20 lat Polski w Unii Europejskiej

Hasło przewodnie obchodów tej okrągłej rocznicy „Dobrze, że jesteśmy razem” w sposób wieloaspektowy oddaje ideę zjednoczenia Polski z Unią Europejską.

Dołączenie Polski oraz dziewięciu innych państw (Czech, Słowacji, Węgier, Litwy, Łotwy, Estonii, Słowenii, Malty i Cypru) do Unii Europejskiej było największym rozszerzeniem UE w jej dotychczasowej historii. Było wydarzeniem o ogromnym znaczeniu historycznym oraz geopolitycznym. Oznaczało ono nie tylko zwiększenie liczby członków UE z 15 do 25, ale również symboliczne zjednoczenie Europy po dziesięcioleciach podziałów spowodowanych trudnymi kartami historii Europy XX wieku.

Rocznica przystąpienia Polski do Unii Europejskiej jest doskonałą okazją do refleksji, jak członkostwo Polski w UE wpłynęło na jakość polskiej żywności.

W ciągu dwóch dekad polski sektor żywnościowy przeszedł znaczące zmiany. Dostosowanie do wymogów unijnych wymagało modernizacji samych gospodarstw rolnych, całej infrastruktury sektora rolno-spożywczego, standaryzacji procesów produkcyjnych oraz restrykcyjnego przestrzegania norm jakościowych. Dla wielu rolników i producentów żywności było to wyzwanie, jednak z biegiem lat okazało się kamieniem milowym w rozwoju sektora, który aktualnie - także dzięki wsparciu z funduszy UE - jest jednym z najnowocześniejszych w gospodarce.

Najbardziej widocznym efektem integracji z UE było wprowadzenie unijnych norm i wymagań, które miały na celu zapewnienie jednolitej jakości produktów rolno-spożywczych na wspólnym rynku europejskim. Oznaczało to z jednej strony konieczność dostosowania się do wymogów dotyczących między innymi bezpieczeństwa żywności, standardów produkcji, a także wymagań jakościowych dla poszczególnych kategorii produktów, z drugiej zaś strony zagwarantowało otwarcie nowych rynków zbytu dla polskich produktów rolno-spożywczych.

Wraz z integracją z UE, coraz większą uwagę zaczęto poświęcać rolnictwu ekologicznemu. Świadomość społeczna na temat zdrowego odżywiania oraz ochrony środowiska wzrosła, co przełożyło się na zwiększony popyt na produkty pochodzące z ekologicznych upraw. Wraz z upływem lat zmieniały się także preferencje i oczekiwania konsumentów wobec żywności. Coraz większą popularność zdobywały produkty niskoprzetworzone, lokalne, pochodzące z krótkich łańcuchów dostaw oraz tradycyjne. Polska korzystała i wciąż korzysta z systemów ochrony produktów tradycyjnych, takich jak Chronione Nazwy Pochodzenia (PDO), Chronione Oznaczenia Geograficzne (PGI) i Gwarantowane Tradycyjne Specjalności (TSG). Produkty takie jak między innymi: oscypek, jabłko grójeckie czy zarejestrowana ostatnio śliwka suska sechlońska zyskały międzynarodowe uznanie i ochronę.

Warto przy okazji rocznicy wspomnieć, że utworzona na rok przed integracją Polski z UE Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych kontynuowała intensywne prace swoich poprzedników mające na celu wdrożenie do polskiego prawa unijnych przepisów dotyczących norm jakości handlowej oraz zasad urzędowej kontroli żywności. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 roku o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych umożliwiła wdrożenie do krajowego porządku prawnego i stosowanie około 80 aktów prawnych UE zawierających wymagania jakościowe dla produktów rolnych i żywności oraz standardy urzędowej kontroli żywności i nadzoru rynku. Od spełnienia tych wymagań zależały możliwości swobodnego oferowania polskich produktów na rynek UE, a także objęcie w przyszłości producentów rolnych mechanizmami wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej.

Głównym celem działania Inspekcji była i jest ochrona konsumentów oraz producentów poprzez zapewnienie dostępu do rzetelnych informacji na temat artykułów rolnospożywczych, zapobieganie nieuczciwym praktykom rynkowym oraz ułatwienie wymiany handlowej - zarówno z państwami trzecimi, jak i na obszarze jednolitego rynku wewnętrznego UE.

Kontrole, prowadzone przez Inspekcję, od 20 lat eliminują z rynku artykuły rolno-spożywcze o niewłaściwej jakości oraz te niepoprawnie oznakowane, dając konsumentom możliwość
świadomego wyboru dobrych jakościowo produktów oraz pośrednio kształtują ich nawyki żywieniowe. Przez minione 20 lat Inspekcja przeprowadziła ponad 200 tysięcy kontroli na rynku krajowym oraz ponad 1 300 000 kontroli na granicy. Skontrolowano ponad 300 tysięcy partii w kraju oraz ponad 1 600 000 partii w imporcie. Ze skontrolowanych partii pobrano łącznie ponad 400 tysięcy próbek do kompleksowych badań laboratoryjnych.

Z drugiej strony, Inspekcja realizując swoje statutowe cele, wielokrotnie stawała w roli instytucji wspierającej polskich producentów żywności. W praktyce oznacza to pomoc w udoskonalaniu znakowania produktów, merytoryczne doradztwo przy wdrażaniu nowych technologii czy też udział w mechanizmach rekompensujących przedsiębiorcom tymczasowe trudności na wybranych rynkach, jak chociażby w czasach embarga na eksport polskich owoców i warzyw.

Od przystąpienia Polski do UE pracownicy Inspekcji nieprzerwanie współpracują z ciałami pomocniczymi organów Unii Europejskiej - Rady i Komisji - wypracowując stanowiska do spraw leżących w kompetencji Inspekcji takich jak wymagania dla konkretnych produktów rolnych (oliwa z oliwek, owoce i warzywa, wina i alkohole), międzynarodowe kwestie z zakresu żywności i rolnictwa oraz horyzontalne problemy rolne. Eksperci IJHARS wnoszą swój merytoryczny wkład w dyskusje nad unijnymi rozwiązaniami dotyczącymi między innymi ogólnego prawa żywnościowego i urzędowych kontroli żywności, rolnictwa ekologicznego, przeciwdziałania fałszowaniu żywności oraz zasad handlu internetowego.

Inspekcja to nie tylko kontrole urzędowe, to także upowszechnianie informacji w zakresie przepisów i wymagań dotyczących jakości handlowej. Na stronie internetowej Inspekcji, jak i w mediach społecznościowych zarówno producent, jak i konsument znajdzie wiele przydatnych informacji oraz porad dotyczących żywności. Przedstawiciele Inspekcji uczestniczą również w wielu wydarzeniach organizowanych przez różne segmenty branży spożywczej, w roli ekspertów i prelegentów, co pozwala na szerzenie wiedzy wśród przedsiębiorców i konsumentów.

Dzięki przepisom unijnym, a przede wszystkim sprawnie funkcjonującemu systemowi urzędowej kontroli żywności polscy konsumenci mogą być pewni, że w dobie globalizacji produkty spożywcze, które znajdują się na sklepowych półkach, spełniają określone normy. Produkty zafałszowane - dzięki funkcjonującej w całej Unii Europejskiej sieci współpracy administracyjnej - są eliminowane z rynku, a walka z oszustwami żywnościowymi jest faktem.

Dwie dekady członkostwa w Unii Europejskiej otworzyło nowe rynki dla polskich eksporterów produktów rolno-spożywczych i zwiększyło konkurencyjność krajowych produktów na arenie międzynarodowej. Polska żywność zyskała jeszcze szersze uznanie za swoją jakość i unikalność, wśród krajowych jak i zagranicznych konsumentów.

20 lat temu zdecydowaliśmy, że chcemy być częścią wyjątkowej wspólnoty. Dołączyliśmy do Unii Europejskiej - więcej o obchodach rocznicy, osiągnięciach Polski w UE oraz kluczowych wydarzeniach z historii członkostwa w UE można przeczytać na dedykowanej jubileuszowi stronie internetowej.