Staranne przygotowanie pola do siewu kukurydzy jest jednym z najważniejszych elementów agrotechniki, który w dużym stopniu decyduje o wysokości osiąganych plonów. Aby stworzyć roślinom optymalne warunki do wzrostu i rozwoju oraz „uwolnić” ich wysoki potencjał plonotwórczy, należy poświęcić dużo uwagi właściwej uprawie gleby.
Przygotowania do uprawy kukurydzy należy rozpocząć od wyboru odpowiedniego stanowiska. Kukurydza nie ma wysokich wymagań jednak nie najlepiej toleruje gleby ciężkie, podmokłe, zimne i nadmiernie przesuszone. Dużo lepiej jej uprawa udaje się na glebach średnich, lekkich i torfowych o uregulowanym odczynie i stosunkach wodnych. Najlepszymi roślinami przedplonowymi dla kukurydzy, które podnoszą żyzność stanowiska są ziemniaki lub buraki uprawiane na oborniku, rośliny strączkowe i motylkowate. Gorszym przedplonem są zboża, które przyczyniają się do pogorszenia właściwości fizyko-chemicznych gleby, pozostawiają po sobie niewiele resztek pożniwnych oraz mogą przyczyniać się do wzrostu poziomu zachwaszczenia. Brak dobrego przedplonu dla kukurydzy należy równoważyć nawożeniem organicznym (najczęściej obornikiem).
Sposób uprawy roli jest stosunkowo prosty i zależy od rodzaju przedplonu, przy czym uprawę rozpoczynamy najczęściej jesienią ubiegłego roku. Najczęstszym przedplonem dla kukurydzy są zboża i mieszanki zbożowo-strączkowe. Po ich zbiorze wykonujemy orkę płytką (podorywkę) i kilkukrotne bronowanie w celu zniszczenia chwastów oraz orkę głęboką (zimową) pozostawiającą rolę w ostrej skibie. Po roślinach okopowych z reguły wyrównujemy tylko powierzchnię pola i wykonujemy orkę zimową. Natomiast po roślinach motylkowatych i trawach wykonujemy talerzowanie i orkę głęboką. Możliwa jest również uprawa kukurydzy w monokulturze, która na stanowiskach o wysokiej kulturze oraz przy właściwym nawożeniu i ochronie dobrze znosi uprawę po sobie przez kilka lat. Powszechnie wiadomo jednak, iż długotrwała uprawa w monokulturze nie jest korzystna, ponieważ może doprowadzić do tak zwanego „zmęczenia” gleby, które polega na pogorszeniu jej właściwości fizyko-chemicznych, wyczerpania określonych składników pokarmowych i zwiększenia występowania patogenów wywołujących choroby i szkodników, co w rezultacie przyczynia się do stopniowego obniżania poziomu plonowania.
Wiosenne zabiegi uprawowe mają na celu wyrównanie powierzchni roli, uzyskanie korzystnej struktury gruzełkowatej gleby, zabezpieczenie rezerw wody zgromadzonej zimą oraz wymieszanie nawozów z wierzchnią warstwą gleby. Należy je przeprowadzić jak najwcześniej, kiedy tylko uwilgotnienie gleby pozwoli na uniknięcie powstania głębokich kolein po kołach ciągników i maszyn oraz niszczenia struktury gleby. Powinny one być przeprowadzone płytko, aby nie spowodować nadmiernego rozpylenia, przesuszenia i ugniecenia roli. W ich efekcie następuje przerwanie parowania, które przyczynia się do szybszego ogrzewania się gleby. Na glebach lekkich należy wykonać bronowanie broną zębową ciężką lub zestawem bron zębowych połączonych z wałem strunowym. Nie zaleca się stosowania narzędzi i maszyn aktywnych ze względu na ryzyko nadmiernego spulchnienia i przesuszenia roli, co może mieć negatywny wpływ na wzrost i rozwój roślin. Głębsze spulchnienie zalecane jest jedynie wówczas, gdy gleba jest silnie zbita na przykład w skutek występowania zastoisk wody. Z kolei na glebach średnich i ciężkich bronowanie należy zastąpić włókowaniem. Można również zastosować różnego rodzaju agregaty uprawowe, które łącząc w sobie działanie kilku oddzielnych narzędzi pozwalają na odpowiednie doprawienie pola i uzyskanie wyrównanej powierzchni do siewu najczęściej przy jednym przejeździe (brona w połączeniu z dwoma wałami strunowymi). W przypadku gleb ciężkich bronę można zastąpić kultywatorem z zębami sprężynowymi (lub sztywnymi łapami zakończonymi gęsiostópkami) lub narzędziami aktywnymi.
Kukurydza wykształca silnie rozbudowany wiązkowy system korzeniowy, który zapewnia roślinie dostęp do wody zgromadzonej w głębszych warstwach gleby. Do jego prawidłowego rozwoju wymaga odpowiedniej proporcji powietrza glebowego do wody, który jest wyższy niż w przypadku innych upraw polowych. Dlatego kukurydza źle toleruje gleby płytko spulchnione i nadmiernie zagęszczone również poniżej warstwy ornej. Nabiera to szczególnego znaczenia w przypadku pogłębiającego się deficytu wody w glebie, spowodowanego niską ilością opadów lub niekorzystnym ich rozkładem w czasie. Wówczas zaleca się głęboszowanie pól, polegające na spulchnieniu warstwy podornej bez odwracania i wydobywania jej na powierzchnię gleby. Zabieg ten przyczynia się do niszczenia podeszwy płużnej oraz poprawy stosunków wodno-powietrznych w glebie. Przykładem odmian, które wytwarzają silnie rozbudowany system korzeniowy są DKC3441 (FAO 240-250) i DKC3939 (FAO 270-280). Dzięki doskonałej penetracji gleby przez korzenie odmiany te mają lepszy dostęp do wody i składników pokarmowych i bardzo dobrze znoszą stresowe warunki uprawy, w tym suszę i wysokie temperatury, co przyczynia się do wysokiego i przede wszystkim stabilnego plonowania.
Dążenia do ograniczenia nakładów na technologię produkcji kukurydzy doprowadziły do opracowania różnego rodzaju uproszczeń agrotechnicznych, które poprzez zmniejszenie ilości i intensywności wykonywanych zabiegów uprawowych przyczyniają się do uzyskania oszczędności czasu i nakładów. Uproszczone technologie uprawy różnią się między sobą stopniem uproszczenia podstawowej agrotechniki i polegają na zastąpieniu uprawy płużnej kultywatorowaniem lub bronowaniem, uprawie pasowej lub uprawie zerowej, czyli siewie nasion za pomocą specjalistycznych siewników w nieuprawioną glebę (bezpośrednio w ściernisko lub mulcz). Stosując uproszczone systemy uprawy należy jednak pamiętać, iż przynoszą one stabilne korzyści jedynie w przypadku gleb żyznych utrzymanych w wysokiej kulturze (o właściwej strukturze, zasobności w składniki pokarmowe i związki organiczne oraz o uregulowanym odczynie i stosunkach wodnych) oraz przy stosowaniu właściwej strategii nawożenia i ochrony. Długotrwałe lub nieumiejętne stosowanie szczególnie znacznych uproszczeń uprawowych na stanowiskach słabszych może doprowadzić do pogorszenia ich właściwości fizyko-chemicznych oraz biologicznych, przyczyniając się do obniżenia poziomu plonowania i pogorszenia opłacalności produkcji.
Dobre przygotowanie pola do siewu to istotny element agrotechniki kukurydzy oraz pozostałych roślin uprawnych. Ma ono na celu zapewnienie optymalnych warunków termicznych oraz wilgotnościowych kiełkującym nasionom, a przez to zwiększenie szans na pomyślny rozwój roślin oraz wydanie zadowalającego plonu już na starcie.
Marcin Liszewski
