Wielkopolska Izba Rolnicza zaniepokojona obecną sytuacją na rynku mleka w Polsce, przygotowała wiosną b.r. analizę dla Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w której wskazała na występowanie niepokojących tendencji na tym rynku oraz trudne położenie polskich producentów mleka, pozostawionych bez wystarczającego wsparcia ze strony państwa w obliczu zaistniałej sytuacji.
Likwidacja kwot mlecznych doprowadziła do rozregulowania rynku, zwiększenia podaży mleka i spadku cen, o czym izba przestrzegała już w maju 2013 roku, w wydanej opinii na temat planów zniesienia kwot mlecznych przez Unię.
Niepokojące jest pojawienie się na tym rynku zjawiska tzw. górek i dołków, czyli spadków cen powstałych przy dużym wzroście podaży surowca, charakterystycznych dla rynku żywca wieprzowego. Powoduje to niepewność opłacalności produkcji. Izba wskazała, że w przypadku rynku mleka sytuacja jest jednak znacznie poważniejsza. Odtwarzanie stada trzody chlewnej trwa krótko, natomiast zbudowanie dobrego stada podstawowego bydła jest procesem wieloletnim. Czasem na dobre efekty hodowlane pracuje kilka pokoleń hodowców.
Ceny mleka w skupie spadają od początku 2014 roku, co potwierdzają dane GUS, ARR, PFBM oraz liczne głosy zaniepokojonych rolników. Kalkulacje prowadzone przez ośrodki doradztwa rolniczego wskazują, że producenci mleka niebezpiecznie zbliżyli się do granicy opłacalności. Obecnie ceny mleka z ledwością zapewniają zwrot kosztów i niestety nie dają zysku z jego produkcji. Tymczasem specyfika tej branży nie pozwala na gwałtowne wyhamowanie, a tym bardziej zawieszenie produkcji. Ci producenci, którzy dużo zainwestowali w rozwój swoich gospodarstw i spłacają z tego tytułu zobowiązania finansowe mają poważne powody by się obawiać utraty płynności finansowej swoich gospodarstw. Ponadto, wiele z nich spłaca karę za przekroczenie w latach 2014-2015 posiadanej kwoty mlecznej i ma dodatkowo obciążony budżet.
Sektor mleczarski w Polsce ma duże znaczenie, zarówno gospodarcze jak i społeczne, a rolnicy nie są w stanie sami pokonać tego kryzysu. Jego zasięg jest bardzo szeroki, przekracza granice Polski i w dużej mierze ma charakter polityczny, związany z wprowadzeniem rosyjskiego embarga oraz wspomnianą już likwidacją przez Unię Europejską kwot mlecznych. Ponadto „uwiązany” do obory przez cały dzień producent mleka od lat otwiera listę najgorszych zawodów świata. Musi on spełniać wysokie wymagania higieniczne w zakresie produkcji oraz zadbać o ogromną ilości paszy dla utrzymywanego w gospodarstwie bydła mlecznego. Wszystkie te czynniki sprawiają, że producenci mleka, zdaniem izby powinni być objęci szczególną ochroną i wsparciem ze strony państwa. W przeciwnym razie grozi nam sytuacja, w której znaczna część sfrustrowanych rolników zrezygnuje z pracy i zlikwiduje stada.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w odpowiedzi skierowanej do Wielkopolskiej Izby Rolniczej, że strona Polska nigdy nie opowiadała się za odejściem od regulacji podaży surowca mlecznego oraz z dystansem podchodziła do optymistycznych prognoz Komisji Europejskiej i części państw członkowskich odnośnie likwidacji unijnego systemu kwot mlecznych. Utrzymujący się kryzys na rynkach światowych sprawił, że obecnie część krajów UE apeluje o zwiększenie działań interwencyjnych, inne zaś głoszą, że nie należy zbytnio ingerować w rynek, by nie doprowadzić do jeszcze głębszego spadku cen, tym bardziej, że prognozy długoterminowe dla produkcji mleka są korzystne.
Ministerstwo podało, że Polska już od 2015 roku inicjuje na posiedzeniach Rady Unii Europejskiej ds. Rolnictwa i Rybołówstwa dyskusję o trudnej sytuacji na rynku mleka jak i wieprzowiny, wnioskując o wdrożenie skutecznych mechanizmów interwencyjnych. Dla przykładu na posiedzeniu Rady UE w dniu 15 lutego b.r. Polska przedłożyła wniosek dotyczący krytycznej sytuacji na rynku mleka, w którym żądano podjęcia zdecydowanych i efektywnych działań na tym rynku, w tym przeznaczenie dodatkowych środków finansowych na wsparcie producentów mleka, zwiększenie cen interwencyjnych na masło i odtłuszczone mleko w proszku. Apelowano również o zintensyfikowanie starań w zdobywaniu nowych rynków zbytu poza granicami UE oraz zniesienia rosyjskiego embarga. Zawnioskowano ponownie o zwolnienie producentów mleka lub przynajmniej odroczenie wpłacania opłaty z tytułu przekroczenia kwot mlecznych w roku kwotowym 2014/2015, wynikającej z rat należnych do uregulowania do dnia 30 września 2016 r. i do dnia 30 września 2017 r. Wcześniej wniosek w tej sprawie złożony był w dniu 15 grudnia 2015 roku.
Pod koniec marca 2016 r. został wyczerpany unijny limit 109 tys. ton odtłuszczonego mleka w proszku w skupie interwencyjnym po stałej cenie, co spowodowało uruchomienie skupu w trybie przetargowym. W dniu 20 kwietnia 2016 r. weszło w życie rozporządzenie wykonawcze Komisji UE 2016/606 z dnia 19 kwietnia 2016 r. zamykające procedurę przetargową zakupu odtłuszczonego mleka w proszku w ramach interwencji publicznej.
Komisja Europejska podzieliła opinię Polski, że obecna sytuacja jest trudna i wymaga uważnego monitorowania. Dynamika skupu mleka w UE-28 rośnie. Najwyższe ilościowe wzrosty podaży odnotowano w Niemczech, Holandii i właśnie w Polsce. W konsekwencji ceny skup mleka w UE spadają. Średnia unijna cena w skupie za luty 2016 r. wynosiła 29, 34 euro/100 kg i była niższa o 7,8% od ceny z lutego 2015 r. oraz o 15% od średniej ceny z pięciu ostatnich lat. Pod wpływem malejących cen przetworów mlecznych, wśród których jedynie cena odłuszczonego mleka w proszku, wykazuje w ostatnich tygodniach stabilność, rosną zapasy OMP i serwów w ramach mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania.
W związku z tym, że opisane powyżej działania interwencyjne nie doprowadziły do zauważalnej poprawy sytuacji na rynku mleka, Ministerstwo poinformowało, że Polska kontynuuje wyrażanie na forach UE zaniepokojenie, wyrażając przy tym rozczarowanie brakiem podjęcia przez KE dodatkowych, zdecydowanych działań, mających na celu ustabilizowanie tego rynku. Polska domaga się m.in. bezpośredniego wsparcia z budżetu UE, ukierunkowanego na producentów mleka oraz zwiększenia progów referencyjnych i cen interwencyjnych masła i OMP, tak by uwzględniały obserwowany wzrost kosztów środków produkcji. Wnioski zgłaszane przez nasz kraj, uzyskały poparcie części państw członkowskich UE.
Komisja Europejska, w odpowiedzi na powyższe prezentuje stanowisko, że należy poczekać na efekty wypłacania przez państwa członkowskie nadzwyczajnej pomocy dla rolników w sektorach hodowlanych. Aby uczynić to wsparcie bardziej skutecznym. Ministerstwo zaznaczyło, że polski Rząd przeznaczył obok pomocy uzyskanej z budżetu UE w wysokości 28,9 mln euro, dodatkowo z budżetu krajowego kwotę w wysokości równej środkom unijnym, dzięki czemu łączna ilość dostępnych środków finansowych na wsparcie polskich producentów mleka i wieprzowiny wynosiła 245,74 mln zł. Środki finansowe zostaną wypłacone rolnikom najpóźniej do końca czerwca 2016 r. O udzielenie omawianego wsparcia zawnioskowało blisko 94 tys. producentów mleka.
Ministerstwo przekazało również, że w dniu 13 kwietnia 2016 r. weszły w życie opublikowane w dniu 12 kwietnia 2016 r. rozporządzenie delegowane Komisji UE 2016/558 oraz rozporządzenie wykonawcze Komisji UE 2016/559, oba z dnia 11 kwietnia b.r., w zakresie zawierania porozumień i wydawania decyzji dotyczących planowania produkcji w sektorze mleka i przetworów mlecznych. Komisja Europejska wyraża w nich zgodę na zawieranie na okres 6 miesięcy 2016 r. porozumień i wydawanie decyzji w zakresie dobrowolnego zarządzania podażą mleka, m.in. przez organizacje producentów, organizacje międzybranżowe oraz spółdzielnie. Zdaniem Komisji przepisy dopuszczające ograniczenie produkcji mleka mogą przyczynić się do większej równowagi na rynku unijnym. W ramach prac nad powyższymi rozporządzeniami Polska zwracała uwagę KE by przewidziała wspieranie dobrowolnego ograniczania produkcji mleka z budżetu UE. Komisja Europejska zaproponowała jedynie na ten cel możliwość tymczasowego wzrostu pomocy państwa do kwoty 15 tys. euro na rolnika na rok bez zastosowania żadnego krajowego pułapu. W odpowiedzi Polska wyraziła krytykę dla tego rozwiązania, gdyż faworyzuje ono producentów mleka z państw zamożniejszych, nie mających problemów z budżetem oraz prowadzi do nacjonalizowania polityki rolnej.
W dalszej części pisma Ministerstwo Rolnictwa zapewniło, że przykłada bardzo dużą wagę do wszystkich kwestii mogących przyczynić się do poprawy aktualnej sytuacji na rynkach rolnych, w tym także na rynku mleka i przetworów mlecznych. Wskazano, że niestety nie jest realizowany w wystarczający sposób traktatowy cel Wspólnej Polityki Rolnej, jakim jest właśnie stabilizacja rynków rolnych. Konkretne decyzje potrzebne są już teraz i nie mogą być przekładane na bliżej nieokreślony termin. Wśród działań proponowanych przez Polskę, oprócz wspomnianych wyżej jest zwiększenie pomocy de minimis dla jednego gospodarstwa oraz zwiększenie ogólnych limitów dla państw członkowskich, a także wydłużenie o jeden miesiąc możliwości składania wniosków o płatności bezpośrednie. Znaczną pomocą będzie również przyspieszenie wypłat zaliczek w ramach płatności bezpośrednich z podniesieniem progu do 75% i terminu do końca sierpnia. Polska wskazuje również na potrzebę stworzenia podstaw prawnych ustanawiających sprawiedliwe dla producentów rolnych marże w łańcuch żywnościowym. Nasi decydenci chcieliby ponadto dokonać szybkiej zmiany PROW 2014-2020, by wykorzystać możliwości działań inwestycyjnych o charakterze dostosowawczym i prewencyjnym w gospodarstwach z trzodą chlewną, znajdujących się na obszarze z ograniczeniami z tytułu ASF. We współpracy z Komisją Europejską ta zmiana PROW powinna być dokonana szybko i poza limitem zmian rocznych.
Resort rolnictwa odniósł się również do uwagi Wielkopolskiej Izby Rolniczej, że samo rozłożenie na raty kary za przekroczenie kwot mlecznych w ostatnim roku kwotowym nie przynosi spodziewanych efektów. Ministerstwo wskazało, że podjęło inicjatywę pomocy krajowym producentom mleka, opracowując projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie programu pomocy polegającej na umorzeniu producentom w całości lub w części opłat za przekroczenie kwot indywidualnych w roku kwotowym 2014/2015, których spłata zagraża ważnym interesom dłużnika i którzy spełniać będą konkretne przesłanki np. dotyczące możliwości płatniczych dłużnika. Pomoc będzie mogła być udzielona dopiero po przyjęciu uchwały przez Radę Ministrów i udzieleniu przez Komisję Europejską zgody na jej stosowanie w Polsce.
Rząd podjął również działania, których celem jest koncentracja podaży krajowych towarów rolnych na rynek krajowy, UE i światowy. Są one nakierowane na uruchomienie krajowej platformy sprzedażowej dla produktów rolno-spożywczych, której celem jest bezpieczne i sprawniejsze lokowanie produktów na rynkach zagranicznych, ograniczenie kosztów transakcyjnych i ryzyka handlowego, w tym ograniczenie ryzyka cenowego na rynkach. Wpisują się one w prace na rzecz poszukiwania nowych rynków zbytu, ich dywersyfikację i promocję polskich produktów rolno-spożywczych.
W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzone są prace nad przygotowaniem strategii rozwoju rynków rolnych, w których zawarte zostaną propozycje działań wspierających uczestników rynków rolnych w realizacji zdefiniowanych dla nich celów.
Na zakończenie resort rolnictwa zapewnił, że poprawa i stabilizacja warunków ekonomicznych dla prowadzenia opłacalnej produkcji rolnej jest priorytetem pracy Ministerstwa. Powyższe będzie także jednym z priorytetów polskiej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej, która rozpocznie się w lipcu 2016 roku.
Opracowanie: Biuro WIR, Poznań Na podstawie analizy własnej oraz informacji przekazanych z MRiRW
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
