Opłacalność produkcji rolniczej w dobie szalejących cen

Wielkopolska Izba Rolnicza spełniając swoje zadania statutowe polegające na prowadzeniu analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej oraz gromadzeniu i przetwarzaniu informacji gospodarczych, od lat prowadzi kalkulacje rolnicze oraz notowania cen płodów rolnych i środków do produkcji rolniczej. Kierownicy wszystkich biur powiatowych zbierają co miesiąc dane z wielu punktów skupu surowców rolnych i sprzedaży środków produkcji, które są następnie analizowane i opracowywane w formie kalkulacji rolniczych i notowań. Te dane znajdziecie Państwo na naszej stronie internetowej: Kalkulacje kosztów produkcji - 2021 - Wielkopolska Izba Rolnicza (wir.org.pl),

Ceny produktów pochodzenia roślinnego - 2021 - Wielkopolska Izba Rolnicza (wir.org.pl).

Na wstępie należy zauważyć, iż analizowanie opłacalności kosztów produkcji w listopadzie br. jest obarczone wysokim ryzykiem i błędem wynikającym z rozchwiania się rynków rolnych a także rynku gazu na skutek wracania gospodarek światowych do normy po lockdawnach covidowych. Należy pamiętać, iż zasadnicze  znaczenie  w  przeprowadzonej analizie  posiadają  nie  tyle wielkości absolutne (tj. ceny), do których należy podchodzić z pewną ostrożnością, co kierunek dokonujących się zmian. Otrzymane wyniki kalkulacji opłacalności produkcji rolnej nie powinny być traktowane jako bezbłędne. Przede wszystkim powinny inspirować zainteresowane osoby do podjęcia działań zmierzających do utrwalenia kierunku rozwoju uznanego za korzystny lub do przeciwdziałania kierunkowi rozwoju, który uznaje się za niepożądany.

W tabeli poniżej dokonaliśmy porównania kalkulacji opłacalności produkcji rolniczej w listopadzie 2020 i 2021r. Dane zawierają wyniki kalkulacji przy założeniu cen listopadowych sprzedaży płodów rolnych jak również zakupu środków produkcji.

*Dane dotyczące produkcji mleka pochodzą z WODR Poznań (październik 2021)

Co można wywnioskować z tych porównań?

• Z przeprowadzonych kalkulacji wnioskuje się, iż kalkulacje w produkcji roślinnej wskazują na wysoki wzrost kosztów oraz przychodów w roku bieżącym w porównaniu do listopada 2020. Wzrost ten wynika głównie z niespotykanego jak dotąd wzrostu cen nawozów, co z kolei jest wynikiem wzrostu cen gazu. Interwencje Wielkopolskiej Izby Rolniczej związane z trudną sytuacją na rynku nawozów mineralnych znajdą Państwo tutaj.  Wzrost przychodów natomiast jest wynikiem wzrostu popytu, niskich stanów magazynowych jak również spekulacji na rynku. Z przeprowadzonej analiz wynika, iż zmiany kosztów i przychodów pozytywnie wpływają na opłacalność produkcji pszenicy, jęczmienia i rzepaku a negatywnie na ekonomikę produkcji buraka cukrowego oraz ziemniaka przemysłowego. Rolnicy na uprawie zbóż nie stracili, chociaż trudno określić zaistniałą sytuację jako bardzo korzystną. Rzepak ozimy ze względu na podobne wymagania glebowe uważany jest za roślinę konkurencyjną wobec pszenicy. Uprawa rzepaku jest konkurencyjną w stosunku do pszenicy, jeżeli cena nasion rzepaku jest wyższa od ceny ziarna pszenicy ponad 2-krotnie. Taka relacja cen utrzymuje się od 2008 roku. W listopadzie 2021 przewaga ta była prawie 3 krotnie wyższa.  Jak wskazywaliśmy już z początkiem żniw, wysokie ceny skupu zbóż nie oznaczają więc, że opłacalność produkcji rolnej 2021 automatycznie będzie wysoka. Nie świadczy to również o tym, że rolnik zarobił w tym roku zdecydowanie więcej pieniędzy. W bieżącym roku mamy do czynienia z niekorzystną sytuacją, kiedy tempo wzrostu cen towarów kupowanych przez rolników jest wyższe od tempa wzrostu cen płodów rolnych, które sprzedają lub sprzedali zaraz po zbiorze. Przedstawiona sytuacja prowadzi zazwyczaj do pogorszenia sytuacji ekonomicznej rolników. Ponadto, Dane statystyki publicznej wskazują, że od kilkunastu lat tempo wzrostu cen środków produkcji dla rolnictwa jest szybsze niż tempo wzrostu cen sprzedawanych produktów rolnych.
• Pogarsza się także opłacalność produkcji trzody chlewnej. Na tym rynku stale rosną koszty produkcji, a cena pozostaje niezmiennie na drastycznie niskim poziomie. Sytuacja cenowo kosztowa zarówno na rynku zbóż jak i trzody chlewnej doprowadza do sytuacji, w której mniejsze gospodarstwa rezygnują z zakupu prosiąt i kontynuowania produkcji, co sprawia, że producenci prosiąt mają olbrzymie problemy ze zbytem. 
• Pogarsza się także dochodowość w produkcji buraka cukrowego. Analizy i dane wskazują, iż rolnicy również rezygnują z tego kierunku produkcji, gdyż nie jest on konkurencyjny w porównaniu z innymi uprawami. Również niepokojąco wygląda sytuacja na rynku ziemniaka przemysłowego, gdyż ze względu na jego niskie ceny i stale rosnące koszty, ekonomika tej produkcji znajduje się pod kreską.
• Stosunkowo pozytywnie na tym tle wypada soja. Pod względem zysku z 1ha, wyprzedza ona nawet pszenicę. Dodatkowo należy uwzględnić bardzo dobre stanowisko, które soja zostawia następczej uprawie, pozwalające na znaczne oszczędności w zakupie nawozów azotowych. Analiza opłacalności uprawy soi jest dostępna dla Państwa tutaj.
• Pomimo wysokich cen mleka w skupie, koszty pasz jak i preparatów białkowych powodują, że rentowność tego kierunku jest dodatnia, jednak niewielka. Ostateczny bilans zależy od zdolności gospodarstwa od zapewnienia wysokiej jakości własnych paszo objętościowych.

Podsumowując przedstawioną analizę wynika, iż rolnicy znaleźli się w bardzo trudnej sytuacji przy podejmowaniu produkcyjnych. Nikt nie wie, jak będą się dalej zachowywały ceny gazu, a co za tym idzie również ceny nawozów. Nadal nie wiemy, jakie będą ceny zbytu zbóż i rzepaku po przyszłorocznych żniwach. Czy i kiedy rynki wrócą do wieloletnich poziomów równowagi popytowo-podażowej? Warto także zauważyć, iż wysokie ceny zbóż oraz rzepaku przy relatywnie małych areałach gospodarstw rolnych niewiele dają dla kieszeni rolnika. Te ostatnie, w Wielkopolsce były raczej kształtowane dzięki produkcji zwierzęcej, która dawała znaczną wartość dodaną.

Magdalena Kołodziejek

Aleksander Poznański

Andrzej Przepióra