Kto najwięcej skorzysta ze środków unijnych w latach 2014-2020? Czy rolnicy mogą być zadowoleni?
Na realizację Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej w latach 2014-2020 Polska otrzyma 28,6 mld euro. Mamy dostać więcej środków aniżeli w poprzednim rozdaniu -o 1,6 mld euro. Z kwoty 28,6 mld euro - 18,8 mld euro przeznaczone zostanie na dopłaty bezpośrednie, czyli I filar WPR, a pozostałe - 9,8 mld euro na rozwój obszarów wiejskich - czyli II filar. Zgodnie polskimi oczekiwaniami możliwe będzie przesunięcie do 25% środków z rozwoju obszarów wiejskich (II filar WPR), na dopłaty bezpośrednie (I filar WPR). Pieniądze na rozwój obszarów wiejskich mogą zostać uzupełnione z budżetu krajowego, na część zadań realizowanych dotychczas w ramach II filaru WPR. Chodzi tu np. o rozwój infrastruktury wiejskiej, budowę dróg na wsi czy szerokopasmowego internetu. W nowej perspektywie budżetowej zadania te będą mogły być finansowane ze środków przeznaczonych na inwestycje z Funduszu Spójności, w ramach którego Polska ma mieć do dyspozycji 72,9 mld euro. Minister rolnictwa Stanisław Kalemba powiedział, na jednej z konferencji prasowych, że pierwotnie projekt budżetu przewidywał dla naszych rolników dopłaty w wysokości 210 euro na hektar, ale wprowadzony z naszej inicjatywy zapis o możliwości przesunięcia środków z II do I filaru WPR pozwoli podnieść dopłaty do wysokości 230-240 euro na hektar. To będzie oznaczało, że nasi rolnicy otrzymają dopłaty bardzo zbliżone do średniej unijnej. Na szczycie uzgodniono, że w Polsce stawka dopłat bezpośrednich ma rosnąć. Natomiast w państwach, które mają najwyższe dopłaty, mają one maleć, by także zbliżyły się do średniej unijnej.
O tym, ile dokładnie rolnik otrzyma dopłat bezpośrednich, zadecydują trzy podstawowe czynniki. Są to: całkowita koperta finansowa przyznana Polsce z unijnego budżetu, możliwe przesunięcia z PROW oraz uzupełnienie z pieniędzy krajowych, sposób podziału puli pieniędzy na poszczególne rodzaje płatności oraz kurs wymiany euro na złotówki. Biorąc pod uwagę te wytyczne, to, ile rolnik otrzyma, zależeć będzie również od naszego rządu. Z unijnego budżetu na dopłaty bezpośrednie w latach 2014-2020 otrzymamy średnio 3,5 mld euro rocznie.
Komisji Europejskiej udało się przeforsować mechanizm, tzw. degresywności płatności obszarowej.
Planowane zmniejszenie o 5% ma dotyczyć wyłącznie gospodarstw uzyskujących więcej niż 150.000 euro rocznie. Pozyskane w ten sposób pieniądze mają pozostawać w dyspozycji danego państwa członkowskiego i zasilać programy w II filarze. Natomiast negatywne konsekwencje dla Polski może mieć wprowadzenie dyscypliny finansowej. Oznacza to, że gdyby w unijnej kasie brakowało pieniędzy na wypłatę dopłat bezpośrednich w pełnej wysokości, będzie prowadzona redukcja. Dotyczyć to ma tych rolników, którzy rocznie otrzymają z dopłat więcej aniżeli 2.000 euro.
Dodatkowe płatności do produkcji
Od 2015 roku ma być też kilka płatności dodatkowych. Należy tu wymienić płatności związane z produkcją. Na ten cel kraje członkowskie będą mogły wykorzystać nawet 15% pieniędzy przeznaczonych na dopłaty bezpośrednie. Mają być one przyznawane na określone produkty: zboża, nasiona oleiste, rośliny wysokobiałkowe i strączkowe, len i konopie, ryż, orzechy ziemne, ziemniaki skrobiowe, mleko i przetwory mleczne, nasiona, mięso baranie i kozie, wołowina i cielęcina, oliwa z oliwek, jedwabniki, susz paszowy, chmiel, burak cukrowy, trzcina cukrowa i cykoria, owoce i warzywa oraz zagajniki.
Pieniądze na zazielenianie
W obszarze tzw. zazielenienia obowiązkowym zmianowaniem upraw będą objęte gospodarstwa powyżej 10 ha. W tym przypadku będzie trzeba wprowadzać rośliny z dwóch różnych grup. Dopiero gospodarstwa powyżej 30 ha w płodozmianie będą musiały uwzględnić trzy grupy roślin. Przewidziano zwolnienia dla gospodarstw o dużym udziale pastwisk i roślin podwodnych. Wymóg utrzymania trwałych użytków zielonych będzie mógł być stosowany na poziomie krajowym, regionalnym lub gospodarstwa.
Na wyłączonych gruntach będzie można uprawiać rośliny strączkowe czy rośliny energetyczne.
W przypadku obszarów proekologicznych komisja i rada proponują wymóg 5% zazieleń w 2015 roku dla gospodarstw z areałem uprawnym powyżej 15 ha. Podniesienie tego pułapu do 7% byłoby możliwe po ocenie funkcjonowania w 2017 roku. Uzgodniono też listę obszarów kwalifikujących się: ugory, elementy krajobrazu, tarasy, pasy buforowe, agroleśnictwo itd. Wyłączono m.in. gospodarstwa, gdzie więcej niż 75% areału stanowią pastwiska, obszary zalesione itd. Przewidziano także możliwość stosowania alternatywnych praktyk zazielenienia (np. rolnictwo ekologiczne) oraz krajowych systemów certyfikacyjnych.
Wyższe dopłaty dla młodych
Dopłaty wyższe o 25% mają dostać młodzi rolnicy. W przypadku państw stosujących system jednolitej płatności obszarowej (SAPS) płatność dla młodych rolników będzie odpowiadała iloczynowi 25% stawki jednolitej płatności obszarowej i liczby kwalifikujących się hektarów, zadeklarowanych przez rolnika we wniosku o przyznanie płatności.
- Jednocześnie należy podkreślić, że państwa członkowskie będą określały limit powierzchniowy dla przyznawania płatności dla młodych rolników, który ma się zawierać w przedziale od 25 do 90 ha – tłumaczy Małgorzata Książyk, dyrektor Biura Prasowego Ministrestwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Warszawie. Państwa członkowskie będą wykorzystywać do 2% rocznego pułapu krajowego (tj. kwoty środków przeznaczonych na płatności bezpośrednie) na finansowanie płatności dla młodych rolników.
Ta grupa beneficjentów została określona jako osoba fizyczna, która po raz pierwszy zakłada gospodarstwo rolne jako kierująca gospodarstwem. Jest to także rolnik, który założył już takie gospodarstwo rolne w ciągu pięciu lat przed pierwszym złożeniem wniosku w ramach nowego systemu wsparcia. Beneficjent w roku składania wniosku w ramach nowego systemu nie może mieć więcej aniżeli 40 lat. - Płatność dla młodych rolników ma być przyznawana corocznie, przez okres nie dłuższy niż 5 lat. Okres ten zostaje jednak skrócony o liczbę lat, które upłynęły między założeniem gospodarstwa rolnego, a pierwszym złożeniem wniosku w ramach nowego systemu wsparcia – wyjaśnia Małgorzata Książyk.
Specjalne traktowanie małych gospodarstw
Na specjalne traktowanie mogą liczyć małe gospodarstwa, umownie do 5 ha. Maksymalna wysokość wsparcia może wynieść do 1.250 euro. - Projektowane przepisy przewidują trzy alternatywne warianty obliczania wsparcia, jako: kwota nieprzekraczająca 25% średniej płatności krajowej na beneficjenta albo kwota odpowiadająca średniej płatności krajowej na hektar, pomnożona przez liczbę odpowiadającą liczbie hektarów wynoszącą maksymalnie 5, albo kwota odpowiadająca sumie wszystkich płatności, do których otrzymania rolnik byłby uprawniony w standardowym systemie – tłumaczy Małgorzatya Książyk. W pierwszych dwóch wariantach łączna kwota wsparcia nie może przekroczyć 10% koperty krajowej, natomiast w wariancie trzecim ograniczenie to nie będzie obowiązywało. - Jednocześnie wymaga wyjaśnienia, że projektowane przepisy nie określają limitu powierzchniowego (liczba 5 wskazana w drugiej metodzie obliczania wysokości wsparcia stanowi jedynie maksymalny przelicznik). Oznacza to, że w systemie dla małych gospodarstw będą mogły uczestniczyć nie tylko gospodarstwa o powierzchni do 5 ha - zapewnia dyrektor biura prasowego.
Premia za wiek
W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich przewidziana jest premia dla młodych rolników. Ma być ona skierowana do osób fizycznych, rozpoczynających po raz pierwszy prowadzenie gospodarstwa rolnego, które będą musiały wykazać się odpowiednimi kwalifikacjami rolniczymi. Niezmieniona pozostaje granica wieku – nie mogą one ukończyć 40 lat. Według obecnych założeń, ma być określona zarówno minimalna, jak i maksymalna wielkość gospodarstwa. Pieniądze mają być wypłacane w ratach. Unijne przepisy przewidują maksymalną wysokość premii w kwocie 75 tysięcy euro.
Co z rentami strukturalnymi?
Do tej pory była mowa, że renty strukturalne nie wrócą. Teraz nie wyklucza się wprowadzenie takiego systemu. Kraj członkowski w ramach PROW może pomóc małym gospodarstwom, które chcą zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej. Chodzi o wypłatę corocznie kwoty 1.000 euro do chwili zakończenia okresu programowania, czyli 2020 roku. Jednak nie ma jeszcze ostatecznych decyzji. Parlament Europejski przegłosuje Wieloletnie Ramy Finansowe w październiku. - Wydłuża to także datę ostatecznego przegłosowania rozporządzeń dotyczących WPR 2014-20, które zależą od ostatecznego kształtu WRM – informuje Borys Brzeziński z Biura Poselskiego Andrzeja Grzyba.
Anetta Przespolewska