Odpowiadając na wystąpienie Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z 27.03.2023 r., aby Polski Rząd zajął zdecydowane stanowisko w obronie polskich rolników przed zalewem produktów rolnych z zagranicy, w związku z planowanym przez KE zniesieniem cła na produkty rolne na kolejny rok, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił następujące informacje i wyjaśnienia:
„Działania MRiRW dotyczące regulacji ATM
Unijnym rozporządzeniem 2022/870, które jest częścią wsparcia UE dla Ukrainy w jej walce z rosyjską agresją, została wprowadzona do 5.06.2023 r. jednostronna, dodatkowa liberalizacja w imporcie z Ukrainy (tzw. autonomiczne środki handlowe - ATM)1. W odpowiedzi na wniosek Ukrainy dot. przedłużenia ATM (złożony pod koniec 2022 r.) Komisja Europejska przedstawiła 23.02.2023 r. projekt rozporządzenia, który zakłada przedłużenie ATM o kolejny rok.
Mając na uwadze poważny wzrost importu ukraińskich towarów-rolno-spożywczych do UE, w tym do Polski i innych państw sąsiadujących z Ukrainą, Polska zabiegała w dyskusjach na unijnym forum o modyfikację środków ATM, tak aby lepiej uwzględniały ochronę unijnych, w tym polskich producentów. Postulaty Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) przekazane już w grudniu 2022 r. do wiodącego w tej sprawie resortu rozwoju i technologii i następnie do KE dotyczyły m.in. wyłączenia niektórych, najbardziej wrażliwych towarów ze środków 1 Środki ATM polegają na jednostronnym zniesieniu unijnych ceł importowych na te produkty ukraińskie, których import nie był w pełni zliberalizowany na podstawie Układu o stowarzyszeniu UE Ukraina ATM, a także wprowadzenia zapisów ułatwiających zastosowanie środków ochronnych w przypadku spowodowania przez nadmierny import zakłóceń na rynku czy zagrożeń dla unijnych producentów rolnych.
Opublikowany przez KE projekt rozporządzenia uwzględnia polskie postulaty jedynie w niewielkim stopniu (pewne skrócenie procedury uruchomienia środków ochronnych). KE nie przedstawiła również oceny skutków regulacji przedstawionego projektu rozporządzeniu, na co Polska zwróciła uwagę w dotychczasowej dyskusji na unijnym forum. W odpowiedzi KE przekazała opinię, że obecnie nie ma możliwości przeprowadzenia takiej analizy.
W ostatnim czasie, w związku z przygotowaniami do decyzji na poziomie COREPER w sprawie projektu nowej regulacji ATM, w dyskusji międzyresortowej oraz na forum UE (za pośrednictwem wiodącego resortu rozwoju i technologii) podnosiliśmy następujące postulaty:
- Dodanie w art. 4 projektowanego rozporządzenia zapisu, że w przypadku przywrócenia ceł wynikających z Układu o stowarzyszeniu UE-Ukraina, kontyngenty taryfowe (TRQ) będą zmniejszone o ilości dotychczasowego importu z Ukrainy do UE od początku roku do momentu wejścia w życie środków ochronnych lub proporcjonalnie do upływu czasu w roku kalendarzowym (pro rata).
- Wykreślenie ust. 3 w art. 1 projektowanej regulacji, zawieszającego obowiązywanie w imporcie z Ukrainy rozporządzenia PE i Rady 2015/478. Wykreślenie ww. ustępu ma na celu przywrócenie możliwości zastosowania instrumentów wzmocnionego nadzoru wynikających z regulacji 2015/478, w tym nadzoru na poziomie regionalnym.
- Uzgodnienie przez KE ze stroną ukraińską poprawy dostępu do rynku ukraińskiego dla eksportu towarów rolnych z UE, w tym z Polski.
- Wprowadzenie automatycznego mechanizmu wsparcia producentów w danym sektorze produkcji rolnej (poza rezerwą rolną) w państwie członkowskim (regionie UE graniczącym z Ukrainą), będącym eksporterem netto w latach 2019- 2021 w sytuacji, gdy wzrost importu oraz udział danego kraju lub regionu w tym wzroście przekroczy określone parametry.
- Złożenie przez KE deklaracji, że w celu usprawnienia korytarzy solidarnościowych w najbliższym czasie zaproponuje rozwiązania systemowe, gwarantujące, aby produkty rolno-spożywcze z Ukrainy nie trafiały w nadmiarze (w stosunku do standardowego przywozu z lat przed wybuchem wojny) bezpośrednio do regionów przygranicznych. Regiony te są regionami nadwyżkowymi w produkcji tych płodów rolnych, które Ukraina eksportuje na rynek UE i nadmiarowy import zakłóca tamtejsze rynki.
- Wyłączenie z zakresu towarowego projektowanego rozporządzenia ws. ATM towarów najbardziej wrażliwych.
- Dodanie w art. 4 zapisu, że postępowanie sprawdzające uruchomione na podstawie rozporządzenia 2022/870 i niezakończone przed wejściem w życie nowego rozporządzenia jest automatycznie ponownie wszczynane w momencie wejścia w życie nowego rozporządzenia.
- Zmodyfikowanie art. 4 celem uproszczenia kryteriów, które trzeba spełnić, aby mogła być podjęta decyzja o przywróceniu na dany produkt warunków taryfowych wynikających z Układu o stowarzyszeniu. Naszym zdaniem taką przesłanką powinien być nie tylko negatywny wpływ importu dotyczący całego rynku unijnego, jak to jest obecnie, ale również negatywny wpływ na tylko część rynku UE. Ponadto należy stworzyć możliwość, aby środek ochronny (w postacie przywrócenia warunków taryfowych wynikających z Układu o stowarzyszeniu) mógł być wprowadzony na poziomie pojedynczego kraju członkowskiego UE lub regionu UE.
Działania administracji rządowej w sprawie przywrócenia warunków taryfowych wynikających z Układu o stowarzyszeniu UE-Ukraina
Na wniosek MRiRW minister rozwoju i technologii wystąpił do wiceprzewodniczącego KE, komisarza ds. handlu Valdisa Dombrovskisa (pismem z 5.04.2023 r.) o przywrócenie unijnych ceł erga omnes (tj. ze wszystkich kierunków importu) na kukurydzę oraz o podjęcie wszelkich niezbędnych kroków w celu skutecznego zastosowania tych ceł na import kukurydzy z Ukrainy do UE. Z kolei 13.04.2023 r. minister rozwoju i technologii, również na prośbę MRiRW, wystąpił do komisarza ds. handlu Valdisa Dombrovskisa z wnioskiem o przywrócenie unijnych ceł i kontyngentów na warunkach wynikających z Układu o stowarzyszeniu, w stosunku do importu z Ukrainy: pszenicy, mąki pszennej, mięsa drobiowego i jaj.
Propozycja KE tzw. nadzwyczajnych środków ochronnych
W odpowiedzi na wspólne wystąpienia Polski, Bułgarii, Rumunii, Słowacji i Węgier w sprawie problemów powodowanych przez nadmierny import z Ukrainy Komisja Europejska zaproponowała pakiet środków zaradczych. Jest on uwarunkowany zniesieniem zakazów importu z Ukrainy wprowadzonych przez niektóre kraje członkowskie, w tym Polskę. Pakiet obejmuje m.in. propozycję nadzwyczajnego środka ochronnego w postaci zakazu importu z Ukrainy do p.cz. graniczących z Ukrainą (tranzyt ma być dozwolony) 5 produktów, tj. pszenicy, kukurydzy, słonecznika, rzepaku, oleju słonecznikowego. Zgodnie z propozycją Komisji środki miałyby obowiązywać do 5.06.2023 r. (w związku z terminem wygaśnięcia obecnego rozporządzenia w sprawie ATM) z opcją ich przedłużenia. Ww. grupa krajów UE zgłosiła do KE postulat rozszerzenia zakresu towarowego tego środka oraz zagwarantowania jego stosowania co najmniej do końca roku. Obecnie wciąż trwają konsultacje w tej sprawie.
Inne sprawy
Odnośnie do pojawiających się od drugiej połowy 2022 r. doniesień o nieprawidłowościach w wykorzystaniu zboża, deklarowanego na cele techniczne informuję, że w grudniu 2022 r. polski resort rolnictwa wzmocnił nadzór nad takim zbożem trafiającym do Polski z Ukrainy. Graniczni lekarze weterynarii zostali zobowiązani do przekazywania informacji o każdej przesyłce zboża deklarowanego do użycia poza łańcuchem paszowym (jako techniczne/przemysłowe). Informacje te są odbierane przez wojewódzkich lekarzy weterynarii, którzy mają za zadanie wdrożenie procedur sprawdzających w przypadku, kiedy importerem jest zakład posiadający uprawnienia do obrotu paszami.
Ponadto informuję, że w związku z zarzutami dotyczącymi bezpieczeństwa i jakości produktów rolnych z Ukrainy została podjęta decyzja o tymczasowym zakazie przywozu z Ukrainy do Polski wybranych produktów rolnych, w tym zbóż, od 15.04.2023 r. do 30.06.2023 r. Minister rozwoju i technologii wydał w tym celu stosowne rozporządzenie z 15.04.2023 r.
W dniach 17-18.04.2023 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odbyły się rozmowy z delegacją ukraińską. Zgodnie z ustaleniami podjętymi podczas tych rozmów ukraińskie produkty rolne będą przewożone przez terytorium Polski wyłącznie tranzytem. Przez pewien czas tranzyt produktów będzie konwojowany.
Dodatkowo przesyłki w tranzycie mają być objęte systemem SENT i plombami elektronicznymi. Mając na uwadze ww. ustalenia, minister rozwoju i technologii wydał rozporządzenie z 21.04.2023 r., które zakazuje do 30.06.2023 r. przywozu pochodzących lub przywożonych z terytorium Ukrainy na terytorium Polski wybranych produktów rolnych (wymienionych w załączniku do ww. rozporządzenia), w tym zbóż, z wyłączeniem tranzytu, pod warunkiem, że zakończy się on poza terytorium Polski lub w portach morskich w Gdańsku, Gdyni, Świnoujściu lub Szczecinie. Ponadto 20.04.2023 r. wydano stosowne rozporządzenia ministra finansów, które ma zapewnić wspomnianą wyżej szczelność tranzytu.
Jednocześnie informuję, że MRiRW podejmuje we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz polskimi placówkami dyplomatycznymi intensywne działania mające na celu zwiększenie możliwości eksportowych oraz poszukiwanie rynków zbytu dla polskich towarów rolno-spożywczych, w tym m.in. zbóż."
- Małgorzata Ramatowska
