotu (0,002%). Na uwagę zasługuje także fakt, że podczas procesu spalania wydziela się również 0,2% CO, gdzie obecnie tak walczymy o redukcję emisji gazów cieplarnianych. Wszyscy wiemy jak szkodliwe jest wypalanie lasów tropikalnych i jakie są skutki dla środowiska. Spalanie słomy jest tworzenie pustyni na naszych polach na własne życzenie niszcząc środowisko, tracąc pieniądze, i w aspekcie społecznym też nie jest to korzystne.
Tab. 4 Wartość przychodu ze sprzedaży słomy z 1 ha
-
RoślinaPlon słomyWartość słomy z haw t/haŻyto4,5675Pszenica4,5675Pszenżyto4,5675Jęczmień4600Owies4,2630Kukurydza91350Rzepak6900
Tab. 5 Wartość poszczególnych makroskładników wniesionych w słomie do gleby w przeliczeniu na zł
Masa składników wniesiona w plonie słomy przeliczona na zł
|
||||||
N
|
Wartość zł
|
P2O5
|
Wartość zł
|
K2O
|
Wartość zł
|
Wartość wszystkich makronawozów
|
26
|
99,2
|
11
|
36,1
|
54
|
192,2
|
327,5
|
30
|
112,9
|
11
|
36,1
|
58
|
205,1
|
354,0
|
28
|
104,5
|
11
|
36,1
|
56
|
198,6
|
339,2
|
29
|
111,0
|
10
|
32,2
|
58
|
206,5
|
349,6
|
30
|
113,2
|
13
|
43,1
|
76
|
272,0
|
428,4
|
72
|
273,6
|
41
|
133,3
|
194
|
692,1
|
1099,0
|
43
|
164,2
|
18
|
58,0
|
121
|
431,5
|
653,6
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Wartość 1 kg N 3,8 zł
|
Wartość 1 kg P 3,22 zł
|
wartość 1 kg K 3,56 zł
|
|
Wartość wyrażona w zł czystego składnika
Tab. 6 Suma kosztów sznurka prasowania i zwiezienia słomy
Roślina
|
Plon słomy
w t/ha
|
Ilość belek z ha szt
|
Koszt za prasę na 1 ha w zł
|
Wartość sznurka na 1 ha zł
|
Koszt zwiezienia z 1 ha zł
|
Suma kosztów poz 4+5+6 zł
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
Żyto
|
4,5
|
12,9
|
347,1
|
33
|
80
|
460,1
|
Pszenica
|
4,5
|
12,9
|
347,1
|
33
|
80
|
460,1
|
Pszenżyto
|
4,5
|
12,9
|
347,1
|
33
|
80
|
460,1
|
Jęczmień
|
4
|
11,4
|
308,6
|
33
|
80
|
421,6
|
Owies
|
4,2
|
12,0
|
324,0
|
33
|
80
|
437,0
|
Kukurydza
|
9
|
25,7
|
694,3
|
66
|
160
|
920,3
|
Rzepak
|
6
|
17,1
|
462,9
|
33
|
80
|
575,9
|
Do tych wartości musimy dodać
-
koszty prasowania na 1 ha 27 zł z belkę 350 kg
-
koszty sznurka na 1 ha 33 zł/kłębek
-
koszty zwiezienia słomy z 1 ha 80 zł/ha
Tab. 7 Zestawienie korzyści czy strat z tytułu sprzedaży biomasy z 1 ha wyrażony w zł
Roślina
|
Plon słomy tony
|
Ilość belek z ha
|
Koszt za prasę na 1 ha
|
Wartość sznurka na 1 ha (zł)
|
Koszt zwiezienia z 1 ha (zł)
|
Suma kosztów poz. 4+5+6 (zł)
|
Suma wartości kosztów i utraty składników (zł)
|
Wartość słomy z 1 ha (zł)
|
Różnica między przychodem a sumą wartości kosztów i utraty składników (zł)
|
|||
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
|||
Żyto
|
4,5
|
12,9
|
347,1
|
33
|
80
|
460,1
|
787,6
|
675
|
-112,6
|
|||
Pszenica
|
4,5
|
12,9
|
347,1
|
33
|
80
|
460,1
|
814,1
|
675
|
-139,1
|
|||
Pszenżyto
|
4,5
|
12,9
|
347,1
|
33
|
80
|
460,1
|
799,4
|
675
|
-124,4
|
|||
Jęczmień
|
4
|
11,4
|
308,6
|
33
|
80
|
421,6
|
771,2
|
600
|
-171,2
|
|||
Owies
|
4,2
|
12,0
|
324,0
|
33
|
80
|
437,0
|
865,4
|
630
|
-235,4
|
|||
Kukurydza
|
9
|
25,7
|
694,3
|
66
|
160
|
920,3
|
2019,3
|
1350
|
-669,3
|
|||
Rzepak
|
6
|
17,1
|
462,9
|
33
|
80
|
575,9
|
1229,4
|
900
|
-329,4
|
|||
|
|
|
|
|||||||||
Masa składników wniesiona w plonie słomy
|
|
|
|
|||||||||
N
|
Wartość zł
|
P2O5
|
Wartość zł
|
K2O
|
Wartość zł
|
Wartość wszystkich makronawozów
|
|
|
|
|||
26
|
99,2
|
11
|
36,1
|
54
|
192,2
|
327,5
|
|
|
|
|||
30
|
112,9
|
11
|
36,1
|
58
|
205,1
|
354,0
|
|
|
|
|||
28
|
104,5
|
11
|
36,1
|
56
|
198,6
|
339,2
|
|
|
|
|||
29
|
111,0
|
10
|
32,2
|
58
|
206,5
|
349,6
|
|
|
|
|||
30
|
113,2
|
13
|
43,1
|
76
|
272,0
|
428,4
|
|
|
|
|||
72
|
273,6
|
41
|
133,3
|
194
|
692,1
|
1099,0
|
|
|
|
|||
43
|
164,2
|
18
|
58,0
|
121
|
431,5
|
653,6
|
|
|
|
Słoma jest podstawowym nawozem organicznym w gospodarstwach bezinwentarzowych. Jej plon wynosi od 4 do 7 t/ha. Z dawką słomy 5 t/ha dostarcza się do gleby następujące ilości mikroelementów: Wcześniej są wyliczenia makroskładników.
-
MgO – 6-10 kg
-
CaO – 11-20 kg
-
S – 6-9 kg
-
B – około 25 g
-
Cu – około 15 g
-
Mn – około 150 g
-
Mo – około 2 g
-
Zn – około 200 g
-
Co – około 0,5 g
Wnioski końcowe
-
W aspekcie środowiskowym sprzedawanie i palenie słomy jest wysoce szkodliwe, bo uwalniamy CO2 .
-
W aspekcie ekonomicznym przynosi to straty co wykazują tabele i wyliczenia.
-
W aspekcie społeczny jest również niekorzystne gdyż niszczymy środowisko, które nie powinno być degradowane.
-
W aspekcie zdrowotnym jest również niekorzystnie, gdyż w takich warunkach nie dość, że mamy niższe plony to mamy gorszej jakości produkty.
-
Nie uwzględnione są koszty mikroelementów i wapna.
Tadeusz Szymańczak
Rzecznik Prasowy
Polskiego Związku Producentów Roślin Zbożowych