Strategia funkcjonowania Unii Europejskiej gwarantuje możliwości sprawnego przepływu dóbr pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.
W przypadku roślin, produktów roślinnych i przedmiotów, pewne utrudnienie stanowiły krajowe przepisy poszczególnych państw członkowskich UE. Aby usprawnić obrót materiałami roślinnymi w granicach UE, a jednocześnie zwiększyć bezpieczeństwo fitosanitarne powiązane z taką działalnością, wdrożono nowe przepisy, które dodatkowo jako rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady są stosowane przez wszystkie państwa UE.
Jednolite dla wszystkich Państw Unii Europejskiej przepisy, których podstawą jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 2016/2031, weszły w życie od dnia 14 grudnia 2019 r. Regulacje te mają istotne znaczenie dla wszystkich podmiotów prowadzących działalność związaną z produkcją, obrotem, przemieszczaniem materiału roślinnego, gdyż na polu ich działalności pojawiło się najwięcej zmian, dotyczących między innymi obowiązku rejestracji w urzędowym rejestrze podmiotów profesjonalnych oraz zaopatrywania roślin w paszporty.
Nowe przepisy dotyczą w szczególności przemieszczania w ramach UE roślin do sadzenia pomiędzy podmiotami profesjonalnymi. Każda jednostka handlowa roślin do sadzenia może być przemieszczana pomiędzy takimi podmiotami tylko z paszportem roślin. Załącznik XIII do Rozporządzenia Wykonawczego Komisji 2019/2072 określa jakie inne materiały roślinne lub przedmioty muszą być zaopatrywane w paszport i są to głównie rośliny do sadzenia oraz materiał siewny konkretnych gatunków roślin z podziałem na podstawowe grupy np. materiał siewny roślin sadowniczych, warzywnych, ozdobnych, zbóż. „Rośliny do sadzenia” to bardzo szeroki asortyment, przykładowo drzewa i krzewy, sadzonki, byliny, ale również bulwy, bulwocebule, cebule, kłącza, korzenie, stolony, rozłogi itp., a także typowe materiały wyjściowe do produkcji szkółkarskiej, takie jak: podkładki, pąki, okulanty, zrazy czy szczepy. Obowiązek dołączania paszportu do materiału roślinnego wynika z konieczności zapewnienia identyfikacji każdej nabywanej i zbywanej jednostki handlowej, w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się i zadomawiania się na nowych obszarach agrofagów, a co za tym idzie poprawy zdrowotności roślin i zmniejszenia strat finansowych na skutek szkód przez nie spowodowanych.
Jak wskazano, przepisy regulują w szczególności działalność podmiotów profesjonalnych. Podmiotem profesjonalnym jest każda osoba prawa publicznego lub prywatnego, zaangażowana profesjonalnie, w co najmniej jedną
z wyszczególnionych w przepisach czynności, w odniesieniu do materiałów roślinnych, na przykład: sadzenie, hodowla, produkcja, uprawa, mnożenie, przemieszczanie w UE czy też udostępnianie na rynku, a także ponosząca za ten materiał odpowiedzialność prawną. Jednocześnie podmioty profesjonalne, które dokonują sprzedaży (przemieszczenia) materiałów wymagających paszportów roślin do innych podmiotów profesjonalnych, powinny być wpisane do urzędowego rejestru, w Polsce prowadzonego przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Co do zasady, zgodnie z nowym prawem, paszporty roślin powinien wydawać upoważniony przez Inspekcję podmiot profesjonalny, tj. producent lub, w określonych sytuacjach handlowiec, a wyjątkowo PIORiN. Także ocena zdrowotności przed zaopatrzeniem materiału roślinnego w paszport roślin jest przede wszystkim zadaniem podmiotu upoważnionego do wydawania paszportów roślin. Warunkami uzyskania upoważnienia, jest przedstawienie zaświadczenia o zdaniu egzaminu oraz opisu systemów i procedur identyfikowalności . Tylko w pierwszym roku obowiązywania nowych zasad, PIORiN wydała ponad 5600 zaświadczeń o zdaniu egzaminu, a upoważnienie do wydawania paszportów uzyskało prawie 3750 podmiotów.
Zapewnienie identyfikowalności należy do obowiązków podmiotów profesjonalnych, które w celu spełnienia tego wymogu, prowadzą rejestr nabywanych i zbywanych, do innych podmiotów profesjonalnych, materiałów roślinnych. Dane z rejestru powinny być przechowywane przez okres 3 lat, licząc od dnia dostarczenia lub sprzedaży materiału roślinnego. Informacje zawarte w rejestrze muszą umożliwić zidentyfikowanie od kogo pochodziła każda jednostka handlowa materiału roślinnego lub do kogo została sprzedana z właściwym dla niej paszportem roślin. Ponadto podmioty profesjonalne, którym dostarcza się lub które dostarczają rośliny, powinny dysponować systemami lub procedurami, umożliwiającymi zidentyfikowanie przemieszczeń tych roślin w obrębie swoich nieruchomości i pomiędzy nimi.
Podmioty profesjonalne, które prowadzą sprzedaż roślin w małych ilościach do użytkowników ostatecznych, na ich własne niezarobkowe potrzeby, a sprzedaż ta odbywa się formie transakcji bezpośrednich, na targowisku lub
w siedzibie prowadzenia działalności, nie mają obowiązku zaopatrywania roślin w paszporty. Podmioty te prowadzą rejestr z uwzględnieniem podmiotu profesjonalnego, od którego zakupiły daną jednostkę handlową roślin wraz
z stosownymi informacjami odnoszącymi się do paszportu roślin. Taka sama sytuacja dotyczy architektów krajobrazu i różnego rodzaju firm dekoratorskich, deweloperów, instytucji, które zakupione rośliny wykorzystują do swojej profesjonalnej działalności, a rośliny te będą służyły innym lub będą ogólnodostępne dla wszystkich np. rośliny do obsadzenia terenu zieleni na osiedlu, w parku.
Wyjątek stanowią podmioty prowadzące sprzedaż roślin w formie umów zawieranych na odległość np. przez Internet, telefon, pocztę itp., dla których forma sprzedaży wymusza konieczność zaopatrywania roślin w paszporty. Mogą to być firmy i sklepy, ale również osoby prywatne, które z korzyścią finansową lub nieodpłatnie wymieniają się roślinami.
W przypadku takiej sprzedaży, oferujący materiał muszą być zawsze wpisani do urzędowego rejestru podmiotów profesjonalnych (URPP) prowadzonego przez PIORiN, a każda jednostka handlowa musi być zaopatrzona w paszport roślin, nawet jeżeli jest przeznaczona dla użytkownika ostatecznego.
Zgodnie z przepisami Rozporządzenia 2016/2031 paszporty roślin powinny być umieszczane na jednostce handlowej danego materiału roślinnego przed ich przemieszczeniem na opakowaniu, wiązce lub pojemniku gdy materiał jest przemieszczany w takiej formie. Przykładowo jednostką handlową może być doniczka, paleta, karton, skrzyniopaleta, wiązka, wózek, worek, torebka.
Na obszarze całej Unii obowiązują wzory paszportów roślin, które określa Rozporządzenie 2017/2313. W przypadku kwalifikowanego materiału siewnego paszport roślin ma być włączony, w wyraźnie odrębnej formie, do etykiety urzędowej (nasiennej).
Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). GIORiN wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej piorin.gov.pl.
Źródło
Państwowa Inspekcja Ochrony
Roślin i Nasiennictwa
http://piorin.gov.pl/
