Co dalej z doradztwem rolniczym w Polsce?

3 lutego 2016 r. w Senacie odbyła się konferencja „Co dalej z doradztwem rolniczym w Polsce?”, zorganizowana przez Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Przewodniczący komisji senator Jerzy Chróścikowski podkreślił, że to kolejne spotkanie poświęcone problematyce doradztwa rolniczego.

W poprzedniej kadencji Senatu dwukrotnie – 6 listopada 2012 r. i 23 września 2014 r. – dyskutowano o kompetencjach, organizacji i finansowaniu doradztwa rolniczego, a także o koniecznych zmianach. Konferencja ma pomóc w znalezieniu odpowiedzi na pytanie, jakich zmian w funkcjonowaniu doradztwa należy dokonać, aby efektywnie wykonywało swoje nowe zadania związane m.in. z upowszechnianiem innowacyjności w rolnictwie.

W konferencji udział wzięli Prezesi i Członkowie Zarządów Wojewódzkich Izb Rolniczych oraz Członkowie Zarządu KRIR, z Prezesem KRIR Wiktorem Szmulewiczem na czele.

W opinii senatora Jerzego Chróścikowskiego współczesny model doradztwa rolniczego powinien korzystać z systemu umożliwiającego zdobywanie informacji i pogłębianie wiedzy z zakresu ekonomiki produkcji rolniczej, najnowszych technik i technologii produkcji, sprzyjających osiągnięciu wysokich standardów jakościowych, zarządzania gospodarstwem, standardów środowiskowych, przedsiębiorczości i tworzenia nowych miejsc pracy oraz wprowadzania innowacyjności. Musi też sprostać wyzwaniom związanym z globalizacją i liberalizacją rynków rolnych, a także wspierać gospodarstwa rodzinne, aby radziły sobie z konkurencyjnością na światowym rynku.

Wiceminister rolnictwa Ryszard Zarudzki poinformował o planowanych przez jego resort zmianach dotyczących systemu doradztwa rolniczego. Przygotowywane projekty nowelizacji ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego oraz ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach „Programu rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014–2020” przewidują m.in. zmianę podległości ośrodków doradztwa rolniczego (podlegałyby ministrowi rolnictwa, a nie jak obecnie marszałkom województw) i wprowadzenie akredytacji prywatnych podmiotów doradczych. Zweryfikowane zostaną zadania jednostek doradztwa rolniczego, kompetencje Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, system szkoleń doradców rolniczych, specjalności i związane z nimi kryteria dotyczące doradców rolniczych. Jak podkreślił wiceminister Ryszard Zarudzki, w celu wypracowania optymalnych rozwiązań projekty ustaw zostaną poddane szerokim konsultacjom. Wśród innych działań wskazał na te, które mają wzmocnić system informacyjny „nauka – praktyka rolnicza” przy wykorzystaniu sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich (SIR) i system doskonalenia zawodowego doradców. Planowane jest także przeprowadzenie analizy stosunku wysokości otrzymywanych przez jednostki doradztwa rolniczego dotacji na działalność do ich potrzeb i wykonywanych zadań.

Funkcje doradztwa rolniczego w Europejskim Partnerstwie Innowacyjnym na rzecz Wydajnego i Zrównoważonego Rolnictwa (EPI-AGRI), stanowiącego element wsparcia rozwoju gospodarki rolnej, omówiła prof. dr hab. Beata Jeżyńska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jak stwierdziła, podstawy prawne kształtujące reguły realizacji EPI-AGRI w Polsce nie są jeszcze kompletne, dlatego trudno je oceniać. Z przyjętych aktów prawnych wynika, że działania EPI-AGRI będą podejmowane w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (KSOW) za pośrednictwem Fundacji FAPA i doradztwa rolniczego. W opinii prof. Beaty Jeżyńskiej zasady utworzenia sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich są bardzo złożone, a wiedza na ten temat – niewielka. Ponieważ główne funkcje koordynujące, zarządzające i wykonawcze SIR powierzono jednostkom doradztwa rolniczego, to zasadne jest pytanie, czy przy niezmienionej formie organizacyjno-prawnej doradztwa realizacja EPI-AGRI ma szanse powodzenia. Wśród barier hamujących rozwój innowacyjności w sektorze rolnym prof. Beata Jeżyńska wskazała m.in. na brak środków finansowych, jakie mogą zostać zainwestowane przez producentów rolnych w nowatorskie działania; niski poziom wykształcenia i wiedzy, co utrudnia obiektywną ocenę dokonywanych zmian; rosnącą średnią wieku rolników i związany z tym brak pewności co do dalszych losów gospodarstwa i celowości wprowadzania jakichkolwiek zmian. Szczególną barierą jest rozdźwięk między wynikami badań a zastosowaniem innowacyjnych rozwiązań w praktyce rolnej. Naukowcy w niewystarczającym stopniu są informowani o potrzebach praktyki, a opracowane nowatorskie rozwiązania – zbyt wolno wdrażane. Prof. Beata Jeżyńska podkreśliła, że stworzenie systemu doradztwa wymaga przygotowania spójnej koncepcji, w której należy określić zasady akredytacji, podział kompetencji, nadzór, koordynację działań, system gromadzenia i administrowania danymi, reżim sprawozdawczy i finansowy. Opowiedziała się za wieloelementowym systemem doradztwa rolniczego. Zwróciła też uwagę, że w krajowych założeniach SIR nie uwzględniono izb rolniczych także świadczących usługi doradcze.

Z kolei dr hab. Zbigniew Brodziński z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie podkreślił, że doradztwo rolnicze zawsze było i jest uznawane za ważne ogniwo transferu wiedzy z nauki do praktyki. Dotychczas nie udało się jednak opracować nowych, systemowych zasad współpracy jednostek naukowo-badawczych z doradztwem i producentami rolnymi. Wymienił różnego rodzaju ograniczenia rozwoju tej współpracy – instytucjonalne, strukturalne, mentalne czy kompetencyjne. Wskazał kierunki rozwoju tej współpracy, m.in. wspieranie rozwoju konkurencyjnego sektora rolno-spożywczego; zrównoważone wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej do utrzymania zarówno tradycyjnych kierunków produkcji, jak i wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych; ochrona, pielęgnowanie i wykorzystanie zasobów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych obszarów wiejskich; wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich; rozwijanie kapitału ludzkiego i społecznego oraz wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców wsi.

O zaletach i wadach publicznego i prywatnego doradztwa mówił wiceprezes zarządu Podlaskiej Izby Rolniczej Adam Niebrzydowski, a o roli sektora prywatnych usług doradztwa rolniczego w rozwoju rolnictwa – prezes Stowarzyszenia Akredytowanych Podmiotów Doradztwa Rolniczego AKROS Robert Szczęsny.

W trakcie dyskusji podkreślano, że ośrodki doradztwa rolniczego mają potencjał – kadrę, sieć placówek – który należy odpowiednio wykorzystać. Część uczestników konferencji postulowała zmiany systemu, a część – stworzenie nowego. Wszyscy byli zgodni, że system doradztwa powinien być silny i profesjonalny. Wskazywano na niskie zarobki doradców, na potrzebę ich kształcenia, a także bezpośredniej współpracy z rolnikami. Podkreślano, że doradztwo prywatne oparte na akredytacji nie stanowi konkurencji dla publicznego, ale je uzupełnia

Prezes KRIR Wiktor Szmulewicz zabierając głos w dyskusji stwierdził, że dotychczas głównym zadaniem doradztwa rolniczego było zapewnienie wykorzystania środków unijnych przeznaczonych dla sektora rolnego, izby rolnicze prowadziły również dodatkowo pomoc prawną. Ministerstwo rolnictwa i związki branżowe powinny mieć wpływ na ODRy i zapewnić, żeby doradztwo było mocne. Należy patrzeć w przód. Francuskie doradztwo izbowe działa na zlecenie rządu i dysponuje budżetem rocznym około 800 mln euro, w tym środki przeznaczone na SAFER – kontrolę obrotu ziemią. W Polsce takie finansowanie powinno być na poziomie 500 mln euro, biorąc pod uwagę powierzchnię uprawną i ilość gospodarstw rolnych. Tymczasem w 2016 roku na ODRy przeznaczone jest w budżecie państwa 170 mln zł i jest to bardzo mało na zapewnienie pensji 4 tys. doradców. Ośrodki doradztwa są słabo wyposażone, na wsi nie ma szerokopasmowego internetu, chociaż miał być w całym kraju dostępny szybki internet. Ta praca jest bardzo trudna w takich warunkach. Należy wyznaczyć najważniejsze cele doradztwa rolniczego, jest to zadanie na rzecz ministerstwa rolnictwa czyli: kształtowanie polityki rolnej i działanie dla rolników – wprowadzanie innowacyjności na wsi, tego jaką chcemy mieć wieś. W państwie obywatelskim powinny odbywać się dyskusje z udziałem zainteresowanych czyli rolników na temat doradztwa. Osobiście uważam, że doradcy są wspaniałymi ludźmi, chcą pomagać rolnikom, są wykształceni, maja ogrom wiedzy, ale niestety mają małe możliwości, brak instrumentów – powiedział Prezes KRIR. Prezes Szmulewicz zapewnił ponadto , że samorząd rolniczy pomoże ministrowi rolnictwa stworzyć doradztwo rolnicze, które będzie służyć polskiej wsi.

Materiały z konferencji: 1, 2, 3, 4, 5

Źródło: senat.gov.pl