20 lipca br. została uchwalona nowa ustawa Prawo wodne. Cześć zapisów tej ustawy (art.102-112) odnosi się do ochrony wód przed zanieczyszczeniami azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Regulacje te zostały wprowadzone w związku z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wskazującym na niewypełnienie przez Polskę zobowiązań wynikających z dyrektywy 91/676/EWG dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego.
Zgodnie z art. 104. 1. nowej ustawy „w celu zmniejszenia zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobiegania dalszemu zanieczyszczeniu opracowuje się i wdraża na obszarze całego państwa program działań”.
Obecnie OSN nie posiadają jeszcze przypisanych do nich programów działań. Nadal trwają prace nad przygotowaniem jednakowego dla wszystkich obszarów programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.
Dopiero 1 grudnia na stronie Rządowego Centrum Legislacji ukazał się Projekt Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych” z dnia 21 listopada br. Obecnie trwa etap konsultacji i mamy nadzieję, że sugestie samorządu rolniczego zostaną wzięte pod uwagę.
Program ten zawiera mechanizmy służące ograniczeniu odpływu związków azotu ze źródeł rolniczych oraz określa sposób postępowania w zakresie praktyki rolniczej związanej z procesami nawożenia, oraz gospodarki nawozami w gospodarstwach rolnych. Na gospodarstwa rolne w całym kraju, zgodnie z zapisami projektu, zostanie nałożony obowiązek prowadzenia dokumentacji z wszystkich zabiegów związanych z nawożeniem azotowym oraz na część z nich dodatkowo – sporządzanie średniorocznego planu nawożenia azotem. Nowe wymagania dotyczą również sposobu przechowywania nawozów naturalnych pochodzenia zwierzęcego, a także zakazu lokalizacji wodopojów dla zwierząt w wodach powierzchniowych.
Wraz z wydaniem nowych rozporządzeń przez Dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej, obowiązujące dotychczasowe przepisy wyznaczające tzw. OSN-y (obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia związkami azotu) oraz programy działań dla tych obszarów przestały obowiązywać.
Do tej pory rolnicy gospodarujący na obszarach OSN mogli stosować nawozy:
- naturalne i organiczne - na gruntach ornych od 1 marca do 15 listopada,
- nawozy płynne na łąkach i pastwiskach trwałych od 1 marca do 15 sierpnia,
- nawozy stałe naturalne na łąkach trwałych od 1 marca do 30 listopada i na pastwiskach trwałych od 1 marca do 15 kwietnia oraz od 15 października i do 30 listopada.
Na obecną chwilę nie zostały jeszcze wdrożone stosowne przepisy regulujące te kwestie w związku z tym rolników obowiązuje kodeks dobrej praktyki rolniczej.
Analizując wyżej wspomniany projekt wydaje się, że generalnie uwzględnia on realia funkcjonowania przeciętnego gospodarstwa rolnego, głównie jeżeli chodzi o terminy przystosowania się do wymogów na OSN-ach, przechowywania nawozów oraz limitowania dawek azotu dla poszczególnych upraw. Jednak wątpliwości budzą następujące kwestie:
- dla gospodarstw wysokowydajnych limity określone w projekcie programu mogą okazać się niewystarczające dla osiągnięcia ponadprzeciętnego plonu,
- realizacja programu w zakresie wyposażenia gospodarstw w urządzenia do przechowywania nawozów naturalnych, bez stworzenia systemu wsparcia finansowego może dla wielu rolników okazać się zbyt trudna do samodzielnego udźwignięcia,
- użyte w projekcie określenie „nawozy” oznacza wszelkie nawozy zawierające azot. Ograniczenie możliwości stosowania na stokach „nawozów” bez przykrycia ich glebą uniemożliwia pogłówne stosowanie w uprawach nawozów azotowych. Należałoby doprecyzować ten zapis, tak aby było wiadomo jakich nawozów dotyczy – tylko naturalnych czy też wszystkich nawozów,
- przyjęty w programie okres stosowania nawozów od 1 marca do 31 października (z wyłączeniem gmin wymienionych w załącznikach 2 i 3) może okazać się zbyt krótki. Bieżący rok wyraźnie pokazuje, że przy niesprzyjającej aurze okres jesiennych prac polowych znacznie się wydłuża poza koniec października. Akceptacja dla stosowania nawozów naturalnych do końca listopada lub w ciągu przynajmniej pierwszych dwóch tygodni grudnia wydaje się w Wielkopolsce absolutnym minimum.
- obowiązek opracowania i stosowania się do planu nawożenia azotem powinien dotyczyć wyłącznie gospodarstw utrzymujących określoną obsadę zwierząt (w projekcie 60 DJP), gdyż istnieje obawa, że duża dawka azotu wprowadzona do gleby w nawozach naturalnych nie zostanie właściwie uwzględniona w ogólnym nawożeniu tym składnikiem. Zagrożenie to nie dotyczy gospodarstw o profilu roślinnym, które najczęściej stosują technologie bezobornikowe.
- obowiązek prowadzenia ewidencji zabiegów agrotechnicznych związanych z nawożeniem azotowym wydaje się bezzasadny. Jeżeli rolnik będzie chciał przekroczyć określony przepisami poziom nawożenia, to niewątpliwie to zrobi, a w ewidencji napisze to, co będzie zgodne z przepisami. Chcąc wykazać rolnikowi działania niezgodne z „Planem działań”, należy to udowodnić, np. na podstawie stosownych analiz chemicznych, nie zaś na podstawie ewidencji, która nie będzie odzwierciedlać rzeczywistości.
Zapisy tego projektu wskazują również okresy dostosowawcze dla gospodarstw z uwzględnieniem wielkości i rodzaju produkcji zwierzęcej oraz związanej z tym ilości oraz rodzaju produkcji obornika. Informację o wdrożeniach i zasadach wynikających z tego dokumentu zamieścimy w następnym numerze „Siewcy Wielkopolskiego” Zgodnie z projektem zasady Programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych zaczną obowiązywać od 1 marca 2018 roku.
Marta Ceglarek
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
