W związku z przekazanym stanowiskiem producentów trzody chlewnej podjętym na spotkaniu zorganizowanym przez KRIR, które odbyło się dnia 23 stycznia 2015 r. resort rolnictwa przekazał poniższe wyjaśnienia.
Zwalczanie i ograniczenie rozprzestrzeniania się ASF
Przedstawione w ww. piśmie kwestie są rozważane i poddawane analizie podczas realizowanych w Ministerstwie działań mających na celu wypracowywanie propozycji rozwiązań w celu ograniczenia negatywnych, związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń (ASF), skutków gospodarczych.
W tym celu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, który zakłada wprowadzenie na określonym obszarze programu bioasekuracji opracowanego przez Głównego Lekarza Weterynarii dla gospodarstw, w których są utrzymywane np. świnie. Odpowiednie postępowanie w zakresie bezpieczeństwa biologicznego pomaga bowiem ograniczyć ryzyko wystąpienia chorób zwierząt oraz ich rozprzestrzeniania się. Chroni zdrowie zwierząt i poprawia dobrostan oraz wpływa na efektywność ekonomiczną gospodarstw. Podstawowym kryterium bezpieczeństwa biologicznego w gospodarstwach jest utrzymywanie wysokich standardów higieny. Bardzo istotny jest wysoki poziom świadomości hodowców w odniesieniu do czynnika zakaźnego, objawów choroby i odpowiednich standardów w zakresie bezpieczeństwa biologicznego. Utrzymywanie w gospodarstwie odpowiednich standardów bioasekuracji przez wszystkich, którzy zajmują się i mają kontakt z inwentarzem jest decydującym czynnikiem w zapobieganiu rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych zwierząt, w tym ASF.
Projekt ustawy przewiduje, że w terminie określonym w programie bioasekuracji posiadacz zwierząt utrzymywanych w gospodarstwie, które nie spełnia wymagań określonych w programie bioasekuracji, będzie mógł złożyć oświadczenie, że gospodarstwo, w którym przebywają zwierzęta, nie spełni wymagań określonych w ww. programie. W takim przypadku powiatowy lekarz weterynarii, po przeprowadzeniu kontroli w gospodarstwie, wyda decyzję nakazującą zabicie lub poddanie ubojowi zwierząt z gatunków wrażliwych na daną chorobę zakaźną oraz zakazującą wprowadzania do gospodarstwa i utrzymywania w nim takich zwierząt przez okres określony w programie.
Posiadaczowi zwierząt, który wykonał wyżej wymienioną decyzję będzie przysługiwać ze środków budżetu państwa:
- odszkodowanie za zwierzęta zabite lub poddane ubojowi z nakazu organów Inspekcji Weterynaryjnej na zasadach określonych w art. 49 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342, z późn. zm.) oraz
- rekompensata za nieprzerwane nieutrzymywanie w gospodarstwie zwierząt, których dotyczył zakaz.
Po upływie terminów na złożenie wyżej wymienionego oświadczenia i spełnienie wymagań bioasekuracji określonych w programie, w gospodarstwie, które nie spełnia wymagań określonych w programie bioasekuracji, powiatowy lekarz weterynarii wyda z urzędu decyzję nakazującą zabicie zwierząt z gatunków wrażliwych na daną chorobę zakaźną zwierząt lub poddanie ich ubojowi oraz zakazującą wprowadzania do gospodarstwa takich zwierząt. W takim przypadku posiadaczowi zwierząt będzie przysługiwać ze środków budżetu państwa odszkodowanie, nie będzie natomiast przysługiwała rekompensata. W projekcie ustawy przewidziano środki finansowe na realizację nowego mechanizmu w zakresie bioasekuracji przez kolejne 4 lata, tj. do 2018 r. W dniu 6 lutego br. projekt ustawy został przekazany do Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, Ministerstwo dołoży wszelkich możliwych starań aby przedmiotowa ustawa weszła w życie w jak najkrótszym terminie.
Równocześnie w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi funkcjonuje Grupa Zadaniowa ds. łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków afrykańskiego pomoru świń wyłoniona z Zespołu Zarządzania Kryzysowego tego Ministerstwa.
Do podstawowych zadań przedmiotowej Grupy Zadaniowej należy:
- analiza skutków społeczno-ekonomicznych wystąpienia ASF;
- przygotowanie propozycji rozwiązań w celu ograniczenia negatywnych, związanych z wystąpieniem ASF, skutków gospodarczych dla producentów, przetwórców i eksporterów;
- wypracowywanie propozycji działań w celu zniesienia związanych z wystąpieniem ASF, istniejących barier i ograniczeń w eksporcie świń, mięsa wieprzowego i produktów z mięsa wieprzowego;
- analiza przepisów prawnych oraz przygotowywanie rozwiązań prawnych łagodzących skutki związane z wystąpieniem ASF;
- przygotowywanie informacji i komunikatów związanych z wystąpieniem ASF. Do udziału w posiedzeniach ww. grupy mogą być, w razie zaistnienia takiej potrzeby, zapraszani przedstawiciele organizacji zrzeszających m.in. hodowców świń.
W kontekście redukcji populacji dzików Główny Lekarz Weterynarii opracował plan środków podejmowanych w celu zwalczenia afrykańskiego pomoru świń u dzików na obszarach objętym ograniczeniami i ochronnym na podstawie art. 16 dyrektywy Rady 2002/60/WE z dnia 27 czerwca 2002 r. ustanawiająca przepisy szczególne w celu zwalczania afrykańskiego pomoru świń oraz zmieniającej dyrektywę 92/119/EWG w zakresie choroby cieszyńskiej i afrykańskiego pomoru świń.
Przedmiotowy plan został zatwierdzony decyzją wykonawczą Komisji 2014/442/UE z dnia 7 lipca 2014 r. zatwierdzająca plany zwalczania afrykańskiego pomoru świń u zdziczałych świń na niektórych obszarach Litwy i Polski (Dz. U. UE L 200 z 09.07.2014 str. 21).
Jednym ze środków zwalczania pomoru świń u dzików określonym w ww. planie jest utrzymywanie populacji dzików na założonym w Polsce poziomie (100 % realizacji corocznych planów łowieckich w zakresie odstrzelonych dzików). Zastosowanie powyższego środka jest w zgodzie z raportem w sprawie oceny możliwości zastosowania środków w celu zapobiegania wprowadzenia i szerzenia się ASF za pośrednictwem dzików [EFSA Journal 2014;12(3):3616]. Zgodnie z rekomendacjami zawartymi w ww. raporcie zwiększenie odstrzału dzików, w celu redukcji ich populacji nie jest skuteczną metodą w zapobieganiu i zwalczaniu ASF.
W raporcie EFSA wskazano też, że zwiększenie procentowego odstrzału dzików może doprowadzić do zmian w zachowaniu się dzików wskutek zaburzeń struktury społecznej stad i ich rozpadu, a następnie migracji zakażonych osobników na tereny pobliskie. Może to sprzyjać wzrostowi zagrożenia szerzenia się ASF. Ponadto zgodnie z opinią EFSA, radykalne zmniejszenie ilości dzików na danym obszarze może spowodować większą płodność dzików, dzięki większej dostępności pokarmu, co w krótkim okresie skutkuje odbudową ich populacji. Zgodnie z ww. raportem zasadnym jest raczej utrzymanie odstrzału dzików na terenach zagrożonych ASF na założonym w danym obszarze poziomie. Rekomendacje zawarte w ww. raporcie dotyczące dzików zostały również zawarte w opinii naukowej EFSA dotyczącej afrykańskiego pomoru świń [EFSA Journal 2014;12(4):3628].
Jednocześnie Komisja Europejska kilkakrotnie podkreśliła, że państwa członkowskie powinny się powstrzymać od masowych polowań w celu ich eliminacji. Komisja podkreśliła, że wszelkie działania państw członkowskich nie poparte przesłankami naukowymi nie otrzymają wsparcia finansowego czy współfinansowania z budżetu Unii Europejskiej.
W związku z powyższym należy zauważyć, że depopulacja pogłowia dzika nie jest akceptowana przez Komisję Europejską jako środek zapobiegający rozwlekaniu ASF. Rekomendowane jest natomiast obniżenie pogłowia dzików do poziomu zakładanego w rocznych planach łowieckich
Niezależnie od powyższego należy zaznaczyć, że stosownie do polecenia Ministra Środowiska, mając na uwadze aktualną sytuację epizootyczną odnośnie afrykańskiego pomoru świń, a także narastający problem szkód łowieckich, Dyrektor Generalny Lasów Państwowych zobowiązał dyrektorów Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych do prowadzenia intensywnego odstrzału dzików w ośrodkach hodowli zwierzyny LP, na terenie całego kraju, ustalając pełne wykonanie planu przyjętego na sezon łowiecki 2014/2015 na 15 grudnia 2014 r. Cel ten osiągnięto w 97 % pozyskując 21 990 dzików. Po 15 grudnia we wszystkich ośrodkach hodowli zarodowej (ohz) Lasów Państwowych przeprowadzono analizę możliwości zwiększenia planu pozyskania dzików. W wyniku tej analizy plan odstrzału tego gatunku na sezon łowiecki 2014/2015 zwiększono o 17 % do poziomu 26559 szt. Według stanu na dzień 9 stycznia br. zwiększony plan wykonano w 90 %. Zwiększenia planu odstrzału dzików w ohz LP będą kontynuowane do zakończenia sezonu.
Nadleśniczowie, zatwierdzający roczne plany łowieckie dla obwodów dzierżawionych, podjęli ścisłą współpracę z zarządami kół łowieckich na terenie całego kraju, mobilizując je, ramach możliwości prawnych, do intensywniejszego odstrzału dzików.
W województwie podlaskim odstrzał dzików, w ohz LP, na dzień 31.12.2014 r. osiągnął poziom 133 % planu przyjętego na sezon łowiecki 2014/2015. Ponadto celem zmniejszenia populacji dzików na obszarze objętym ograniczeniami, z inicjatywy Inspekcji Weterynaryjnej, prowadzony jest odstrzał dzików dokonywany na podstawie decyzji powiatowych lekarzy weterynarii oraz dotowany z budżetu tej inspekcji. Do dnia 6 lutego 2015 r. odstrzelono w ramach ww. działań łącznie 2684 dzików (z puli 3000).
Zgodnie z obowiązującymi przepisami odstrzał wynikający z decyzji powiatowych lekarzy weterynarii jest możliwy tylko na obszarze objętym ograniczeniami i nie ma podstaw prawnych, ani uzasadnienia ze względów epizootycznych do przeprowadzenia go na innych obszarach kraju. Niemniej jednak Ministerstwo stale zabiega o uruchomienie działań, przez upoważnione instytucje, zmierzających do redukcji populacji dzików na obszarze całego kraju, czego przejawem był m.in. apel z dnia 3 września 2014 r. oraz pismo z dnia 8 stycznia 2015 r. kierowane do Marszałków Województw, Przewodniczących Sejmików Województw i Starostów, dotyczące przedmiotowej kwestii, a także wielokrotne wystąpienia do Ministra Środowiska z prośbą o podjęcie wszelkich możliwych działań mających na celu skuteczne ograniczenie liczebności populacji zwierząt łownych.
Niemniej jednak zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie naczelnym organem administracji rządowej w zakresie łowiectwa jest minister właściwy do spraw środowiska i kwestia regulacji populacji dzików na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej należy do jego kompetencji. Z uwagi na powyższe, podejmowane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi działania nie mogą naruszać kompetencji tego organu.
Zgodnie z przepisami 11 pkt 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. z 2014 r. poz. 420, z późn. zm.) każdy dzik odstrzelony na obszarze objętym ograniczeniami albo na obszarze ochronnym musi być niezwłocznie dostarczony wraz ze wszystkimi częściami ciała, w tym z narządami wewnętrznymi, do położonego na tym samym obszarze:
- punktu skupu dziczyzny lub zakładu obróbki dziczyzny lub
- innego zakładu nadzorowanego przez organ Inspekcji Weterynaryjnej, w którym mogą być przechowywane tusze lub skóry dzików.
Ponadto tusze, wszystkie części ciała oraz skóry dzików odstrzelonych na obszarze ochronnym albo na obszarze objętym ograniczeniami mogą być przemieszczane z punktów i zakładów, o których mowa powyżej, wyłącznie po uzyskaniu ujemnego wyniku badania laboratoryjnego w kierunku afrykańskiego pomoru świń.
Dodatkowo w tych punktach i zakładach, tusze, części ciała i skóry dzików należy przechowywać w sposób zapobiegający bezpośredniemu kontaktowi nieprzebadanych tusz, części ciała i skór dzików z surowcami i innymi przedmiotami, które mogą spowodować rozprzestrzenianie się afrykańskiego pomoru świń.
Zgodnie z § 12 ww. rozporządzenia, co do zasady zakazane jest także wysyłanie świeżego mięsa pozyskanego z dzików odstrzelonych na obszarze ochronnym albo na obszarze objętym ograniczeniami oraz mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych i produktów mięsnych składających się z mięsa takich dzików lub zawierających w swoim składzie takie mięso poza te obszary do miejsca położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Wysyłanie świeżego mięsa pozyskanego z dzików odstrzelonych na obszarze ochronnym oraz mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych i produktów mięsnych składających się z mięsa takich dzików łub zawierających w swoim składzie takie mięso poza ten obszar do miejsca położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dopuszczone jest jedynie po uzyskaniu ujemnego wyniku badania laboratoryjnego w kierunku afrykańskiego pomoru świń.
Reasumując możliwe jest przemieszczanie mięsa i ww. produktów otrzymanych z dzików odstrzelonych na obszarze ochronnym do innych obszarów na terytorium kraju, np. w celu ich przetwórstwa, ale jedynie pod warunkiem uzyskania ujemnego wyniku badania laboratoryjnego w kierunku afrykańskiego pomoru świń.
Natomiast mięso i ww. produkty otrzymane z dzików odstrzelonych na obszarze objętym ograniczeniami mogą być przemieszczane w celu przetwórstwa jedynie w obrębie obu tych stref, tj. w obrębie strefy objętej ograniczeniami oraz strefy ochronnej i to wyłącznie po uzyskaniu ujemnego wyniku badania laboratoryjnego w kierunku afrykańskiego pomoru świń.
Jednocześnie świeże mięso otrzymane z dzików odstrzelonych na obszarze ochronnym oraz objętym ograniczeniami, a także mięso mielone, surowe wyroby mięsne i produkty mięsne składające się z mięsa takich dzików lub zawierające w swoim składzie takie mięso muszą być odpowiednio oznakowane specjalnym znakiem weterynaryjnym. Na obszarze ochronnym stosuje się znak w kształcie koła ( 13 ww. rozporządzenia), a na obszarze objętym ograniczeniami w kształcie pięciokąta (§ 14 ww. rozporządzenia).
Powyższe przepisy rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wdrażają do polskiego porządku prawnego postanowienia decyzji wykonawczej Komisji 2014/709/UE z dnia 9 października 2014 r. w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich i uchylającej decyzję wykonawczą Komisji 2014/178/UE (Dz. Urz. UE L 295 z 11.10.2014. str. 63).
Ww. zasady regulujące przemieszczanie mięsa dzików do przetwórstwa zapobiegają rozwleczeniu się wirusa ASF na pozostałe obszary kraju, ponieważ przemieszczanie to dozwolone jest dopiero po otrzymaniu ujemnego wyniku badania laboratoryjnego w kierunku afrykańskiego pomoru świń, mięso jest odpowiednio oznakowane, a nadzór nad przestrzeganiem ww. wymagań sprawuje Inspekcja Weterynaryjna.
Uregulowania ekonomiczne produkcji świń.
Odnosząc się do kwestii systemu nakładczego uprzejmie informuję, że przedmiotowa kwestia nie jest regulowana w ramach wspólnej organizacji rynków rolnych, w tym rynku wieprzowiny.
Wspólna organizacja rynków rolnych przewiduje jedynie mechanizmy, które mogą działać na rzecz wzmocnienia pozycji producentów w łańcuchu żywnościowym. W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylającym rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 671, z późn. zm.) przewiduje możliwość uznawania przez państwo członkowskie organizacji producentów, ich zrzeszeń oraz organizacji międzybranżowych. Organizacje producentów i ich zrzeszenia mogą pełnić znaczącą rolę w koncentracji podaży, poprawie wprowadzania do obrotu, planowania i dostosowywania produkcji do popytu, w optymalizacji kosztów produkcji i stabilizacji cen producenta. Organizacje międzybranżowe z kolei mogą pełnić ważną rolę w rozwoju właściwej współpracy między podmiotami łańcucha dostaw.
Jednym z nowych rozwiązań przyjętych na bazie przepisów ww. rozporządzenia jest możliwość postanowienia przez państwa członkowskie, w których sektorach dostarczanie produktów rolnych będzie przedmiotem pisemnej umowy. W projekcie ustawy o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych oraz niektórych innych ustaw proponuje się, aby dostarczanie produktów rolnych należących m.in. do sektora wieprzowiny, z wyłączeniem sprzedaży bezpośredniej, przez producentów, grupy producentów, organizacje producentów albo zrzeszenia organizacji producentów do pierwszego nabywcy wymagało pisemnej umowy. W przypadku gdy pierwszym nabywcą nie jest przetwórca, umowa między kolejnymi nabywcami również byłaby zawierana na piśmie.
Zaproponowane rozwiązanie pozwoli producentom na lepsze planowanie produkcji i dostosowanie jej do zapotrzebowania. Stosowanie umów powinno wpłynąć również na poprawę koordynacji i planowania działań w ramach łańcucha marketingowego, optymalizację kosztów produkcji, ograniczanie nieuczciwych praktyk handlowych oraz uporządkowanie relacji między producentami a przetwórcami i handlowcami, wzmocnienie siły negocjacyjnej stron i ich pozycji konkurencyjnej na rynku Unii Europejskiej oraz na rynkach krajów trzecich.
W związku z koniecznością wdrożenia do polskiego porządku prawnego zmian dotyczących wspólnej organizacji rynków produktów rolnych, m.in. przepisów zawartych w rozporządzeniu nr 1308/2013, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało projekt ustawy o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych oraz niektórych innych ustaw, która implementuje unijne przepisy. Projekt tej ustawy jest obecnie przedmiotem prac organów przygotowawczych Rady Ministrów.
Jednocześnie organy Inspekcji Weterynaryjnej, zgodnie z obowiązującymi przepisami, dokonują regularnej kontroli przesyłek wprowadzanych na terytorium kraju.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 55 z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 14) przywóz produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym przesyłek mięsa wieprzowego możliwy jest wyłącznie z państw trzecich i zakładów w państwach trzecich znajdujących się na listach ogłaszanych przez Komisję Europejską. Ponadto przesyłce ww. produktów pochodzenia zwierzęcego musi towarzyszyć świadectwo zdrowia wypełnione i podpisane przez urzędowego lekarza weterynarii w państwie trzecim, który swoim podpisem poświadcza spełnienie określonych w prawie unijnym wymagań dla przywozu do Unii Europejskiej danych produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi, zarówno w odniesieniu do zdrowia publicznego, jak i zdrowia zwierząt.
Stosownie do art. 13 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1539) dopuszcza się przywóz zwierząt kopytnych wyłącznie z tych państw trzecich lub ich części, które znajdują się na listach ogłaszanych przez Komisję Europejską.
Ponadto kwestię przywozu z państw trzecich przesyłek zwierząt lub przesyłek zawierających produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym mięsa wieprzowego reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 2003 r. o weterynaryjnej kontroli granicznej (Dz. U. z 2003 r., Nr 165, poz. 1590, z późn. zm.).
Zgodnie z przepisami ww. ustawy każda przesyłka zwierząt lub przesyłek produktów pochodzenia zwierzęcego przywożona z państw trzecich na terytorium Unii Europejskiej, w tym mięsa wieprzowego, zostaje poddana wymaganej weterynaryjnej kontroli granicznej - kontroli dokumentów, kontroli tożsamości i w przypadkach koniecznych - kontroli fizycznej, mającej potwierdzić lub wykluczyć zgodność towaru z wymaganiami przywozowymi.
Wymagania dla przesyłek świń pochodzących z państwa członkowskiego i przeznaczonych do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej określa prawo Unii Europejskiej, w szczególności dyrektywa Rady 64/432/EWG z dnia 26 czerwca 1964 r. w sprawie problemów zdrowotnych zwierząt wpływających na handel wewnątrzwspólnotowy bydłem i trzodą chlewną (Dz. Urz. WE L 121 z 29.07.1964, str. 1977, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 1, str. 13).
Zgodnie z art. 3 dyrektywy 64/432/EWG świnie wysyłane z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego musi być poddane kontroli identyfikacji oraz badaniu klinicznemu, przeprowadzonych przez urzędowego lekarza weterynarii w terminie 24 godzin przed wysyłką, przy tym zwierzęta nie mogą wykazywać klinicznych objawów chorobowych.
Świnie z gospodarstwa lub obszaru objętego zakazami lub restrykcjami, w tym wprowadzonymi w związku z podejrzeniem lub stwierdzeniem afrykańskiego pomoru świń, nie mogą być wysyłane do innego państwa członkowskiego.
W miejscu przeznaczenia zwierząt lub produktów pochodzenia zwierzęcego w Polsce, w tym w gospodarstwie odbiorcy, może zostać przeprowadzona przez powiatowego lekarza weterynarii kontrola weterynaryjna potwierdzająca spełnienie określonych w/w przepisami prawa wymagań odnośnie stanu zdrowia oraz prawidłowości wystawionych świadectw zdrowia towarzyszących dostarczonej partii zwierząt łub spełnienia wymagań zdrowotnych dla przesyłek produktów pochodzenia zwierzęcego. Kontrole takie, zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 2003 r. o kontroli weterynaryjnej w handlu (Dz. U. z 2004 r., Nr 16, poz. 145, z późn. zm.) nie mogą mieć charakteru dyskryminującego.
Przepis art. 11 ustawy o kontroli weterynaryjnej w handlu zobowiązuje wszystkich wymienionych w świadectwach zdrowia odbiorców przesyłek zwierząt łub przesyłek produktów pochodzenia zwierzęcego dostarczanych z państw członkowskich do zgłoszenia ich przywozu, z wyprzedzeniem jednego dnia, a w uzasadnionych przypadkach dwóch dni. Powyższe nie zwalnia jednak odbiorcy przesyłki zwierząt z badania dostarczonych zwierząt oraz sprawdzenia prawidłowości dołączonych świadectw zdrowia, a w razie stwierdzenia nieprawidłowości poinformowania o tym powiatowego lekarza weterynarii, który w zakresie swoich kompetencji może podjąć stosowne działania.
Mając powyższe na uwadze należy zauważyć, że obecnie obowiązujące przepisy pozwalają na bardzo wnikliwą kontrolę przesyłek produktów pochodzenia zwierzęcego lub przesyłek zwierząt przez ograny Inspekcji Weterynaryjnej, które obejmują również kwestie związane z afrykańskim pomorem świń. Dotychczasowe kontrole pozwoliły uniknąć przeniesienia wirusa do gospodarstw na terytorium Polski poprzez przesyłkę produktów lub zwierząt z państw członkowskich i państw trzecich.
Należy przy tym zauważyć, że decyzję o źródle zakupu mięsa i świń są podejmowane przez podmioty gospodarcze. Swoboda przepływu towarów jest jedną z podstawowych swobód wspólnego rynku unijnego. Zgodnie z przepisami unijnymi administracja nie ma możliwości wprowadzania ograniczeń ilościowych w przywozie i wywozie towarów, z przyczyn innych niż zagrożenie rozprzestrzenienia się chorób zakaźnych zwierząt lub zagrożenia zdrowia publicznego.
Jeśli chodzi o ceny wieprzowiny w poszczególnych krajach członkowskich UE, dostępne są dane zbierane w ramach systemu monitoringu cen wynikającego z rozporządzenia Komisji (WE) nr 1249/2008 z dnia 10 grudnia 2008 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wdrożenia wspólnotowych skal klasyfikacji tusz wołowych, wieprzowych i baranich oraz raportowania ich cen (Dz. U. L 337 z 16.12.2008, str. 3, z późn. zm.).
Wg powyższych danych, średnia cena tusz wieprzowych w masie poubojowej schłodzonej, w klasie E, w styczniu 2015 r. wynosiła w Danii 122,98 EUR/100 kg, podczas gdy w Polsce kształtowała się na poziomie 126,20 EUR/100 kg. Niższe niż w Polsce były także ceny referencyjne m.in. w Belgii (113,70 EUR/100 kg), we Francji (120,42 EUR/100 kg) czy w Holandii (111,66 EUR/1 00 kg). Cena w Niemczech kształtowała się na poziomie 132,22 BUR/100 kg.
Po wykryciu w Unii Europejskiej, w tym w Polsce przypadków afrykańskiego pomoru świń i wprowadzeniu przez Federację Rosyjską embarga na przywóz wieprzowiny, Polska wielokrotnie wnioskowała o uruchomienie instrumentów wsparcia rynku (zwłaszcza dopłat do prywatnego przechowywania) dla producentów poza strefami objętymi ograniczeniami weterynaryjnymi, wprowadzonymi w związku z ASF, tj. tych, których nie dotyczyły rekompensaty uruchomione przez Komisję Europejską rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) nr 324/2014 z dnia 28 marca 2014 r. przyjmujące nadzwyczajne środki wspierania rynku wieprzowiny w Polsce. Ministerstwo zwracało uwagę na problemy z eksportem nie tylko do Federacji Rosyjskiej, ale także do innych krajów trzecich, będących podstawowymi partnerami w handlu wieprzowiną, takich jak Chiny czy Japonia. Komisja Europejska nie przychyliła się do wniosków o wsparcie rynku wieprzowiny w UB z uwagi na skutki embarga. Wsparcie dotyczyło tylko Polski i Litwy w związku z wprowadzonymi ograniczeniami weterynaryjnymi (nadzwyczajne środki wspierania rynku na podstawie art. 220 rozporządzenia 1308/2013).
Na posiedzeniach organizowanych przez Komisję Europejską, w związku z rozszerzeniem przez Federację Rosyjską embarga, Polska zwraca uwagę, że utrzymujący się zakaz eksportu wieprzowiny z Unii Europejskiej pogarsza sytuację producentów w Polsce, którzy zmagają się z konsekwencjami afrykańskiego pomoru świń oraz informuje KB o obserwowanym spadku cen na rynku wieprzowiny. W związku z powyższym, Polska popiera wprowadzenie działań stabilizujących rynek wieprzowiny, w tym dopłat do prywatnego przechowywania i refundacji wywozowych, a także działań długofalowych, skierowanych na poszukiwanie i zdobywanie nowych rynków zbytu. Podobne postulaty zgłaszają także niektóre inne państwa członkowskie. Komisja Europejska podkreśla, że ściśle monitoruje sytuację na rynku, ale dotychczas nie zaszły przesłanki, aby uruchomić środki zarządzania kryzysowego.
Polska była wśród sygnatariuszy wniosku w sprawie omówienia na posiedzeniu Rady w dniach 15-16 grudnia 2014 r. trudnej sytuacji na rynku wieprzowiny oraz uruchomienia dopłat do prywatnego przechowywania tego gatunku mięsa. W przedłożonym dokumencie dziewięć państw członkowskich wnioskowało do Komisji Europejskiej o prowadzenie ścisłego monitoringu rynku wieprzowiny i uruchomienie dopłat do prywatnego przechowywania. Powyższe wskazuje, że spadek cen trzody chlewnej występuje nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach Unii Europejskiej.
Na ww. posiedzeniu Rady Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował o sytuacji na polskim rynku wieprzowiny. Wskazał, że embargo rosyjskie jest jednym z elementów negatywnie wpływających na rynek wieprzowiny, który dodatkowo zmaga się z konsekwencjami afrykańskiego pomoru świń. Polska poparła wprowadzenie działań stabilizujących rynek wieprzowiny, w tym dopłat do prywatnego przechowywania tego gatunku mięsa. Wskazała również na istotność podejmowania działań skierowanych na znoszenie barier weterynaryjnych oraz poszukiwanie i zdobywanie nowych rynków zbytu. W tym celu nie należy również wykluczać uruchomienia refundacji wywozowych.
Komisja Europejska stwierdziła, że pomimo spadku cen widocznego w niektórych państwach członkowskich, cena rynkowa nie jest jeszcze na kryzysowym poziomie. Jednocześnie KE zadeklarowała, że ponownie przeanalizuje wniosek w sprawie uruchomienia dopłat do prywatnego przechowywania w pierwszych tygodniach 2015 r., w świetle ewolucji sytuacji na tym rynku.
Na posiedzeniach instytucji unijnych, które odbywają się w bieżącym roku, Polska nieustannie zwraca uwagę na sytuację producentów świń i wnioskuje o uruchomienie wsparcia tego rynku. Informacje o trudnej sytuacji producentów trzody chlewnej w Polsce były prezentowana m.in. na posiedzeniu Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 26 stycznia 2015 r. Minister ponownie przedstawił postulaty dotyczące uruchomienia wsparcia tego rynku. Komisja Europejska podtrzymała jednak stanowisko, że nie ma uzasadnienia dla uruchomienia instrumentów zarządzania kryzysowego.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi będzie kontynuowało starania, aby w trakcie dyskusji na forach UE wypracować zbieżne stanowisko państw członkowskich i Komisji Europejskiej odnośnie do uruchomienia wsparcia rynku wieprzowiny celem łagodzenia skutków zaistniałej sytuacji rynkowej oraz wprowadzonych restrykcji.
PROW 2014 - 2020
Zgodnie z zapisami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020, wsparcie produkcji rolnej, w tym produkcji trzody chlewnej, będzie realizowane przede wszystkim w ramach działania „Inwestycje w środki trwałe" poddziałanie „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych" typ operacji „Modernizacja gospodarstw rolnych".
Beneficjentem ww. instrumentu może być rolnik prowadzący działalność rolniczą w celach zarobkowych lub grupa takich rolników.
Celem tego instrumentu wsparcia jest zwiększenie rentowności i konkurencyjności gospodarstw w następujących obszarach:
- rozwój produkcji prosiąt.
- rozwój produkcji mleka krowiego,
- rozwój produkcji bydła mięsnego,
- operacje związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, zmianą profilu produkcji, zwiększeniem skali produkcji, poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej produktu.
Nabory wniosków o przyznanie pomocy będą ogłaszane w ramach powyższych obszarów. O pomoc może ubiegać się rolnik:
- posiadający gospodarstwo rolne w rozumieniu Kodeksu cywilnego, o powierzchni użytków rolnych co najmniej 1 ha lub nieruchomość służącą do prowadzenia produkcji w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, w brzmieniu na dzień wejścia w życie Programu, zwanych dalej „gospodarstwem" i
- kierujący tym gospodarstwem.
Wielkość ekonomiczna gospodarstwa uprawnionego do otrzymania pomocy stanowi co najmniej równowartość 10 tys. euro i nie jest większa niż 200 tys. euro. Od powyższej zasady przewiduje się wyjątek dla inwestycji dotyczących rozwoju produkcji mleka krowiego. W przypadku takich inwestycji pomoc może być przyznana, jeżeli w gospodarstwie jest utrzymywane co najmniej 25 krów albo utrzymywane jest minimum 15 krów i w wyniku realizacji operacji do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną osiągnięty zostanie próg co najmniej 25 krów oraz wielkość ekonomiczna gospodarstwa uprawnionego do otrzymania pomocy nie jest większa niż 200 tys. euro.
Jeżeli o pomoc na inwestycję dotyczącą rozwoju produkcji mleka krowiego ubiega się młody rolnik, pomoc może być przyznana nawet jeżeli w gospodarstwie nie są utrzymywane krowy albo utrzymywanych jest mniej niż 15 krów. W takim przypadku wielkość ekonomiczna gospodarstwa uprawnionego do otrzymania pomocy stanowi co najmniej równowartość 10 tys. euro, a w wyniku realizacji operacji do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną zostanie osiągnięty próg co najmniej 25 krów.
Wsparcie będą mogły uzyskać gospodarstwa o określonej wielkości ekonomicznej, których powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha.
W przypadku grupy rolników warunek posiadania gospodarstwa powinien być spełniony przez każdego z rolników tworzących grupę, jednakże dopuszcza się, aby gospodarstwo nie miało wymaganej minimalnej wielkości ekonomicznej, jeżeli:
- w wyniku realizacji operacji taką wielkość osiągnie,
- suma wielkości ekonomicznej gospodarstw rolników tworzących grupę wynosi minimum 15 tys. euro.
Żadne z gospodarstw rolników tworzących grupę nie może mieć większej, niż wskazane powyżej, maksymalnej wielkości ekonomicznej lub powierzchni.
Koszty kwalifikowalne będą obejmowały:
- koszty budowy lub modernizacji budynków lub budowli;
- koszty zakupu (w tym również instalacji) lub leasingu zakończonego przeniesieniem prawa własności nowych maszyn i wyposażenia do wartości rynkowej majątku;
- koszty zakupu (w tym również instalacji) lub budowy elementów infrastruktury technicznej;
- koszty ogólne związane z wydatkami, o których mowa w ww. punktach, takie jak koszty przygotowania dokumentacji technicznej operacji, sprawowania nadzoru inwestorskiego lub autorskiego, czy koszty związane z kierowaniem robotami budowlanymi, opłaty za konsultacje, opłaty za doradztwo na temat zrównoważenia środowiskowego i gospodarczego, w tym studia wykonalności;
- koszty zakładania sadów i plantacji krzewów owocowych owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat;
- koszty zakupu lub rozwoju oprogramowania komputerowego i zakupu patentów, licencji, praw autorskich, znaków towarowych. 11
W ramach tego i instrumentu nie ma możliwości wsparcia zakupu zwierząt. Pomoc polega na refundacji części kosztów kwalifikowalnych operacji:
- do 60% kosztów kwalifikowalnych operacji w przypadku młodych rolników i inwestycji zbiorowych albo,
- do 50% kosztów kwalifikowalnych w przypadku pozostałych operacji
i nie mniej niż 30% kosztów kwalifikowalnych.
Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach poddziałania, w okresie realizacji PROW 2014-2020, nie może przekroczyć:
- 900 000 zł - w przypadku operacji realizowanej w ramach celu - rozwój produkcji prosiąt,
- 500 000 zł - w przypadku pozostałych celów, przy czym na inwestycje niezwiązane bezpośrednio z budową, modernizacją budynków inwentarskich lub adaptacją innych istniejących w gospodarstwie budynków na budynki inwentarskie, lub budową lub modernizacją magazynów paszowych w gospodarstwach, w których prowadzona jest produkcja zwierzęca, nie może przekroczyć 200 tys. złotych.
Operacje realizowane w ramach „Modernizacji gospodarstw rolnych" powinny przyczyniać się do poprawy ogólnych wyników gospodarstwa, tj. poprawy konkurencyjności i zwiększenia rentowności gospodarstwa rolnego w wyniku jego restrukturyzacji. Restrukturyzacja musi doprowadzić do wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA), w szczególności w wyniku racjonalizacji technologii produkcji lub wprowadzenia innowacji, zmiany profilu lub skali produkcji, poprawy jakości produkcji lub zwiększenia wartości dodanej produktu, co najmniej o 10% w odniesieniu do roku bazowego w okresie 5 lat od dnia przyznania pomocy.
Mniejsze gospodarstwa rolne będą mogły ubiegać się o pomoc w ramach instrumentu „Restrukturyzacja małych gospodarstw", na realizację określonego projektu przedstawionego w biznesplanie. Pomoc będzie przyznawana w postaci premii w wysokości do 60 tys. zł. W okresie realizacji biznesplanu będzie musiał nastąpić wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa.
Odnosząc się do postulatu dotyczącego zniesienia górnego progu wielkości ekonomicznej gospodarstwa dla operacji realizowanych w ramach obszaru dotyczącego produkcji prosiąt, uprzejmie informuję, że zgodnie z przepisami UE, dotyczącymi rozwoju obszarów wiejskich, pomoc oferowana w ramach poszczególnych instrumentów wsparcia PROW 2014-2020 powinna być ukierunkowana na podstawie zidentyfikowanych potrzeb kraju członkowskiego.
W związku z tym, w oparciu o analizę SWOT oraz ekspertyzy, opracowano PROW 2014-2020, którego zapisy poddane były szerokim konsultacjom. W obecnym kształcie PROW 2014-2020 został przyjęty przez Komicję Europejską w dniu 12 grudnia 2014 r.
W związku z powyższym, nie jest możliwa rezygnacja z progów wielkości ekonomicznej gospodarstw korzystających w pomocy w ramach PROW 2014-2020.
W odniesieniu do postulatu dotyczącego wprowadzenia do PROW 2014-2020 wsparcia inwestycji związanych z budową lokalnych rzeźni i ubojni przez grupy producentów rolnych uprzejmie informuję, że pomoc w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, w okresie programowania na lata 2014-2020, została przewidziana w projekcie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w ramach działania „Inwestycje w środki trwałe" - poddziałanie „Przetwórstwo i marketing produktów rolnych".
Beneficjentem działania będą przedsiębiorcy działający jako mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwa, ale również rolnicy (podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie), którzy realizować będą inwestycje związane z rozpoczęciem działalności przetwórczej.
W ramach tego poddziałania będzie możliwe ubieganie się o wsparcie działalności związanej z ubojem zwierząt (z wyjątkiem uboju wielkoprzemysłowego). Beneficjentami działania będą mogły być przedsiębiorstwa już istniejące i prowadzące zarejestrowaną działalność w sektorze przetwórstwa oraz rolnicy, małżonkowie rolników lub domownicy, rozpoczynający prowadzenie działalności w zakresie przetwarzania produktów rolnych.
Zgodnie z treścią PROW na lata 2014-2020, w sektorach przetwórstwa i wprowadzania do obrotu: mleka i wyrobów mleczarskich, mięsa, owoców i warzyw oraz zbóż, wsparcie nie może dotyczyć budowy nowych zakładów, jednakże warunek ten nie dotyczy rolników składających wnioski w naborze tematycznym, dotyczącym wsparcia rozpoczynania działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa produktów rolnych.
Wsparcie może być udzielone na realizację operacji w zakładach spełniających obowiązujące standardy higieniczno - sanitarne, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt.
Dodatkowo należy mieć na uwadze fakt, że o wsparcie będzie mógł ubiegać się podmiot, który zajmuje się przetwórstwem produktów rolnych lub planuje rozpocząć tego typu działalność, przy czym produkt będący wynikiem przetwarzania, także będzie musiał być produktem rolnym, rozumianym jako produkt z zakresu Załącznika I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z dnia 30 kwietnia 2004 r. Nr 90, poz. 864/2, z późn. zm.). W załączniku do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dla tego poddziałania, określone zostaną szczegółowo kody PKD, w zakresie których, możliwe będzie udzielanie wsparcia.
Kody te będą zbliżone do obecnie stosowanych w zakresie wdrażania działania „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej" PROW 2007-2013, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 października 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. z 2014 r. poz. 261).
Do kosztów kwalifikowalnych, o refundację których będzie mógł ubiegać się beneficjent działania, będą zaliczane:
- koszty budowy, modernizacji lub przebudowy budynków produkcyjnych lub magazynowych i budowli stanowiących infrastrukturę zakładów przetwórstwa, niezbędną do wdrożenia inwestycji w zakresie zakupu maszyn i urządzeń lub infrastruktury służącej ochronie środowiska,
- koszty zakupu (wraz z instalacją) lub leasingu zakończonego przeniesieniem prawa własności:
- maszyn lub urządzeń do przetwarzania, magazynowania lub przygotowania produktów do sprzedaży,
- aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania procesem produkcji lub magazynowania,
- urządzeń służących poprawie ochrony środowiska,
- koszty zakupu oprogramowania służącego zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz sterowaniu procesem produkcji i magazynowania,
- koszty wdrożenia procedury certyfikowanych systemów zarządzania jakością,
- opłaty za patenty i licencje,
- koszty ogólne tj.: przygotowania dokumentacji technicznej projektu, przygotowania biznesplanu, nadzoru urbanistycznego, architektonicznego, budowlanego lub konserwatorskiego.
Poziom pomocy będzie wynosić maksymalnie 50% kosztów inwestycji kwalifikującej się do wsparcia. Maksymalna wysokość pomocy, która będzie mogła zostać przyznana w okresie realizacji Programu jednemu przedsiębiorcy będzie wynosić 3 000 000 zł, a w przypadków związków grup producentów rolnych lub zrzeszeń organizacji producentów będzie wynosić 15 000 000 zł. Minimalna wysokość pomocy przyznana na realizację jednej operacji będzie wynosić 100 000 zł.
Zgodnie z treścią PROW 2014-2020, w przypadku operacji realizowanych przez rolników składających wnioski w naborze tematycznym, dotyczącym wsparcia rozpoczynania działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa produktów rolnych, maksymalna kwota pomocy będzie wynosić 300 000 zł. Natomiast wielkość pomocy przyznanej na realizację jednej operacji w tym przypadku nie może być niższa niż 10 000 zł.
W związku z powyższym należy zauważyć, że w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi stale są podejmowane działania mające na celu poprawę sytuacji w rolnictwie.
Jednocześnie należy zauważyć, że minister właściwy ds. rolnictwa regularnie bierze udział w spotkaniach z przedstawicielami środowisk rolniczych, celem wypracowania kompromisowego rozwiązania odnośnie zgłaszanych postulatów.
Źródło: pismo MRiRW ŻWzz/mg-87-9-2/15(480)
