1. Pierwsze wykrycie bakterii Xylella fastidiosa Wells et. al. w Portugalii
W raporcie nt. nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski nr 5 i 7, podano informację nt. rozmieszczenia geograficznego i żywicieli Xylella fastidiosa, która w krajach Unii Europejskiej podlega obowiązkowi zwalczania. Bakteria poraża 563 gatunki roślin (EFSA, 2018), głównie drzew i krzewów liściastych (ozdobnych, owocowych i leśnych), a rzadziej roślin zielnych,. W listopadzie 2018 r. Xylella fastidiosa została po raz pierwszy stwierdzona w Portugalii, w gminie Vila Nova de Gaia na północy kraju. Patogena wykryto na roślinach lawendy hiszpańskiej (Lavendula dentata) nie wykazujących objawów porażenia, rosnących na klombie na terenie ogrodu zoologicznego. W trakcie dalszych lustracji poszukiwawczych w obrębie wyznaczonych stref porażenia i bezpieczeństwa wykryto kolejne porażone rośliny lawendy hiszpańskiej (44 sztuki) i lawendy drobnolistnej (Lavendula angustifolia) (6 sztuk), rosnące na klombach, w kolejnych 4 stanowiskach znajdujących się w niewielkiej odległości od siebie. W badaniu są próby pochodzące z kolejnych roślin rosnących w obrębie wspomnianych stref. Ponadto w szkółce znajdującej się w odległości ok. 1 km od miejsca wykrycia porażonych roślin stwierdzono występowanie X. fastidiosa na roślinach rozmarynu lekarskiego (Rosmarinus officinalis), bylicy drzewkowatej (Artemisia arborescens) i Coprosoma repens (po 10 szt. roślin z każdego gatunku). Wspomniana szkółka produkuje rośliny wyłącznie w celu wysadzenia na terenach zielonych w obrębie gminy Vila Nova de Gaia, co ogranicza obszar, na którym mogą znajdować potencjalnie porażone egzemplarze. Przytoczony przykład wskazuje na rozprzestrzenianie się X. fastidiosa w Europie pomimo podejmowania działań w celu wyniszczenia tego patogena.
Literatura: EFSA, 2018, Update of the Xylella spp. host plant database, EFSA Journal 2018;16(9):5408, 87 pp. doi: 10.2903/j.efsa.2018.5408
2. Występowanie Paropsisterna selmani Reid et de Little w Irlandii i Wielkiej Brytanii
Paropsisterna selmani (Reid et de Little) jest chrząszczem z rodziny stonkowatych (Coleoptera: Chrysomelidae). Został on opisany jako nowy gatunek dla nauki stosunkowo niedawno, bo w 2013 r., ale wcześniej pod nazwą Paropsisterna gloriosa był znany jako szkodnik eukaliptusa na wyspie Tasmanii (Australia). Ponadto, w 2007 r. gatunek ten, został stwierdzony w hrabstwie Kerry w Irlandii na Eucalyptu nitens, lecz zidentyfikowano go jako Chrysophtharta gloriosa. Opis gatunku P. selmani oparty jest na morfologii osobników pochodzących z Tasmanii oraz Irlandii. W 2015 r. P. selmani po raz pierwszy stwierdzono w Wielkiej Brytanii na kilku roślinach eukaliptusa w ogrodzie botanicznym w Surrey (południowo-wschodnia Anglia). Jak dotąd nie stwierdzono obecności szkodnika w innych krajach. Uważa się, że gatunek ten pochodzi z Tasmanii, a na Wyspy Brytyjskie został zawleczony wraz z materiałem roślinnym.
Jedynymi żywicielami P. selmani są eukaliptusy (Eucalyptus spp.). Na Tasmanii gatunek ten był notowany na miejscowych gatunkach eukaliptusa (E. brookeriana, E. dalrympleana, E. rubida and E. gunnii) oraz na sprowadzonym do uprawy gatunku E. nitens. W Irlandii został on stwierdzony na szeregu gatunków eukaliptusów. (E. glaucescens, E. globulus, E. gunnii, E. johnstonii, E. moorei, E. nicholii, E. nitens, E. parvula, E. pauciflora, E. perriniana, E. pulverulenta, E. vernicosa i E. viminalis).
W Polsce eukaliptusy uprawiane są głównie w pojemnikach wystawianych latem na tarasy lub balkony, a zimą umieszczanych w pomieszczeniach zabezpieczonych przed mrozem. Rozwój P. selmani na roślinach uprawianych w taki sposób byłby możliwy. Istnieją wprawdzie odmiany eukaliptusa odporne na mróz, lecz możliwości przezimowania P. selmani w gruncie w naszych warunkach klimatycznych wydają się być ograniczone.
3. Enigmadiplosis agapanthi Harris, Salisbury et Jones nowy szkodnik agapanta w Anglii
Agapant afrykański (Agapanthus africanus) to wieloletnia roślina kłączowa należąca do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae), pochodząca z Republiki Południowej Afryki. W Polsce jest głównie ona uprawiana w pojemnikach jako roślina ozdobna, ze względu na brak możliwości zimowania w gruncie. Wykorzystuje się ją jako dekorację balkonów i tarasów, lecz na zimę rośliny zostają przeniesione do pomieszczeń, gdzie panują temperatury dodatnie.
W 2014 r. w prywatnym ogrodzie w Surrey (Anglia) stwierdzono żerowanie w pąkach kwiatowych agapantu larw muchówek pryszczarkowatych (Diptera: Cecidomyiidae). Analiza morfologii dorosłych muchówek wyhodowanych z larw pozwoliła uznać, że jest to gatunek nowy dla nauki, który w 2016 r. opisano pod nazwą Enigmadiplosis agapanthi. Gatunek ten prawdopodobnie pochodzi z Republiki Południowej Afryki, miejsca pochodzenia agapantu, gdzie stwierdzono uszkodzenia roślin wywołane przez pryszczarki, podobne do obserwowanych
w Anglii, lecz nie zidentyfikowano owadów do gatunku. Poszukiwania szkodnika w Anglii doprowadziły do wykrycia kolejnych jego stanowisk na agapancie w południowej części kraju (15 stanowisk) i hrabstwie West Yorkshire (1 stanowisko).
Larwy szkodnika uszkadzają pąki kwiatowe, które nie rozwijają się w kwiaty, lub jeżeli kwiaty zostają wytworzone są one zdeformowane.
Zważywszy na sposób uprawy agapanta w naszym kraju (latem na balkonach i tarasach, zimą w pomieszczeniach) rozwój E. agapanthi na tej roślinie w Polsce należy uznać za prawdopodobny.
4. Pierwsze wykrycie bakterii Pantoea stewartii subsp stewartii (Smith) Mergaert, Verdonck et. Kersters (syn. Erwinia stewarii (Smith) Dye) w Słowenii
W raporcie nt. nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski nr 5, podano informację nt. bakterii Pantoea stewartii subsp stewartii stwarzającej zagrożenie dla upraw kukurydzy w Europie. W krajach Unii Europejskiej gatunek ten podlega obowiązkowi zwalczania. Występuje ona w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Afryce oraz Azji. Patogen był w przeszłości notowany w kilku krajach europejskich, lecz ostatnio wykazywano jego obecność tylko na Ukrainie i we Włoszech. W listopadzie 2018 r. obecność bakterii wykazano na kukurydzy w dwóch stanowiskach w zachodniej części Słowenii. W każdym stanowisku było porażonych około 30 roślin kukurydzy. Są to dwa pierwsze przypadki wykrycia patogena w tym kraju, co świadczy o jego rozprzestrzenianiu się w Europie.
5. Wykrycie owadów i nicieni w roślinach do sadzenia przewożonych do Włoch w bagażach pasażerów
W styczniu 2019 r. podczas kontroli granicznej pasażera, który przyleciał na lotnisko w Palermo na Sycylii (Włochy) stwierdzono w jego bagażu obecność roślin do sadzenia ananasa (Ananas comosus) i palmy kokosowej (Cocos nucifera) pochodzące ze Sri Lanki. Rośliny te nie zostały zaopatrzone w świadectwo fitosanitarne, a ponadto były one silnie porażone przez szkodniki roślin – nie spotykane jak dotąd w Europie roztocze z gatunku Dolichotetranychus floridanus, owady: Dysmicoccus brevipes i inne czerwce mączyste (Pseudococcidae) oraz bliżej nieokreślone nicienie. Ponadto kolejny pasażer, który przybył drogą morską do portu w Palermo, przewoził rośliny figowca pospolitego (Ficus carica) również nie zaopatrzone w świadectwo fitosanitarne. Rośliny te były silnie porażone przez niezidentyfikowane czerwce mączyste (Pseudococcidae). Rośliny przewożone przez obu pasażerów zostały zniszczone.
Powyższy przykład wskazuje, że rośliny pochodzące z krajów nieeuropejskich, przewożone w bagażach pasażerów mogą być porażone przez organizmy szkodliwe, a tym samym stwarzać zagrożenie fitosanitarne dla upraw na terytorium Europy. Należy również mieć na uwadze, że taki „import”, w szczególności roślin do sadzenia, jest całkowicie zakazany. W przypadku kontroli granicznej bagażu na granicy zewnętrznej UE materiał zostanie zatrzymany, a może być również nałożona na podróżnego kara pieniężna
Źródło Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa http://piorin.gov.pl/
