W walce z chorobami zakaźnymi takimi jak ASF czy ptasia grypa niezwykle ważne jest stosowanie zasad bioasekuracji. Pomijając wysokie koszty spełnienia koniecznych wymogów, rolnicy napotykają na szereg utrudnień związanych z prawidłowym zabezpieczeniem swych gospodarstw przed patogenami. Jednym z nich jest utrzymanie mat dezynfekcyjnych w stanie zapewniającym skuteczność działania środka dezynfekcyjnego. Problem ten został przedstawiony Krajowej Radzie Izb Rolniczych, która poprosiła zarówno Ministra Rolnictwa jak i Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach (PIWet -PIB) o doprecyzowanie wymogów w zakresie stosowania środków dezynfekcyjnych przeznaczonych do stosowania w gospodarstwach.
Maty dezynfekcyjne nie są skomplikowanym urządzeniem, jednak aby spełniały swoją rolę należy mieć wiedzę jak prawidłowo je eksploatować. Maty dezynfekcyjne zewnętrze są narażone na działanie szeregu czynników atmosferycznych. Wiatr, nasłonecznienie i wysoka temperatura przyspieszają wysychanie roztworu preparatu dezynfekcyjnego, intensywne opady prowadzą do jego rozcieńczenia, natomiast zimą na skutek niskich temperatur dochodzi do jego zamarzania. Aby uchronić stada przed wniknięciem ASF rolnicy szukają informacji na temat właściwego doboru substancji odkażającej, właściwego czasu ekspozycji środka odkażającego oraz doboru stężenia środka w zależności od temperatury. Pojawia się także mnóstwo wątpliwości co do trwałości środka oraz związanej z nią koniecznością wymiany roztworu, ponieważ na etykietach dostępnych na rynku środków dezynfekcyjnych takich informacji brakuje.
W przekazanej Krajowej Radzie Izb Rolniczych odpowiedzi PIWet -PIB w Puławach poinformował, że w skali światowej brak jest jednoznacznie opisanych, szczegółowych danych odnośnie środków dezynfekcyjnych oraz zasad, które mogą być wykorzystywane w programie zwalczania ASF.
Zbadano jednakże zakres wrażliwości wirusów wysoce zjadliwej grypy ptaków (HPAI) i wykazano, że wirusy grypy są bardzo wrażliwe na działanie środków dezynfekcyjnych zawierających w swym składzie aldehydy, beta-propiolakton, czwartorzędowe związki amonowe, nadtlenosiarczan pentapotasu czy podchloryn sodu. Środki dezynfekujące, które zawierają w swym składzie w/w związki stosowane w stężeniach zalecanych przez producenta skutecznie inaktywują wirus grypy.
PIWet – PIB przekazał także informacje zdobyte na podstawie wiedzy ogólnej oraz doświadczeń w zakresie stosowania środków dezynfekcyjnych, które przedstawiamy poniżej.
Skuteczność dezynfekcji zależna jest od:
1 - Właściwego stężenia środka dezynfekcyjnego
2 - Odpowiednio długiego czasu działania środka
3 - Temperatury, w której stosowany jest środek
Dane dotyczące powyższych parametrów podane są na opisie każdego preparatu dezynfekcyjnego przez producenta preparatu zgodnie z proceduralnymi niezbędnymi informacjami wymaganymi przy rejestracji i dopuszczeniu do stosowania środka dezynfekcyjnego przez właściwy Urząd.
Zgodnie z ogólnie dostępnymi danymi związkami skutecznymi w inaktywacji wirusa ASF (ASFV) są:
- 1% formaldehyd
- Podchloryn sodu (0,03 do 0,0075%)
- 2% roztwór sody żrącej (najsilniejszy środek wirusobójczy)
- Aldehyd glutarowy, mrówkowy
- 1 % wodorotlenek sodu lub wapnia (inaktywacja wirusa w gnojowicy w temp. 4°C)
- Fenole, lizol, lizoform, kreolina
- Związki chemiczne na bazie rozpuszczalników lipidowych
- Związki wieloskładnikowe - Virkon (1:100), Lysoformin, Desoform, OD 20 - związki powierzchniowo czynne, substancje aktywne, kwasy organiczne, glikosal itd.
Najlepiej zbadanym w aspekcie zwalczania ASF, preparatem dezynfekcyjnym jest preparat Virkon S. Preparat ten zalecany jest do stosowania w omawianym zakresie przez Światową Organizację Zdrowia Zwierząt (OIE).
Testy przeprowadzono w maju 2002 roku przy wykorzystaniu rozcieńczeń od 1:100 do 1:400, wszystkie rozcieńczenia charakteryzowały się istotną redukcją miana wirusa.
Stosując się do zalecenia brytyjskiego Instytutu Zdrowia Zwierząt, przeprowadzono kolejną serię testów, w których preparat Virkon S wykazał taką samą skuteczność przy rozcieńczeniach w stosunku od 1:500 do 1:800.
Preparat Virkon S odznacza się bardzo wysokim poziomem skuteczności i w zwalczaniu Afrykańskiego Pomoru Świń.
Powyższe dane zostały zweryfikowane i w pełni potwierdzone za zgodność z danymi oryginalnymi przez brytyjski Instytut Zdrowia Zwierząt w kwietniu 2013 roku.
Niektóre preparaty po rozcieńczeniu w wodzie pozostają aktywne przez 5-7 dni (w zależności od uwarunkowań środowiskowych).
Należy podkreślić, że każdy środek dezynfekcyjny zadziała skutecznie pod warunkiem, że powierzchnia dezynfekowana zostanie uprzednio mechanicznie oczyszczona, namoczona i / lub pianowana (czas namaczania 30 minut do 3 h), umyta pod ciśnieniem ciepłą woda z detergentem oraz wysuszona. Dopiero po wysuszeniu powierzchnia może być skutecznie dezynfekowana. Czas ekspozycji preparatu dezynfekcyjnego na dezynfekowaną powierzchnię nie powinien być krótszy niż 5 minut.
Konieczne jest zwrócenie uwagi na utrzymanie stosownego stężenia środka dezynfekcyjnego w nieckach lub na matach dezynfekcyjnych. Uzyskuje się to poprzez uzupełnianie niecek / mat dezynfekcyjnych odpowiednią ilością właściwie przygotowanego roztworu dezynfekcyjnego. Aktywność większości preparatów oceniana jest przez stosowanie tzw. markerów aktywności. Są to najczęściej mierniki określające pH roztworu (np. papierowo-bibułowe paski) lub wskaźniki barwy roztworu, który wraz ze spadkiem aktywności środka w roztworze ulega odbarwieniu np. z różowego (roztwór aktywny) na bezbarwny (spadek jego aktywności). W ocenie makroskopowej podczas codziennego uzupełniania niecek czy pojemników z roztworem istotna jest jego czystość tj. usunięcie zanieczyszczeń stałych lub wymiana całkowita objętości.
Należy podkreślić, że skuteczność większości środków dezynfekcyjnych stosowanych w temperaturach poniżej -5°C jest istotnie ograniczone. Można wyrazić pogląd, że w takich temperaturach ich skuteczność jest zerowa. Inne (szczególnie tzw. starszej generacji) jak aldehyd glutarowy osiągają swoją aktywność dopiero w temperaturze 15 stopni Celsjusza. W tym miejscu należy przypomnieć, że woda wodociągowa ma średnią temperaturę ok. 12 stopni. Aby utrzymać skuteczność środka w temperaturze od 0 do -5°C konieczne jest dodanie do niego odpowiedniej ilości NaCl lub glikolu celem zabezpieczenia przed zamarzaniem.
Wobec powyższych wyzwań w czasie zimy bezpieczniejszym i skuteczniejszym jest aby roztwory do stosowania przygotowywać na bieżąco i do ich naniesienia na powierzchnię dezynfekowaną (w tym buty, opony kół i inne) używać opryskiwaczy deponowanych po użyciu w pomieszczeniach zapobiegających zamarzaniu. Istotna jest także ciągła bieżąca dezynfekcja rąk osób mogących na dłoniach przenieść patogeny na powierzchnię sprzętu.
Należy podkreślić, że proces dezynfekcji jest procesem skomplikowanym, wymagającym sumiennego wykonania oraz czasochłonnym. Zasady przygotowania odpowiedniego stężenia roztworu dezynfekcyjnego podano w tabeli poniżej.
Tab. Dozowanie środków dezynfekcyjnych
Skuteczna dezynfekcja jest wypadkową właściwego przygotowania preparatu (stężenia roztworu środka dezynfekcyjnego), znajomości jego spektrum działania (szczegółowa analiza treści ulotki), przygotowania dezynfekowanej powierzchni, czasu działania i temperatury otoczenia. Należy zaznaczyć, że dezynfekcja na mokro z użyciem środków aktywnych przeciwwirusowych jest tylko jednym z elementów bioasekuracji, której podstawą jest bieżąca higiena w fermie i unikanie jakichkolwiek kontaktów z potencjalnymi źródłami wirusów (dzikie ptaki i zwierzęta), a także przypadkowymi biologicznymi przenosicielami zarazka w tym ludźmi.
Wielkopolska Izba Rolnicza przypomina, że maty dezynfekcyjne są obowiązkowe na obszarach ochronnych, objętych ograniczeniami oraz obszarach zagrożonych w związku z wystąpieniem ASF w gospodarstwach posiadających trzodę. Należy je stosować na wjazdach i wyjazdach z gospodarstw oraz przed wejściami i wyjściami do pomieszczeń, gdzie utrzymuje się trzodę. Obowiązek wyłożenia mat przed wejściami i wyjściami z chlewni zacznie także obowiązywać na terenie całego kraju w ostatnich dniach lutego.
Opracowanie:
Maria Deresińska
Źródło: KRIR
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
