W odpowiedzi na wniosek z IV Posiedzenia Krajowej Rady Izb Rolniczych, o zmianę przepisów w zakresie wymogów dotyczących potwierdzania sprawności technicznej sprzętu do ochrony roślin (wystąpienie zarządu KRIR z 27 lipca 2020 r.) Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi udzielił obszernej odpowiedzi i przedstawił następujące stanowisko:
"W pierwszej kolejności uprzejmie wyjaśniam, że podstawą wyboru metody badań opryskiwaczy polowych, opracowania metodyk okresowych badań opryskiwaczy w Polsce, w tym poprawności działania rozpylaczy oraz wydania stosownych rozporządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi są dwie dyrektywy:
- dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/127/WE z dnia 21 października 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2006/42/WE w odniesieniu do maszyn do stosowania pestycydów (Dz. Urz. UE L 310 z 25.11.2009, str. 29, z późn. zm.), która w punkcie „2.4.5.2. Dystrybucja, nanoszenie i znoszenie pestycydu” wskazuje, że: „Maszyna musi być zaprojektowana i wykonana tak, aby zapewnić nanoszenie pestycydu na obszary docelowe, aby ograniczyć jego utratę na innych obszarach oraz aby zapobiec znoszeniu pestycydu do środowiska. W stosownych przypadkach należy zapewnić równomierna dystrybucję i jednolite nanoszenie.”;
- dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (Dz. Urz. UE L 309 z 24.11.2009, str. 71, z późn. zm.), która w załączniku II - „Wymogi dotyczące zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska w zakresie kontroli sprzętu do aplikacji pestycydów” stwierdza, że: „Sprzęt do aplikacji pestycydów musi działać niezawodnie i być stosowany odpowiednio do zamierzonego celu, zapewniając dokładne dozowanie i rozprowadzanie pestycydów”, a następnie wskazuje, że: rozpylacze muszą działać prawidłowo, aby ograniczyć kapanie po zakończeniu oprysku. Aby zapewnić jednorodność strumienia oprysku, natężenie wypływu w poszczególnych rozpylaczach nie może znacznie odbiegać od danych zamieszczonych w tabelach natężenia wypływu dostarczonych przez producenta (pkt 9) oraz rozkład cieczy roboczej na powierzchni docelowej poziomy i pionowy (w przypadku stosowania w uprawach pionowych) musi być równomierny (pkt 10).
Z powyższych zapisów, przytoczonych w całości, a więc z uwzględnieniem stosownego kontekstu, wynika, że nadrzędnym wymaganiem co do opryskiwaczy polowych, innych niż opryskiwacze pasowe lub rzędowe, jest zapewnienie jednorodnego strumienia oprysku, który gwarantuje uzyskanie równomiernego rozkładu cieczy, a prawidłowe natężenie wypływu z poszczególnych rozpylaczy jest jedynie środkiem do osiągnięcia tego celu i tylko jednym z kilku istotnych warunków spełnienia stawianych wymagań. Podczas badania sprawności technicznej opryskiwaczy uzasadnionym jest zatem stosowanie oceny równomierności rozkładu cieczy, którą w drodze bezpośredniego pomiaru przeprowadza się przy użyciu stołów rowkowych.
Należy też zauważyć, że wszystkie 27 krajów Unii Europejskiej zobowiązane są do prowadzenia badań sprawności technicznej sprzętu ochrony roślin. Tylko w 6 krajach prawidłowość działania rozpylaczy na standardowych opryskiwaczach polowych ocenia się metodą pomiaru natężenia wypływu cieczy. W pozostałych krajach stosowany jest do tego celu pomiar poprzecznego rozkładu cieczy. Tylko w Portugalii i Szwecji oraz czasowo w Polsce dopuszczono możliwość użycia obu metod.
Wybór jednej metody badania opryskiwaczy polowych ma zapewnić przede wszystkim porównywalność uzyskiwanych wyników badań ich sprawności technicznej prowadzonej przez różne jednostki. Nie jest bowiem akceptowalna sytuacja, gdy ten sam opryskiwacz w zależności od stosowanej metody diagnostycznej uznajemy za sprawny lub nie. Obecnie stosowane metody nie są ze sobą wprost porównywalne, gdyż występują w nich inne kryteria oceny. Wykorzystywane urządzenia służą bowiem do pomiaru całkowicie różnych parametrów, a wynikami pomiarów są różne miary, odpowiednio: współczynnik zmienności CV wyrażany w procentach lub przepływ cieczy wyrażany w dm3 min-1 (l/min). Z badań porównawczych metod inspekcji rozpylaczy w opryskiwaczach polowych, prowadzonych przez Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach, w ramach zadań zleconych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wykazano wyższość metody badawczej przez pomiar nierównomierności rozkładu poprzecznego cieczy z wykorzystaniem stołów rowkowych (http://www.inhort.pl/projekty-badawcze/projekty-finansowane-przez-mrirw/programwieloletni/publikacje-upowszechnieniowe/publikacje-obszar-i). Pomiar równomierności rozkładu cieczy przy użyciu stołów rowkowych, pozwala na eliminację zużytych rozpylaczy, ponieważ parametry będące wynikiem ich zużycia, tzn. wzrost natężenia wypływu i zmiana indywidualnego rozkładu cieczy znajduje swoje odzwierciedlenie na wykresie rozkładu i przejawia się istotnym wzrostem współczynnika zmienności CV%, którego wartość stanowi kryterium oceny poprawności działania rozpylaczy. W ten sposób można zidentyfikować każdy zużyty rozpylacz o podwyższonym natężeniu wypływu cieczy. Ponadto, podczas stosowania elektronicznych stołów rowkowych obliczane jest średnie natężenie wypływu z rozpylacza, i jeśli jego wartość odchyla się od wartości nominalnej dla danego rozpylacza przy zachowaniu dopuszczalnej wartości CV% dla poprzecznego rozkładu cieczy, to wynik pomiaru wskazuje na ponadnormatywne zużycie rozpylaczy. Badanie rozkładu poprzecznego cieczy przy użyciu tzw. „ręcznych” stołów rowkowych poprzedzone jest pomiarem natężenia wypływu kilku wybranych rozpylaczy na belce polowej, co też może być sposobem na identyfikację zużytych rozpylaczy.
Należy też zauważyć, iż w związku z objęciem obowiązkowymi badaniami sprawności technicznej sprzętu niestandardowego służącego do stosowania środków ochrony roślin, urządzenia tzw. wydajnościowe mogą i powinny być na wyposażeniu jednostek upoważnionych do badania sprawności technicznej sprzętu ochrony roślin, ponieważ ich użycie jest niezbędne podczas kontroli opryskiwaczy pasowych, rzędowych, kolejowych, szklarniowych i innego specjalistycznego sprzętu, którego działanie nie polega na zapewnieniu równomiernego rozkładu cieczy na docelowych powierzchniach. Łączna liczba użytkowanego sprzętu niestandardowego wynosi ok. 50 tys. szt., w związku z czym urządzenia do pomiaru natężenia wypływu cieczy będą mogły być w dalszym ciągu wykorzystywane do badań.
Metoda natężenia przepływu cieczy będzie stosowana również w przypadku opryskiwaczy polowych dozujących środki ochrony roślin w pasach lub rzędach.
Mając na uwadze powyższe, uwzględniając informacje przedstawione przez Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach na temat aktualnego stanu badań w przedmiotowym zakresie, a także stanowisko Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa zawierające ocenę przygotowania przedsiębiorców i innych podmiotów wykonujących działalność w zakresie potwierdzania sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin oraz analizę przewidywanej dostępności badań opryskiwaczy po 31 grudnia 2020 r. MRiRW poinformował, że nie znajduje uzasadnienia do zmiany zapisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 grudnia 2013 r. w sprawie potwierdzania sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin, podkreślając jednocześnie, że znaczna liczba jednostek poczyniła już działania i dostosowała się do przepisów obowiązujących po dniu 31 grudnia 2020 r.
W odniesieniu do postulatu dotyczącego wprowadzenia ceny urzędowej (ujednoliconej) za badania wyjaśniam, że kwestia ta nie może być uregulowane poprzez rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi ponieważ wykracza poza zakres upoważnienia ustawowego. W szczególności brak jest podstawy prawnej do uregulowania wysokości opłat za badania opryskiwaczy, pobieranych przez jednostki. Ze względu na różnorodne czynniki takie jak: różne koszty amortyzacji, płace, czy też opłaty, a także różne systemy prowadzenia badań (stacjonarne, dojazdowe) w obecnie obowiązujących przepisach zdecydowano, aby kształtowanie cen za badania opryskiwaczy było uzależnione od mechanizmów wolnorynkowych.
W poruszonej kwestii aktualizacji metodyk prowadzenia badań sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin informuję, że Instytut Ogrodnictwa na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaktualizował przedmiotowe metodyki. W metodykach między innymi zawarto obowiązujące wymagania prawne uzupełnione o komentarz wyjaśniający sposób prowadzenia danego badania i kryteria oceny. Materiały dotyczące techniki ochrony roślin, w tym wspomniane metodyki są dostępne na stronie internetowej: http://www.inhort.pl/serwis-ochrony-roslin w zakładce „Technika Ochrony Roślin” do stosownego wykorzystania.
Odnosząc się do postulatu wprowadzenia obowiązku ewidencjonowania sprzętu do stosowania środków ochrony roślin (rejestracja opryskiwaczy) informuję, że zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami w protokole badania technicznego sprawności sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin należy wpisywać dane o osobie - posiadaczu wymienionego sprzętu, jak jego adres i numer PESEL, celem dalszego przetwarzania tych informacji. Przyjęcie takiej regulacji ma na celu między innymi zapewnienie właściwej identyfikacji posiadacza opryskiwacza w przypadku ewentualnego postępowania prowadzonego przez organy Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Jednocześnie podmiot przeprowadzający badania sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin jest zobowiązany do przekazywania wojewódzkiemu inspektorowi ochrony roślin i nasiennictwa informacji o sprzęcie poddanym badaniom. Rozwiązanie takie ma na celu umożliwienie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa właściwe sprawowanie nadzoru nad stanem technicznym sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin, będącym w użytkowaniu.
Niezależnie od powyższego, proponowane zmiany zostaną przeanalizowane przy planowanej nowelizacji ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin.
- Małgorzata Ramatowska
