Racjonalne żywienie paszami gospodarskimi

20-11-2013

Substancje antyżywieniowe w paszach.

W żywieniu królików nie należy stosować roślin mogących wywołać zatrucia i nie powinny one znaleźć się ani w zielonkach ani w sianie. Do najbardziej szkodliwych należą: bieluń dziędzierzawa, blekot, pospolity, bluszcz ogrodowy, chaber bławatek, cis, czyściec bulwiasty, fiołek alpejski, glicynia, kąkol, knieć błotna, konwalia, lulek czarny, naparstnica, nasturcja, pokrzyk wilcza jagoda, psianka czarna, psianka słodkogórz, sasanka, szalej jadowity, szczodrzeniec, szczwół plamisty, tojad mocny, wawrzynek wilczełyko, zawilec i zimowit jesienny.

W ograniczonych ilościach, najlepiej z innymi roślinami, można podawać rośliny, które mogą być przyczyną różnych zaburzeń, jeżeli będą zjadane przez króliki w większych ilościach. Rośliny o takim działaniu to: bodziszek łąkowy, ciemiężyca, dziurawiec, glistnik jaskółcze ziele, gwiazdnica, jaskier jadowity, lepiężnik różowy, mak polny, przelot zwyczajny, rzodkiew świerzopa, skrzyp polny, szczaw zwyczajny, wilczomlecz i nostrzyk.

Nie należy podawać królikom gałęzi drzew owocowych pestkowych oraz gałęzi krzewów takich jak: tuja, jałowiec, bukszpan i ligustr.

W żywieniu królików nie powinno mieć zastosowania żyto, zarówno w formie ziarna jak i słomy, oraz w takiej samej formie pszenżyto. Nie powinno się też podawać królikom nadmiernych ilości lucerny w formie zielonki gdyż może to mieć niekorzystne oddziaływanie na samice intensywnie użytkowane rozpłodowo. Tabela 5 przedstawia najważniejsze substancje antyżywieniowe, występujące w niektórych paszach stosowanych w żywieniu królików oraz ilościowe ich ograniczenia w dawce pokarmowej.

Ograniczenia udziału niektórych pasz w mieszankach dla królików

Techniki i higiena żywienia.

Szybkość wzrostu królików na paszach przemysłowych i gospodarczych jest prawie taka sama, pod warunkiem zapewnienia królikom dobrze zbilansowanej dawki pokarmowej złożonej z dostępnych pasz. Granulaty dla królików, produkowane przez duże mieszalnie, nie zawierają przecież nic innego niż to, co sami możemy dostarczyć królikom z własnego gospodarstwa rolnego wzbogacone o zakupione preparaty mineralno witaminowe. Stosując pasze gospodarskie, zgodnie z zaleceniami literatury fachowej, to znaczy przy zapewnieniu odpowiedniej ilości białka w stosunku do włókna, można bez specjalnych trudności uzyskać wysoką masę zwierząt w optymalnym czasie. Jest to oczywiście związane dodatkowo z zapewnieniem odpowiednich warunków utrzymania. Metoda żywienia królików paszami gospodarskimi nie nadaje się jednak do stosowania na większych fermach, liczących kilkaset samic, i nastawionych na intensywną produkcję żywca króliczego wysokiej jakości. Pasze gospodarskie często zmniejszają wydajność rzeźną i nie pozwalają na uzyskanie zadawalającej jakości surowca, w przewidzianym technologią czasie. Chcąc produkować żywiec wysokiej jakości w sposób umożliwiający uzyskiwanie zadawalających wyników finansowych należy w żywieniu stosować granulowane pasze przemysłowe, produkowane przez wyspecjalizowane mieszalnie.

Królik ma dobrze rozwinięty przewód pokarmowy, co ułatwia mu trawienie pasz zawierających duże ilości włókna. W gospodarskim chowie z pasz treściwych najczęściej stosuje się ziarna zbóż (z wyjątkiem żyta) w całości lub śrutowane, kukurydzę oraz otręby. Można też w ograniczonej ilości stosować w żywieniu ziarna roślin motylkowych: groch, bób, bobik, peluszkę i łubin słodki. Drugą, podstawową i niezbędną paszą są pasze objętościowe suche i soczyste. Pasze objętościowe soczyste to przede wszystkim zielonki oraz okopowe. Można też skarmiać resztki warzyw oraz chwasty i odpady kuchenne a zwłaszcza czerstwe pieczywo (nie spleśniałe). Stosowane zielonki w stanie świeżym posiadają duże walory dietetyczne i smakowe, dostarczają jednocześnie białka, witamin i związków mineralnych. Pasze objętościowe suche to siano i susze zadawane na klatki lub specjalne drabinki wewnątrz boksów. Do najwartościowszych należy siano uzyskane z roślin motylkowych. Wartość siana zależy nie tylko od gatunku roślin, ale również od terminu ich zbioru oraz od prawidłowego przechowywania i składowania. Słoma ze zbóż, stosowana jako ściółka, jest częściowo zjadana przez króliki, stąd należy zwracać uwagę na jej jakość. Dużą wartość mają parowane ziemniaki i nadają się zwłaszcza do skarmiania w okresie zimowym.

Zasady przygotowywania i magazynowania pasz.

Pasze stosowane w żywieniu królików (oprócz granulatów) możemy podzielić na kategorie:

- zboża i śruty

- siano i słomę

- zielonki

- okopowe

- dodatki paszowe.

Zboża i śruty.

Optymalnym rozwiązaniem w hodowli królików, prowadzonej na niewielką skalę, jest stosowanie zbóż z własnego gospodarstwa i podawanie ich w formie całego ziarna, ześrutowanej, gniecionej lub ekstradowanej. Stosowanie własnego ziarna pozwoli uniknąć podania zboża zanieczyszczonego środkami ochrony roślin, ziarna pochodzącego z terenów, na których występuje zanieczyszczenie środowiska oraz ziarna nienadającego się z różnych innych powodów na cele paszowe.

Forma przygotowania ziarna została wymieniona w odwrotnej kolejności niż łatwość przyswajania przez króliki wszystkich zawartych w nim składników odżywczych. Najmniej przyswajalna dla królika forma ziarna to ziarno całe, które nie dość, że nie zawsze jest w całości zjadane („pół ugryzie, pół spadnie”), to jeszcze przy niecałkowitym rozdrobnieniu w procesie żucia w znacznej części przechodzi nienaruszone przez przewód pokarmowy. Stosowanie takiego rozwiązania jest wygodne, lecz należy go poprzedzić szczegółowym rachunkiem ekonomicznym, uzasadniającym takie postępowanie. Na drodze obliczeń kosztów przygotowywania zboża oraz tempa przyrostu masy ciała królików należy wybrać takie rozwiązanie, które powoduje uzyskanie maksymalnego tempa przyrostu najmniejszym nakładem kosztów. Teoretycznie rzecz biorąc może się okazać, że nakłady poniesione na np. ekstradowanie zboża zwracają się z nawiązką poprzez mniejsze jego zużycie, z zachowaniem tempa wzrostu. Jest to skrajny przykład, dotyczący najlepiej przyswajalnej formy ziarna, ale i jednocześnie najdroższej w przygotowaniu. Strawność zboża można poprawić już przez samo ześrutowanie a najlepiej zgniecenie w gniotowniku.

Wszystkie produkty zbożowe i inne śruty paszowe należy zawsze podawać w formie wilgotnej, przygotowanej bezpośrednio przed rozdaniem zwierzętom.

Siano i słoma.

Pasze te należą do pasz objętościowych suchych i podobnie jak zboża najlepiej jakby pochodziły z własnego gospodarstwa. Wprawdzie słoma jest używana w hodowli królików nie jako pasza a materiał do ścielenia w boksach i wykotnicach, ale króliki mając do niej dostęp i tak i tak będą ją jadły. Zarówno siano jak i słoma muszą odpowiadać odpowiednim warunkom, aby mogły być podawane zwierzętom. Nie mogą być wilgotne, zapleśniałe ani zapylone. Nie mogą również zawierać żadnych obcych materiałów takich jak kawałki drewna, sznurek, czy metal. Nie można dopuścić do tego aby w ich składzie znajdowały się rośliny uważane za toksyczne dla królików albo zawierające substancje antyżywieniowe. Będzie o tych przypadkach mowa w następnych rozdziałach. Przed włożeniem siana czy słomy do klatki lub boksu należy je dokładnie wytrzepać z pyłu a w przypadku siana musimy wiedzieć ile waży podawana porcja. Jest to niezbędne do prawidłowego zbilansowania dawki pokarmowej. Przy magazynowaniu należy zwracać uwagę na zabezpieczenie przed wilgocią i pleśnieniem. Na potrzeby królików nie nadają się omawiane pasze, które były składowane w stogach na wolnym powietrzu. Nie może być stosowane siano i słoma zanieczyszczone przez gryzonie i ptaki.

Zielonki.

Podawane królikom zielonki muszą być zbierane suche, niezaroszone ani nie po deszczy, i podawane bezpośrednio po zebraniu. Niedopuszczalne jest podawanie zielonek zaparzonych lub podkiśniętych lub zapleśniałych. Podobnie jak przy sianie nie mogą one zawierać roślin toksycznych, ziemi, piasku oraz ciał obcych. Jeżeli na polach, lub w najbliższym sąsiedztwie, były stosowane opryski środkami ochrony roślin to przed upływem terminu karencji nie wolno takich zielonek stosować do celów paszowych a traw lub lucerny przeznaczać do produkcji siana lub suszu.

Okopowe.

Podawane królikom bulwy lub korzenie palowe powinny zawsze być dobrze umyte z resztek ziemi i pozbawione nadpsutych części. Nie należy podawać surowych ziemniaków ani ich obierków z powodu toksycznego działania zawartej w nich solaniny. Ziemniaki i obierki przed podaniem należy poddać parowaniu lub gotowaniu.

Dodatki paszowe.

Wszystkiego rodzaju dodatki paszowe, czy to dodatki mineralno witaminowe czy koncentraty paszowe należy przechowywać i stosować zgodnie z ich przeznaczeniem. Niedopuszczalne jest stosowanie dodatków przeznaczonych przez producenta dla innych gatunków zwierząt ani w innych niż zalecane dawkach.

Dobowe dawki pokarmowe w różnych stanach fizjologicznych.

Przykładowe, dzienne dawki pokarmowe dla królików młodych

(w gramach na jedną sztukę)

Przykładowe dzienne dawki pokarmowe dla królików dorosłych

(w gramach na jedną sztukę)

^*w okresie lata – zielonki, w okresie zimy – okopowe

Przykłady zestawów paszowych dla stada podstawowego na okres zimowy w przeliczeniu na jedną sztukę (w gramach).

Zestaw I

Marchew lub buraki pastewne 300

Siano 70

Jęczmień 40

Chleb czerstwy 20

Polfamix KF 1,5

Zestaw II

Owies 30

Buraki cukrowe 800

Zestaw III

Ziemniaki parowane 100

Otręby pszenne 20

Owies 30

Kukurydza śrutowana 20

Odpady warzyw 20

Siano 60

Polfamix KF 1,5

Zestaw IV

Owies 30

Siano 50

Buraki cukrowe 600

Zestaw V

Marchew lub buraki pastewne 150

Jęczmień 40

Ziemniaki parowane 80

Siano 60

Otręby pszenne 20

Polfamix KF 1,5

Zestaw VI

Owies 30

Siano 100

Buraki pastewne 400

Podane powyżej zestawy paszowe należy stosować zamiennie, nie wolno podawać jednego z zestawów przez dłuższy czas. Najlepiej byłoby rozłożyć zestawy na kolejne dni tygodnia, tak aby zestawy zawierające Polfamix stosować na przemian z zestawami bez witamin. W chowie przemysłowym najwygodniejsze w stosowaniu są mieszanki granulowane pełnoporcjowe, zawierające w swym składzie wszystkie niezbędne składniki pokarmowe.

Jeżeli karmimy króliki paszami miękkimi, musimy do klatek wkładać kawałki gałązek, aby króliki na nich ścierały stale rosnące zęby. Można podawać gałęzie i liście takich drzew jak akacja, brzoza, topola, wierzba i lipa natomiast należy unikać w stosowaniu gałązek drzew owocowych pestkowych. Z roślin szkodliwych dla królików należy wymienić: cis, jałowiec, bukszpan, liguster, tuja, bluszcz, konwalia i inne. Bardzo dobrą karmą dla królików, aczkolwiek mało popularną, ją kiszonki. Sporządza się ja tak samo jak kiszoną kapustę. Najlepiej do tego celu użyć sieczki z kukurydzy, traw lub roślin motylkowych. Bez względu na rodzaj stosowanej karmy musimy pamiętać o zapewnieniu królikom stałego dostępu do świeżej wody.

Zapotrzebowanie królików na wodę.

Organizm królika w około 70 % składa się z wody i ograniczanie do niej dostępu rodzi dla zwierzęcia groźniejsze następstwa niż głodówka. Spadek masy ciała o połowę nie powoduje jeszcze śmierci, natomiast utrata jednej dziesiątej wody powoduje śmierć z odwodnienia. Bez względu na sposób żywienia, rasę czy wiek, króliki powinny mieć zapewniony stały dostęp do wody pitnej o parametrach sanitarnych takich samych jak woda do picia dla ludzi. Oprócz udziału we wszystkich procesach fizjologicznych woda jest ważnym czynnikiem regulującym ciepłotę ciała. Teoretycznie przyjmuje się zasadę, że królik potrzebuje około 0,1 l wody na dobę na każdy kilogram masy swojego ciała. Minimalne ilości wody, jakie są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania królików:

- króliki dorosłe w okresie spoczynku płciowego – 0,5 l/dobę

- samice kotne –1,5 l/dobę

- samice karmiące – 4,0 l/dobę

- młode w okresie tuczu –0,5 l/dobę

Najlepiej jednak stosować zasadę stałego dostępu do wody i nie ograniczać wypijanej jej ilości.