Zima dla producentów kukurydzy jest momentem spokoju, w którym analizują oni wyniki produkcyjne odmian uprawianych w minionym roku i podejmują decyzje odnośnie zakupu materiału siewnego na nadchodzący sezon. Czym powinni kierować się rolnicy wybierając odmianę do uprawy? Przede wszystkim wysokością i stabilnością plonowania w każdych warunkach uprawowych.
Aby określić stabilność plonowania odmiany musimy przeanalizować jej wyniki z kilku lat o możliwie różnym przebiegiem warunków pogodowych. Ostatnie 3 lata były znacząco zróżnicowane pod tym względem, tak więc analiza danych pochodzących z tego okresu powinna dostarczyć jednoznacznych informacji dotyczących wierności plonowania wybranych odmian.
Rok 2016, z racji umiarkowanych temperatur i wysokich opadów deszczu na jesieni, był „rokiem flintów” i ogólnie mówiąc rokiem odmian wysokoplonujących. Dzięki korzystnym warunkom uprawowym wiele odmian uzyskało bardzo wysokie plony i ciężko było stwierdzić, które z nich oprócz wysokiego potencjału odznaczały się również stabilnością plonowania. Rok 2015 z kolei był rokiem o wyjątkowo niekorzystnym przebiegu warunków pogodowych, w których susza i wysokie temperatury spowodowały duże straty i znaczące obniżenie poziomu plonowania odmian kukurydzy. Wówczas bardziej niż kiedykolwiek można było zaobserwować, które odmiany wyróżniają się pod kątem stabilności plonowania, czyli zdolności do utrzymywania możliwie wysokiego plonu w różnych warunkach uprawowych. Natomiast rok 2014, podobnie jak 2016, był rokiem korzystnym dla rolnictwa i sprzyjał osiąganiu bardzo wysokich plonów.
Jak widać rolnicy muszą obecnie być przygotowani na prowadzenie produkcji roślinnej w trudnych i bardzo zróżnicowanych warunkach środowiskowych, których nie sposób przewidzieć na początku sezonu wegetacyjnego. Gdybyśmy posiadali wiedzę na temat: jaki będzie przebieg warunków pogodowych w całym okresie uprawy kukurydzy, moglibyśmy podjąć odpowiednie działania zmierzające do zmaksymalizowania wysokości osiąganych plonów. Dokonalibyśmy właściwego wyboru odmiany do uprawy, wybralibyśmy odpowiednią ilość wysiewu nasion, zastosowalibyśmy najlepszą strategię nawożenia i przede wszystkim ochrony chemicznej dostosowanej do aktualnej presji patogenów. Niestety jednak nie jesteśmy w stanie przewidzieć co się stanie w trakcie sezonu i dlatego w kwestii wyboru odmiany do uprawy najrozsądniej i najbezpieczniej wydaje się kierować zasadą ograniczenia ryzyka poprzez dywersyfikację uprawianych odmian.
Oznacza to, iż najlepiej wybrać do uprawy kilka odmian różniących się między sobą cechami fizjologicznymi, wymaganiami agrotechnicznymi i tolerancją na stresowe warunki uprawy, co w znaczącym stopniu pozwoli zabezpieczyć się i dobrze przygotować do różnych warunków środowiskowych, z jakimi możemy mieć do czynienia w trakcie uprawy kukurydzy. Różne odmiany mogą inaczej reagować na różne warunki pogodowe, co wpływa na zmniejszenie ryzyka niepowodzenia uprawy i możliwość osiągnięcia zadowalających plonów, mimo wystąpienia stresów środowiskowych takich jak susza, wysokie temperatury czy wysoka presja ze strony szkodników i chorób.
Różnice pomiędzy odmianami mogą być już widoczne wiosną tuż po siewie. Odmiany kukurydzy o ziarnie typu flint odznaczają się lepszym wigorem wiosennym i wyższą tolerancją na niskie temperatury niż odmiany o ziarnie typu dent. W sytuacji wystąpienia chłodów wiosennych w czasie siewów odmiany o ziarnie typu flint lepiej tolerują te niekorzystne warunki, a ich wschody i rozwój są szybsze i bardziej wyrównane, co często nie pozostaje bez znaczenia również w dalszych fazach rozwojowych roślin i może mieć wpływ na wysokość plonowania. W okresie letnim w czasie zapylania kolb kukurydzy często mamy do czynienia z wysokimi temperaturami i stresem suszy (rok 2015). Jak wiadomo jest to krytyczny moment dla roślin kukurydzy, ponieważ wszelkie zakłócenia tego wrażliwego procesu wpływają na stopień zapylenia kolb, co bezpośrednio determinuje wysokość osiąganych plonów. W związku z tym uprawa odmian o zróżnicowanym czasie kwitnienia i wypełniania kolb nabiera dużego znaczenia: odmiany o ziarnie typu flint z reguły wcześniej kwitną niż odmiany o tej samej wczesności i ziarnie typu dent. Bardzo duże znaczenie ma również uprawa odmian charakteryzujących się wysoką tolerancją na stresowe warunki uprawy latem. Przykładem takiej odmiany jest DKC3939. Jest to średniopóźna odmiana o FAO 270-280 i ziarnie typu dent, która oprócz bardzo wysokiego i stabilnego poziomu plonowania (plon ziarna 13,4 t/ha przy wilgotności 15%, co stanowi 102% wzorca w badaniach PDO COBORU 2016) wyróżnia się również unikalną tolerancją na wysokie temperatury i suszę, pozwalającą osiągać maksymalne i stabilne plony nawet w stresowych warunkach uprawowych, co zostało potwierdzone i docenione przez wielu rolników w szczególnie niesprzyjającym roku 2015. Wyjątkowa tolerancja na stresy środowiskowe tej odmiany polega na bardo dobrej synchronizacji kwitnienia oraz wysokiej aktywności procesu fotosyntezy.
Nie rzadko zdarza się, iż jesienią w czasie zbioru kukurydzy mamy do czynienia z częstymi opadami deszczu, które potrafią skutecznie opóźnić i przeciągnąć zbiór kukurydzy, czego mieliśmy przykład w roku 2016. Wówczas również możemy dostrzec różnice pomiędzy typami kukurydzy: odmiany o ziarnie typu dent szybciej oddają wodę z ziarna w czasie dojrzewania niż odmiany o ziarnie typu flint, co sprawia iż ich zbiór można przeprowadzić szybciej. W związku z tym można pokusić się o wybór do uprawy odmiany o ziarnie typu dent nieco późniejszej niż odmiany o ziarnie typu flint i wskutek różnicy w szybkości oddawania wody pomiędzy nimi nadal zebrać je w podobnym czasie.
Ponieważ odmiany charakteryzujące się bardzo dobrą stabilnością plonowania nie zawsze są odmianami o najwyższym plonowaniu i odwrotnie, część areału przeznaczonego do uprawy kukurydzy warto przeznaczyć pod uprawę odmian wysokoplonujących. Uprawa odmian wiernie plonujących jest swoistym zabezpieczeniem na wypadek lat o niekorzystnym przebiegu warunków pogodowych, natomiast uprawa odmian o najwyższym potencjale plonowania pozwala na uzyskanie maksymalnego plonu w sprzyjających warunkach. W trudnych warunkach odmiany te nie plonują tak wysoko, jak te najbardziej stabilne, ale obniżka nie jest zwykle wysoka. Przykładem takiej odmiany jest należąca do grupy średniowczesnej DKC3350 (FAO 250). To odmiana o ziarnie typu flint, która w sytuacji dobrego zaopatrzenia w wodę i składniki pokarmowe osiąga rekordowe plony ziarna i kiszonki (plon ogólny świeżej masy 65,0 t/ha, co stanowi 107% wzorca w Badaniach Rozpoznawczych COBORU 2016) w swojej grupie wczesności. Rośliny są bardzo wysokie i dobrze ulistnione oraz posiadają silne łodygi i korzenie, które zapewniają wysoką tolerancją na wyleganie.
W obliczu coraz bardziej zmiennych warunków środowiskowych dywersyfikacja odmian uprawianych w gospodarstwie przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa na każdym etapie prowadzenia produkcji oraz bardziej racjonalnego wykorzystania posiadanych maszyn. Nadmierna specjalizacja i ograniczanie bioróżnorodności w doborze odmian zwiększa podatność na wszelkie zmiany środowiska i zmniejsza stabilność lokalnego ekosystemu.
Marcin Liszewski
