Minister Śrowiska ws. zniesienia okresu ochronnego na bobry na wałach przeciwpowodziowych

Zarząd KRIR, realizując wniosek Warmińsko-Mazurskiej Izby Rolniczej, wystąpił do Ministra Środowiska w sprawie potrzeby zniesienia okresu ochronnego na bobry na wałach przeciwpowodziowych, podkreślając ważkość sprawy dla mieszkańców obszarów położonych w pobliżu dużych rzek.

W dniu 9 sierpnia 2018 r. Minister Środowiska przekazał odpowiedź resortu w przedmiotowej sprawie.

Mając na względzie rozwiązanie problemu znacznych szkód wyrządzanych przez bobra europejskiego, związanych z jego nadmierną populacją, resort środowiska podjął już szereg działań zarówno legislacyjnych, jak i praktycznych, przeciwdziałających temu zjawisku. Przykładem takich działań jest zawarte w dniu 19 lipca 2016 r. porozumienie, pomiędzy Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska i Zarządem Głównym Polskiego Związku Łowieckiego „w sprawie wprowadzenia do stosowania instrukcji określającej reguły postępowania przy ograniczeniu liczebności populacji bobra europejskiego (Castor fiber) na terenach obwodów łowieckich". W wyniku ww. porozumienia, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2018 r. poz. 142 z późn. zm.), wydawane są derogacje w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzeń, zezwalające na eliminacje bobrów w miejscach najbardziej konfliktowych, w których szkody powodowane przez ten gatunek są najbardziej dotkliwe. Ma to na celu zwiększenie skuteczności eliminowania nadmiernej liczby osobników ze środowiska. Przy tej okazji należy podkreślić, że podczas jakiejkolwiek ingerencji w stan populacji bobra europejskiego musi zostać uwzględniona konieczność zachowania jej we właściwym stanie ochrony — do czego Polska jest zobowiązana na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. UE. L .1992.206.7)— tzw. Dyrektywy siedliskowej. Jednocześnie w przypadku miejsc newralgicznych podejmuje się próby minimalizowania konfliktów między bobrem a człowiekiem, stosując różnego rodzaju zabezpieczenia np. rowów melioracyjnych, grobli, wałów przeciwpowodziowych przed ich zniszczeniem przez bobry. Zabezpiecza się również cenniejsze drzewa. Przykładowo w ciągu kilku ostatnich lat Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie podejmowała działania zmierzające do ograniczenia szkód powodowanych przez ten gatunek. W ramach tych działań grodzono wytypowane działki i gospodarstwa rolne, wstawiano rury w tamy bobrowe, prowadzono działania edukacyjne w zakresie możliwości prawnych i technicznych zabezpieczania gospodarstw przed szkodami wyrządzanymi przez bobry, wydawano zezwolenia m.in. na rozbieranie tam, chwytanie i przenoszenie w inne lokalizacje.

Mając na uwadze powyższe, resort środowiska zaproponował działania kompleksowe tj. minimalizację konfliktu między bobrem a człowiekiem w postaci zabezpieczeń (w miejscach gdzie jest to możliwe i uzasadnione, również ekonomicznie) oraz likwidację stanowisk w drodze zarządzeń wydanych przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska (w miejscach, gdzie ze względu na powodowane dotkliwe szkody zwierzęta te nie powinny bytować). Jednakże należy podkreślić, że jest to proces ciągły i długofalowy. Dlatego też efektów tych działań (w postaci redukcji liczebności bobrów i bezkonfliktowej koegzystencji człowieka z omawianym gatunkiem) należy oczekiwać dopiero w dłuższej perspektywie czasowej.

Należy podkreślić, że oprócz ww. zarządzeń w dalszym ciągu istnieje możliwość uzyskania indywidualnych derogacji. Zezwolenia m.in. na płoszenie i niepokojenie osobników gatunków objętych ochroną częściową oraz na ich eliminację wydawane są jednak wyłącznie na wniosek podmiotów, w których interesie leży dana czynność. Ponadto, organy wydające zezwolenia nie odpowiadają za stan ich realizacji. Wydane decyzje przyznają stronom prawo do odstępstwa od obowiązujących zakazów, nie mają zaś charakteru nakazowego. Wnioskodawca może więc wykorzystać udzieloną derogację w całości lub w części, jednak nie ma takiego obowiązku.

Mając powyższe na uwadze, na obecną chwilę resort środowiska nie przewiduje podjęcia dalszych działań legislacyjnych w zakresie tworzenia przepisów umożliwiających eliminowanie omawianego gatunku, problemem nie wydają się być bowiem normy prawne obowiązujące w naszym kraju, a znikoma realizacja nabytych decyzjami/zarządzeniami RDOŚ uprawnień, np. wydane na podstawie porozumienia pomiędzy RDOŚ a Polskim Związkiem Łowieckim, zarządzenia zezwalają w ciągu trzech lat na zabicie około 27 000 osobników bobra, natomiast stopień wykorzystania w 2017 r. zarządzeń jest niewielki i wynosi tylko około 1000 osobników.

Niezależnie od powyższego, należy zwrócić uwagę na fakt, iż działalność bobra wiąże się nie tylko z negatywnym skutkami. Można wskazać wiele pozytywnych aspektów działalności tego gatunku. Bobry wywierają silny wpływ na środowisko, w którym żyją, jednak z przyrodniczego punktu widzenia nie można nazywać ich szkodnikami. Wznosząc tamy na ciekach wodnych, bobry podnoszą poziom wód powierzchniowych, co uznawane jest za najważniejszy skutek ich obecności w zasiedlonym terenie. DziaWność tyci zwierząt ma bardZO duże pdzytywne znaczenie dla tworzenia ekosystemów wodno-błotnych oraz zwiększania poziomu uwilgotnienia terenów przylegających do rozlewisk bobrowych, co w kontekście narastającego problemu deficytu wody i lokalnych suszy może mieć bardzo pozytywne znaczenie również dla gospodarki rolnej.