Dokąd zmierza polska hodowla trzody chlewnej?

W dniu 26 maja br. pod przewodnictwem Prezesa WIR Piotra Walkowskiego odbyło się posiedzenie zespołu ds. Stabilizacji i wsparcia rynku mięsa wieprzowego w ramach Porozumienia rolniczego. W ramach Zespołu omówione zostały następujące zagadnienia:

• Stan hodowli Świń
• Sytuacja na rynku świń
• Zwalczanie ASF – nowe regulacje
• Perspektywy zabezpieczenia rynku konsumenckiego w produkty pochodzenia wieprzowego

Pani Anna Hammermeister, Dyrektor Biura Polskiego Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej „POLSUS” przedstawiła podstawowe informacje dotyczące stanu hodowli świń w Polsce. Pani Anna zwróciła szczególną uwagę na znaczący spadek liczby hodowców oraz liczby stad, w latach 2003-2021. W tym okresie liczba hodowców spadła o 73,5% a liczba stad 71%. W tym samym czasie liczba loch hodowlanych spadła o 79%. Spadek ten nastąpił pomimo postępu hodowlanego, jaki miał miejsce w Polsce, chociażby w przypadku rasy WBP. Plenność tej rasy w roku 2020, w 10 najlepszych stadach hodowlanych wynosiła pomiędzy 28,48 a 31,35. Podobnie było w przypadku rasy PBZ. Rasy te osiągnęły zadowalające wyniki postępu fenotypowego pod kątem przyrostu dziennego masy ciała knurów i loszek. Poza przyzwoitymi wynikami produkcyjnymi rasy te są wpisane na listę produktów tradycyjnych oraz mogą być produkowane w systemie PQS. Jakość mięsa tych ras jest bardzo dobra, chociaż nie jest premiowane przez zakłady produkcyjne. Pani Dyrektor spadku pogłowia świń będących w polskiej hodowli, dopatruje się przede wszystkim w braku stabilności warunków produkcji trzody chlewnej, co zniechęca szczególnie młodych ludzi do podejmowania pracy hodowlanej.

Upadek rodzimej hodowli oznacza konieczność importu warchlaków z zagranicy. Według danych MRiRW, w roku 2020 zaimportowano ich 7,2 mln sztuk. Taki import oznacza pogłębianie się ryzyka strat finansowych w produkcji oraz transfer wartości dodanej do takich krajów jak Dania czy Holandia. Licząc średnio w 2020 r koszt zakupu warchlaka w wysokości 370 zł, wartość tego importu wyniosła 2,66 mld złotych. Tę sytuację podkreślił Pan Witold Choiński, Prezes Związku Polskie Mięso. Przytoczył on wyliczenia firmy Ernst&Young, według której odbudowa polskiej hodowli trzody przeniosłaby rolnikom w perspektywie 5 lat nawet 50 mld zł.

Piotr Walkowski przypomniał, że Zespół od samego początku wnioskuje o uruchomienie programu odbudowy hodowli trzody chlewnej i zaliczenie polskich ras jako rodzimych ras zachowawczych, do których hodowli możliwe jest stosowanie specjalnych dopłat.

Członkowie Zespołu omówili również aktualną sytuację na rynku trzody chlewnej. Po odbiciu i dosyć gwałtownych wzrostach cen w miesiącach luty-marzec, ceny zatrzymały się na poziomie około 5,30 zł/kg wagi żywej. Taka cena w połączeniu z wysokimi i rosnącymi kosztami produkcji (ceny warchlaków, zbóż i pasz) powoduje, że rentowność produkcji w cyklu otwartym jest co najwyżej zerowa a na niewielkie zyski mogą liczyć producenci trzody w cyklu zamkniętym. Na poniższych wykresach szczególnie dobrze widać korelację cen skupu tuczników z cenami zakupu warchlaków, co potwierdza tezę zespołu o stratach, jakie ponosi polskiego rolnictwo w wyniku takiego importu.

Wykres 1. Ceny skupu tucznika

Źródło: Wielkopolska Izba Rolnicza

Wykres 2. Ceny sprzedaży warchlaków

Źródło: Wielkopolska Izba Rolnicza

Opłacalność produkcji

1. Cykl otwarty

2. Cykl zamknięty

Zwrócono uwagę na proces koncentracji produkcji. Według danych z IRZ (źródło: Gobarto) w I kwartale bieżącego roku ilość stad świń spadła o 20%, a pogłowie trzody chlewnej znajduje sią na najniższym od lat 50-tych poziomie i wynosi 10,2 mln sztuk. Na dzień 7 kwietnia zarejestrowanych było 80 788 stad. Najbardziej zmniejszył się liczba stad liczących do 5 sztuk. Od 2016 roku średnia liczba zwierząt w stadzie zwiększyła się z 48 do 124 sztuk. Stada liczące powyżej 1000 sztuk (jest ich 2,5%) odpowiadają za 50% produkcji. Dla porównania w Niemczech liczba gospodarstw utrzymujących trzodę chlewną wynosi około 21 000 a pogłowie około 26 mln zwierząt, co daje średnią około 1 200 sztuk. Spadek pogłowia w chwili obecnej zbiegł się w czasie ze wzrostem popytu na mięso wieprzowe, co daje chwilowy efekt wzrostu cen oraz braku surowca. Odczuwają to przetwórcy.

W czasie posiedzenia Zespołu odniesiono się również do kwestii rynkowych. W trakcie dyskusji podkreślono, że sytuacja na rynku trzody chlewnej w Polsce jest wynikiem wzajemnego oddziaływania kilku czynników:

• sytuacji pandemicznej i zamknięcia gastronomii – ten czynnik powinien w tej chwili oddziaływać pozytywnie na ceny, ze względu na znoszenie restrykcji, otwarcie się gastronomii i sezon grillowy,
• sytuacji na rynku trzody chlewnej w Chinach – to ten kraj odbudowuje swoje pogłowie trzody chlewnej i w mniejszym stopniu importuje trzodę z innych krajów,
• wzrostu produkcji trzody chlewnej w systemach tuczy kontraktowych – ten model tuczu, jeśli przekroczy „masę krytyczną” będzie powodował coraz większą zmienność popytową i cenową w pozostałych segmentach rynku, które będą stanowiły jedynie marginalne uzupełnienie surowca
• uzależnieniu się polskich producentów od produkcji w oparciu o warchlaki pochodzące z importu (przede wszystkim Danii). To uzależnienie powoduje transfer wartości dodanej do zagranicznych producentów,
• umocnieniu się na rynku europejskim i międzynarodowym producentów z Hiszpanii (wzrost produkcji o 8%) i Belgii,
• rozwoju epidemii ASF i wdrożeniu nowych zasad bioasekuracji, które wymagać będą od wielu gospodarstw poniesienia nakładów inwestycyjnych,
• braku skutecznej współpracy producentów w formie dużych organizacji producenckich i ich zrzeszeń,
• rosnących kosztów produkcji – pasze, zboża,
• spadku spożycia wieprzowiny i mięsa w ogóle, co jest chwilową modą, która jak wszystkie tego typu trendy przeminie.

Członkowie Zespołu postanowili, że do spraw rynkowych odniosą się na kolejnym posiedzeniu. Zaapelowano również, aby podjąć wspólne działania ze związkami branżowymi producentów wołowiny, drobiu oraz innych gatunków mięsa w celu przeciwstawienia się negatywnej kampanii wskazujące szkodliwy wpływ produkcji i spożywania mięsa na organizm ludzki oraz środowisko i klimat.

W części posiedzenia dotyczącej walki z ASF, zastępca Głównego Lekarza Weterynarii, Pan Krzysztof Jażdżewski przedstawił informacje dotyczące nowych zasad bioasekuracji wprowadzonych przez Komisję Europejską w dniu 7 kwietnia 2021 r. Pan Krzysztof Jażdżewski poinformował, że wymagania, które mają spełniać hodowcy, są oparte na już istniejących, jednak dwa elementy są zupełnie nowe: konieczność postawienia ogrodzenia chroniącego chlewnie i budynki, w których przechowywane są pasza i ściółka oraz wprowadzenie tzw. Planu bezpieczeństwa biologicznego (zawiera opis podstawowych czynności jakie podejmuje się w gospodarstwie w celu ochrony przed wnikaniem wirusów). Na Plan bezpieczeństwa biologicznego składa się 8 punktów z wytycznymi.  Są to znane już przez hodowców wymagania m.in. konieczność zmiany obuwia i ubrania roboczego przy wejściu do budynków inwentarskich, jak i nowe w brzmieniu, ale również poznane wcześniej zasady podziału na tzw. strefę czystą, czyli budynki gdzie przebywają świnie i przechowywana jest pasza oraz strefę brudną - podwórko, magazyny sprzętu rolniczego, część socjalna gospodarstwa. Spełnianie zasad bioasekuracji będzie kontrolowane przez weterynarię do końca października br. Członkowie Zespołu zaapelowali do Pana Doktora o stworzenie przejrzystych i jednoznacznych instrukcji dla rolników i weterynarzy, tak aby uniknąć nadinterpretacji przepisów unijnych. Piotr Walkowski poinformował wszystkich, że Wielkopolska Izba Rolnicza organizuje w miesiącu czerwcu spotkania z Powiatowymi Lekarzami Weterynarii na terenie powiatów województwa Wielkopolskiego. Przygotowano również nową ulotkę dla rolników na ten temat, a wszystkie materiały i instrukcje zostały umieszczone na stronie internetowej Wielkopolskiej Izby Rolniczej. Prezes WIR zaapelował do uczestników spotkania o dystrybucję informacji na temat harmonogramu tych spotkań.