W tym roku brak opadów i susza dały o sobie znać już w marcu, kiedy to rozpoczęły się wiosenne prace polowe i zasiewy. Wiele roślin miało problemy ze wschodami, a i plantacje roślin ozimych z uwagi na deficyt wody, nie mogły się prawidłowo rozwijać i pobierać składników pokarmowych. Zgodnie z przepisami wiosenne prace polowe mogły się rozpocząć dopiero po pierwszym marca, jednak wtedy już były widoczne niedobory wody.
Nie inaczej było w późniejszym okresie. Wszystkie uprawy na całym obszarze wielkopolski w mniejszym lub większym stopniu dotknęła susza. Przez sporą cześć wiosny i lata wierzchnia warstwa gleby była bardzo przesuszona, a jej wilgotność wynosiła zaledwie 10-20%. Przyczyniły się tego zarówno wysokie temperatury jak i brak opadów w sezonie wegetacyjnym.
W trzeciej dekadzie kwietnia rozpoczął się trwający ponad 20 dni okres bezopadowy, co było przyczyną wystąpienia suszy atmosferycznej i w konsekwencji suszy rolniczej. Ponownie opady pojawiły się w ostatniej dekadzie maja, ale ich wysokość była poniżej normy miesięcznej (w lipcu niższa o 9,5%). Kolejne opady wystąpiły dopiero pod koniec lipca wystąpiły opady. Jednak w stosunku do normy wieloletniej, suma opadów od początku 2022 roku jest niższa o blisko 20%. Przy wysokich temperaturach powietrza, okresowo ekstremalnie wysokich, występowały warunki niesprzyjające poprawie wilgotności gleby. Silniejsze opady, które miały miejsce na przełomie drugiej i trzeciej dekady sierpnia nie przyniosły znacznej poprawy ze względu panujące w tym okresie na fale upałów. Właśnie w sierpniu odnotowano największa utratę wilgoci przez podłoże. Na wielu obszarach kraju parowanie przekraczało miesięczną normę opadów. Skumulowany Klimatyczny Bilans Wodny był ujemny na blisko 80% powierzchni Polski. Najwyższe jego wartości, dochodzące do –100 mm, wystąpiły we wschodniej części kraju. Utrata zapasu wilgoci w tym rejonie stanowiła blisko 150% normy opadowej.
Średnia obszarowa temperatura powietrza od czerwca do sierpnia wyniosła 19,3°C i była o 1,3°C wyższa od średniej wieloletniej wartości temperatury dla tego okresu. Minione lato należy zaliczyć do sezonów anomalnie ciepłych. Najcieplejszym regionem Polski było Podkarpacie – tam średnia obszarowa temperatura wyniosła aż 20,1°C. Tak więc lato 2022 od 1951 roku było trzecim najcieplejszym latem. Od 1951 r. wzrost temperatury w sezonie letnim szacowany jest na nieco powyżej 2,16°C
Uśredniona suma opadu atmosferycznego latem w roku 2022 wyniosła w Polsce zaledwie 198,5 mm i była o 24,4 mm mniejsza od normy dla tego sezonu określonej na podstawie pomiarów w latach 1991-2020. Według klasyfikacji Kaczorowskiej minione lato należy zaliczyć do sezonów suchych, opady stanowiły 88,5% normy wieloletniej.
Takie warunki atmosferyczne przyczyniły się do dość znacznej utraty polonów.
Tegoroczna susza miała wpływ na zbiory, jednak spadek plonów zbóż nie był tak bardzo drastyczny jak się początkowo zanosiło. Susza dotknęła przede wszystkim uprawy jare oraz te prowadzone na słabszych glebach, bez zastosowania nawożenia organicznego. Najlepiej przed suszą obronił się w tym roku rzepak, którego plonowanie nie odbiegało od średnich wieloletnich, poza oczywiście słabszymi stanowiskami.
Najbardziej suszę odczuły plantacje kukurydzy. Rośliny wykształciły małe kolby lub w ogóle, alb zupełnie uschły. Zbiory kukurydzy są niże nawet ok. ok. 60-80%. Spore straty ponieśli również rolnicy posiadający użytki zielone. Pierwszy pokos traw był uboższy w zbiory nawet o 30% niż zazwyczaj. W wielu miejscach województwa wielkopolskiego, na słabszych glebach, drugiego pokosu nie zebrano w ogóle, lub z dużym opóźnieniem. W dobrych warunkach wilgotnościowych, na niektórych stanowiskach zbiera się trzy pokosy trawy. Jednak w tym roku były słabe dwa.
Innym bardzo ważnym problemem związanym z suszą jest nadal wadliwe działanie tzw. aplikacji suszowej, która mimo wielu zapewnień resortu rolnictwa nie wylicza rzeczywistych strat spowodowanych przez suszę. Mimo tego, iż według Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, aplikacja uwzględnia bardzo duże ilości danych pochodzących zarówno z pomiarów stacjonarnych jak i satelitarnych, nadal zdaniem rolników jak i naszym, jej obliczenia nie obrazują one faktycznego uszkodzenia plantacji i utraty plonów w wyniku suszy. Rolnicy kategorycznie żądają weryfikacji wyliczeń aplikacji i możliwości odwołania się od jej szacunków, lub możliwości weryfikacji uszkodzeń plantacji przez suszę np. przez rzeczoznawców.
Szczególne niezadowolenie rolników jest spowodowane tym, że aplikacja nadal nie działa, lub działa wadliwie – problemy z logowaniem, zawieszanie się aplikacji, wyrzucanie już zalogowanych, nie zaciąganie danych z wniosku o płatności obszarowe. Kiedy termin składania wniosków o oszacowanie szkód spowodowanych przez suszę został wydłużony do końca października br. rolnicy mieli nadzieję, że uda się złożyć wniosek, jednak nadal nie można tego zrobić.
Z informacji pozyskanych przez Wielkopolską Izbę Rolniczą istnieją techniczne możliwości precyzyjnego szacowania szkód spowodowanych przez niedobory wody, na przykład za pomocą danych satelitarnych, które są już wykorzystywane między innymi w programach do nawożenia precyzyjnego, określenia gatunku roślin, czy na potrzeby GUS przy szacowaniu plonów.
Mając na uwadze powyższe, Wielkopolska Izba Rolnicza interweniowała w tej sprawie co najmniej kilkukrotnie tylko w tym roku, jednak bez pozytywnego rezultatu. Co prawda termin składnia wniosków o oszacowanie skutków suszy został przedłużony do 31 października, jednak nadal są problemy z wydrukowaniem wyliczeń, czy z samym zalogowaniem się, dlatego też ponownie poprosiliśmy o wydłużenie terminu.
Wiele nieścisłości jest w rozporządzeniu Rady Ministrów dotyczącym pomocy dla rodzin, którym grozi utrata płynności finansowej w wyniku niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Nie zrozumiałymi wydają się być zapisy dotyczące tego kto może się ubiegać o pomoc w wysokości 5 000 zł lub 10 000 zł, dlatego też Krajowa Rada Izb Rolniczych zwróciła się do MRiRW z prośbą o interpretację.
Marta Ceglarek
Andrzej Przepióra
Aleksander Poznański
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
