Przez prawie pięćdziesiąt lat oparte na traktatach unijnych główne cele Wspólnej Polityki Rolnej były niezmienne. Kolejne reformy wprowadziły zmiany tylko w instrumentach wykorzystywanych na potrzeby tej polityki. Początkowo elementy polityki rozwoju obszarów wiejskich były częścią WPR. Dopiero w 2000 r. Wspólną Politykę Rolną podzielono na dwa filary i ustanowiono osobną politykę poświeconą wyłącznie rozwojowi obszarów wiejskich.
Mimo, że globalny budżet Unii na Wspólną Politykę Rolną w latach 2014-2020 roku jest o około 12 % mniejszy niż na poprzednią "siedmiolatkę", to Polska tego nie odczuje. Dla naszego kraju przypadnie największa pula środków - 42,4 mld euro i będzie to więcej niż dostaliśmy poprzednio, bo dotychczas na rolnictwo mieliśmy do dyspozycji 39,2 mld euro. Na dopłaty bezpośrednie w nowym finansowaniu przypadnie 23,7 mld euro, na PROW 2014-2020 - 13,5 mld euro. Do tego trzeba doliczyć 5,2 mld euro na realizację polityki spójności, która po raz pierwszy, aż w takiej skali przyjdzie finansowo w sukurs obszarom wiejskim i znacząco wpłynie na ich rozwój cywilizacyjny. Jak tłumaczy minister Stanisław Kalemba, nie ma nic dziwnego w tym, że pieniądze z funduszu spójności są przekazywane na obszary wiejskie, ponieważ to właśnie te tereny stanowią większą część naszego kraju. W ramach wdrażania polityki spójności na obszarach wiejskich 1,7 mld euro zostanie przeznaczone na inwestycje w infrastrukturę wodno-kanalizacyjną i gospodarkę wodną. Kolejne 1,5 mld euro ma wspomóc rozwój przedsiębiorczości na terenach wiejskich, a pozostałe 2 mld euro mają posłużyć rewitalizacji społecznej i infrastrukturalnej wsi. Zestawienie powyższych liczb nie pozostawia wątpliwości: budżet na realizację Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2014-2020 dla Polski jest wielkim osiągnięciem polskich negocjatorów i tworzy nowe szanse dla naszego sektora rolno-spożywczego i terenów wiejskich.
Dopłaty bezpośrednie
Pieniądze przeznaczone w latach 2014 - 2020 na dopłaty bezpośrednie pozwolą ukształtować średnią płatność na poziomie ok. 240 euro na hektar. Ponadto w dopłatach bezpośrednich w latach 2014 - 2020, nastąpi stabilizacja, ponieważ ich wysokość na najbliższe siedem lat jest znana. Dotychczas bowiem było tak, że wielkość środków na dopłaty bezpośrednie w danym roku była ostatecznie ustalana w III kwartale danego roku. Zmienią się zasady przyznawania dopłat bezpośrednich. Założono bowiem przewiduje uzależnienie przyznania 30 proc. dopłat bezpośrednich od spełniania przez rolników wymogów ekologicznych. W praktyce oznacza to, że jeśli będą chcieli otrzymywać "pełne" dopłaty, to będą musieli różnicować uprawy, utrzymywać istniejące trwałe użytki zielone i posiadać na użytkach rolnych obszar proekologiczny. Takim obszarem może być ugór, strefa buforowa, pasy wzdłuż obrzeży lasu itp. Przy czym - co istotne - wymóg utrzymywania obszaru proekologicznego obejmie te gospodarstwa rolne, których grunty orne zajmują więcej niż 15 ha. W przypadku Polski niezwykle istotne jest to, że z tych wymogów będzie wyłączone ponad 80 proc. gospodarstw, ponieważ są małe i ta proekologiczna reforma ich nie dotyczy. Ten "ekologiczny przepis" wejdzie w życie w 2015 roku, a 2014 rok będzie okresem przejściowym, w którym nie będzie to jeszcze obowiązywać i wsparcie będzie udzielane rolnikom na dotychczas obowiązujących zasadach. Inną ważną zmianą jest wykluczenie z otrzymywania dopłat bezpośrednich m.in. lotnisk i terenów sportowych, mimo, że mogą być one użytkowane rolniczo. Ponadto szersze niż dotychczas i obowiązkowe we wszystkich krajach wspólnoty będzie wspieranie młodych rolników czyli tych, którzy nie osiągnęli jeszcze 40 roku życia. W ramach dopłat bezpośrednich mają oni otrzymywać przez 5 lat o 25 proc. więcej niż pozostali. Na ten cel kraje UE będą przeznaczać 2 proc. puli dopłat. W Polsce jest około 100 tysięcy młodych rolników i stanowią oni grupę ok. 7 proc. wszystkich otrzymujących dopłaty.
PROW 2014 - 2020
Zgodnie z celami strategii "Europa 2020" oraz ogólnymi celami Wspólnej Polityki Rolnej priorytetową misję polityki rozwoju obszarów wiejskich Unii Europejskiej na lata 2014-2020 można streścić za pomocą trzech długoterminowych celów strategicznych:
- poprawa konkurencyjności rolnictwa;
- zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi oraz działanie na rzecz klimatu;
- zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.
Nowy PROW ma sześć priorytetów, z których każdy ma swój tzw. obszar interwencji.
- Poprawa łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem,
- Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa,
- Ułatwianie transferu wiedzy o rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich,
- Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych,
- Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym,
- Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczenie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.
Priorytety Komisji Europejskiej w sprawie przeznaczenia środków na realizację polityki rozwoju obszarów wiejskich o 2013 roku są połączeniem starych i nowych elementów. Środki, które sprawdziły się w latach 2007- 2013 zachowano i zaktualizowano, ale dodano też nowe - służące m.in. podnoszeniu konkurencyjności europejskiego rolnictwa i jego innowacyjności. Ekspertom przyświecała troska, by zmodernizowane środki stały się jeszcze bardziej efektywne oraz precyzyjniej odzwierciedlały priorytety polityki rozwoju obszarów wiejskich. Pamiętano także o by rozwój gospodarczy i cywilizacyjny, brał pod uwagę zmiany klimatyczne i troskę o środowisko naturalne. W tych obszarach wprowadzono zupełnie nowe środki.
Polska wersja PROW na lata 2014-2020 jest przedmiotem kończącej się intensywnej debaty społecznej i konsultacji. Każdy rolnik, zarządca rolniczy czy przedsiębiorca branży rolno-spożywczej po zapoznaniu się z jego założeniami miał możliwość wniesienia drogą mailową swoich uwag na portalu ministerialnym. Zakres wsparcia nowego PROW będzie podobny do PROW 2007- 2013, przy czym liczba tzw. działań zostanie ograniczona z około 40 do 20. Działania zostały pogrupowane w pakiety.
Jednym z najważniejszych będzie nadal wsparcie dla młodych rolników. Mając na uwadze to, że jedynie 6 % zarządców rolnych we wszystkich krajach Wspólnoty ma mniej niż 35 lat, Unia zamierza postawić na wspieranie wymiany pokoleniowej w gospodarstwach. Komisja Europejska jest zgodna w przekonaniu, że należy maksymalnie zachęcać młodych ludzi, by wnieśli do sektora rolnego swoją energię i pomysły, dlatego będzie ułatwiać restrukturyzację gospodarstw stojących przed poważnymi problemami strukturalnymi i wspierać zrównoważoną strukturę wiekową w rolnictwie. Dla młodych polskich rolników, oprócz większych dopłat bezpośrednich przewidziano pomoc w wysokości 100 tys. zł czyli aż do 25 tysięcy więcej niż w PROW 2007-2013. Obowiązywać będzie jednak odmienny niż dotychczas system rozliczania inwestycji. Młody rolnik otrzyma wsparcie w dwóch etapach: na początek 80 % premii, a po zrealizowaniu inwestycji i udokumentowania wydatków - pozostałe 20 %. Taki sposób rozliczeń ma na celu właściwie wykorzystanie pomocy. Zapewne ograniczy to liczbę windykacji, które Agencja musiała w przeszłości wszczynać z chwilą gdy beneficjent nie wywiązywał się ze zobowiązań.
W projekcie PROW 2014-2020 środki na wspieranie modernizacji gospodarstw rolnych będą należały do największych, ale pomoc będzie uzależniona od rodzaju inwestycji. Dla przykładu 1,5 mln zł będzie można otrzymać na inwestycje w produkcję prosiąt, 500 tys. na wsparcie inwestycji budowlanych, a 200 tys. na dofinansowanie zakupu maszyn i urządzeń do produkcji. Maksymalny poziom wsparcia będzie więc wyższy niż w poprzednim okresie programowania, kiedy maksymalnie można było otrzymać 300 tys. zł. Zgodnie z priorytetami nowej WPR pomoc na modernizację gospodarstw rolnych będzie nieco inaczej ukierunkowana. Przede wszystkim pieniądze mają poprawiać konkurencyjność, rentowność, stawiać na ekologię i innowacyjność. Takie cele beneficjenci będą musieli zrealizować w ramach uzyskanego wsparcia.
Pojawi się nowy rodzaj wsparcia: premia na restrukturyzację małych gospodarstw. Wspólna Polityka Rolna w strategii "EUROPA 2020" zakłada teraz "mocniejsze" wspieranie gospodarstw rodzinnych. W przeszłości małe gospodarstwa często nie mogły pozyskiwać środków unijnych, ponieważ nie posiadały odpowiedniego potencjału ekonomicznego, a ten był niezbywalnym warunkiem ubiegania się o pomoc. Teraz będzie doceniona ich rola w życiu społecznym i gospodarczym. W nowej perspektywie zaplanowano, że małe gospodarstwa będą mogły otrzymać wsparcie w wysokości 60 tys. zł. Również w dwóch transzach: 80 % i 20 % po wykonaniu inwestycji zgodnie z biznesplanem.
Współczesny świat i globalna gospodarka stawiają przed rolnikami nowe wyzwania. Nie wystarczy już tylko towar wyprodukować. Rolnik musi zadbać o najwyższą jakość, atrakcyjność cenową i znaleźć klienta. Zatem nie wystarczy nabyć nowy ciągnik czy maszynę, trzeba mieć innowacyjny pomysł i stale mieć na uwadze wymogi środowiska naturalnego, a nawet klimatu. Z nowości zasługujących na uwagę jest także nowe działanie polegające na tym, że rolnicy, czy przedsiębiorcy będą mogli dokonać zakupu maszyn i urządzeń służących do produkcji rolnej i świadczyć usługi na rzecz rolnictwa. Oczywiście, otrzymają refundację poniesionych kosztów.
Kluczową cechą wszystkich PROW dla poszczególnych krajów Wspólnoty będzie elastyczność. Takie podejście pozwoli na stałe zachowanie zdolności do zaspokajania zróżnicowanych i specyficznych, a nawet narodowych potrzeb państw członkowskich. Projekt nowego rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich tzw. EFFROW przewiduje specjalne wparcie dla następujących grup, obszarów i kwestii:
- Młodzi rolnicy, ponieważ to oni są gwarancją przyszłości rolnictwa.
- Drobni producenci rolni, ponieważ to oni zapewnią rynkowi różnorodność produktów.
- Krótkie łańcuchy dostaw, ponieważ chodzi o zmniejszenie dystansu miedzy bramą gospodarstwa, a talerzem konsumenta.
- Sektory rolnictwa UE, które mają duży wpływ na obszar wiejski, ale wymagają restrukturyzacji.
Następna nowość wpisująca się w elastyczność przyjętej przez Komisję Europejską strategii wobec obszarów wiejskich polega na tym, że państwa członkowskie i regiony będą miały możliwość opracowania podprogramów rozwoju obszarów wiejskich, w których szczególną uwagę poświęci się ich specyficznym potrzebom i zasili je dodatkowymi środkami finansowymi. Dla przykładu w wielu krajach UE na większe wparcie mogą liczyć gospodarstwa rolne położone na obszarach górskich.
Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Andrzej Gross zapewnia już teraz, że Agencja rozpocznie nabory wniosków o wsparcie z PROW 2014-2014 w 2015 roku. Pełne uruchomienie Programu nastąpi w 2016 roku. Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa czeka ogrom pracy, ale jest na to dobrze przygotowana. Wszystko też wskazuje, że nasi rolnicy, przedsiębiorcy i samorządowcy z terenów wiejskich będą potrafili skorzystać z wielkiej i być może już niepowtarzalnej szansy skorzystania ze wsparcia z PROW 2014-2020, bo wiele wskazuj, że w przyszłości aż tylu środków Polska nie zdoła uzyskać.
DKS
Dzięki wsparciu które rozdzieliła ARiMR w latach 2007 - 2013 rolnicy kupili tysiące nowoczesnych ciągników i maszyn,
powstały tysiące nowych miejsc pracy na terenach wiejskich,
nasze zakłady przetwórcze należą do najnowocześniejszych w Europie,
porty nadbałtyckie zostały zmodernizowane (Kołobrzeg),
a nasze środowisko zachowało swoje naturalne walory. Zdjęcia archiwum ARiMR
Źródło
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
http://www.arimr.gov.pl/
