Orientacyjny koszt wysuszenia ziarna - w zależności od jego wilgotności - może przekraczać kwotę 120 zł za tonę, podczas gdy za kiszenie w rękawie zapłacimy około 40 zł za tonę. Badania potwierdzają jednocześnie, że ziarno kiszone daje lepsze efekty w żywieniu zwierząt hodowlanych niż suche.
Rynek produkcji kukurydzy w Polsce stał się najbardziej dynamicznie rozwijającym się rynkiem rolniczym. Sukces w uprawie zawdzięczamy zarówno stałemu postępowi hodowlanemu odmian mieszańców, jak i agrotechnice.
Należy zauważyć, że to głównie kukurydza jest wykorzystywana jako pasza dla zwierząt hodowlanych. Kiszonka otrzymywana z całych roślin jest najlepszą energetycznie karmą zarówno dla bydła opasowego, jak i mlecznego. Natomiast ziarno jest wykorzystywane w intensywnej produkcji drobiu i trzody chlewnej. Sianie kukurydzy jest bardziej opłacalne w porównaniu do uprawy zbóż i dlatego coraz częściej hodowcy wybierają ten kierunek produkcji.
Zbiór kukurydzy na ziarno
Do zbioru przystąpić można, kiedy zawartość wody w ziarnie osiągnie 38%. Przy takiej wilgotności kukurydzę można omłacać kombajnem specjalnym lub zbożowym, oczywiście po zamontowaniu przystawki do zbioru kolb i dokonaniu odpowiednich przystosowań. Obserwowanym objawem odpowiedniej do omłotu dojrzałości ziarna jest tzw. stadium czarnej plamki, gdzie zauważalne jest powstanie niewielkiego sczernienia u nasady ziarniaka, przy zarodku. Rolnik powinien pamiętać, że termin uzyskania dojrzałości omłotowej zależy od wczesności odmiany oraz przebiegu pogody. Badania pokazują, że w naszych warunkach wskazane jest, by po osiągnięciu dojrzałości omłotowej odczekać jeszcze ok. 10- 15 dni, by zebrać bardziej suche i lepiej wypełnione ziarno. W październiku można jeszcze oczekiwać pewnego zmniejszenia wilgotności ziarna, ale nie warto czekać z omłotem zbyt długo. Przy zbiorze w listopadzie (pierwsze przymrozki) wilgotność już się nie zmniejsza, natomiast plony zaczynają spadać, wynikiem czego są rosnące straty powodowane przez opadanie kolb, ptaki, szkodniki i choroby, w tym zwłaszcza fuzariozę.
Zagospodarowanie ziarna kukurydzy
Wilgotność ziarna w trakcie zbioru może osiągać nawet 35-40%, dlatego wymaga ono natychmiastowej konserwacji. Do tej pory najpopularniejszą metodą było dosuszanie, ale od jakiegoś czasu rolnicy zaczęli stosować zakiszanie. Najczęściej stosuje się suszenie ziarna jednoetapowe lub dwuetapowe udoskonalone. Ta druga metoda polega na tym, że w pierwszym etapie kukurydzę suszy się do wilgotności około 17%, a w następnym etapie gorące ziarno przemieszcza się do zbiornika zwanego chłodnicą (silos BIN). Ziarno tam leżakuje przez około 4-6 godz., dzięki czemu wilgotność przemieszcza się z jego wewnętrznych warstw na zewnątrz. Po leżakowaniu ziarno powinno być przewietrzane zimnym powietrzem. W tym czasie następuje okres schładzania i obniżania wilgotności do 14%. Po takim zabiegu kukurydza bezpiecznie może być przechowywana w silosach. Pamiętać należy o stałym kontrolowaniu pozostawionego tu ziarna, co da gwarancję bezpiecznego przechowywania przez okres kilku miesięcy. Niestety, rolnicy nieposiadający urządzeń do przechowywania i dosuszania ziarna są skazani na korzystanie z usługowego suszenia, które oferują wyspecjalizowane firmy, w konsekwencji podrażając koszt wyprodukowania ziarna gotowego do sprzedaży. System dwuetapowego udoskonalonego suszenia zmniejsza zużycie energii o około 20% i jednocześnie zwiększa wydajność suszarni o około 30%. Jednak stale wzrastające koszty suszenia - sięgające nawet 30% ogólnych kosztów produkcji ziarna - zmuszają rolników do poszukiwania alternatywnych rozwiązań, do których należy zakiszanie. Zakisza się najczęściej całe ziarno lub rozdrobnione przy wilgotności sięgającej 25-35%. Ta metoda należy do najtańszych sposobów konserwacji kukurydzy po zbiorze. Ziarno można składować w różnego rodzaju betonowych silosach, a nawet w dołach ziemnych wyłożonych folią. Jednak najlepiej i najbezpieczniej jest stosować rękawy foliowe z wykorzystaniem preparatów bakteryjno-enzymatycznych, przyspieszających proces zakiszania. Rękawy napełniane są ziarnem za pomocą specjalnych pras, dzięki czemu zabezpiecza się zakiszaną kukurydzę przed gryzoniami i ptakami, zmniejszając do minimum straty przechowywania. Rolnicy już wiedzą, że kiszone ziarno jest doskonałą paszą dla świń i bydła, bo technologia ta jest dużo tańsza od suszenia. Orientacyjny koszt wysuszenia ziarna w zależności od jego wilgotności może przekraczać kwotę 120 zł za tonę, podczas gdy za kiszenie ziarna w rękawie zapłacimy około 40 zł za tonę. Badania potwierdzają jednocześnie, że ziarno kiszone daje lepsze efekty w żywieniu zwierząt hodowlanych niż suche. Kiszonego ziarna kukurydzy używa się również do produkcji bioetanolu, co stanowi nową perspektywę wykorzystania ziarna kukurydzy. Przy produkcji etanolu produktem ubocznym jest wywar gorzelniany. Jako wysuszony może być stosowany w skarmianiu trzody chlewnej w ilości nawet 40% dawki żywieniowej.
Może być również doskonałą paszą dla zwierząt monogastrycznych. Kolejną perspektywą otwierającą się dla wykorzystania kukurydzy mogą być biogazownie rolnicze produkujące biogaz dla potrzeb własnych i na sprzedaż. Obecnie w naszym kraju ma powstać 270 biogazowni rolniczych, z czego 23 są już w eksploatacji, a kolejnych 10 - w budowie. Głównym surowcem do produkcji biogazu jest kiszonka z całych roślin, dzięki której można uzyskać największą wydajność biogazu, co wynika zarówno z wielkości uzyskiwanych plonów, jak i wydajności jednostkowej. Przy produkcji biogazu również powstaje produkt uboczny zwany pozostałością pofermentacyjną, służący jako doskonały nawóz organiczny i - co najważniejsze - nieszkodliwy dla środowiska. Ziarno kukurydzy jest również wykorzystywane w przemyśle spożywczym do produkcji: oleju, mąki kukurydzianej, płatków, grysu i kaszki - doskonałych produktów dla osób pozostających na diecie bezglutenowej. Swoje zastosowanie znalazło w przemyśle papierniczym, do wyrobu materiałów budowlanych i biodegradowalnych tworzyw sztucznych opartych o skrobię kukurydzianą. Tworzywa te rozkładają się w glebie pod wpływem bakterii glebowych i nie stanowią zagrożenia dla środowiska naturalnego. Obecnie największe znaczenie w zagospodarowaniu kukurydzy będzie miało przeznaczenie jej na paszę dla zwierząt oraz do produkcji energii odnawialnej.
mgr inż. Artur Sitek,
Katedra Agronomii UP Poznań