Współpraca producentów rolnych sposobem na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich

10 kwietnia br. w Poznaniu odbyła się konferencja pn. „Współpraca producentów rolnych sposobem na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich”, której organizatorem było Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Poznaniu. W wydarzeniu wzięli udział rolnicy, przedsiębiorcy, doradcy rolniczy oraz przedstawiciele świata nauki.

Otwarcia konferencji dokonał Mariusz Tatka – Dyrektor CDR w Brwinowie Oddział w Poznaniu, który powitał uczestników obecnych na sali, jak i tych, którzy śledzili transmisję on-line. Dyrektor poznańskiego Oddziału przypomniał, że w tym roku CDR obchodzi swoje 50-lecie istnienia. Mariusz Tatka w swoim wystąpieniu wskazał, że współpraca między rolnikami jest niezwykle ważnym działaniem, w szczególności teraz, kiedy to mamy do czynienia z rozchwianą sytuacją na rynkach rolnych. W wyniku integracji rolnicy uzyskują korzyści, które trudne byłoby im osiągnąć przy działaniu w pojedynkę. Z pewnością wspólne działanie rolników pozwala na umocnienie ich pozycji rynkowej w łańcuchu rolno-spożywczym, zwiększa opłacalność produkcji oraz obniża koszty produkcji.

Następnie głos zabrał Wicewojewoda Wielkopolski – Jarosław Maciejewski, który wskazał, że wielkopolskie rolnictwo jest niezwykle ważną gałęzią w gospodarce i charakteryzuje się nowoczesnością, czy też wprowadzaniem nowych technologii. Wicewojewoda wskazał, że na co dzień obcuje z rolnictwem i przez 17 lat był sołtysem. Dodał również, że powołał zespół, którego zadaniem będzie przygotowanie projektu dotyczącego działania gminnych spółdzielni energetycznych. Niższe rachunki za prąd, czy też większe bezpieczeństwo, to tylko niektóre z zalet spółdzielni energetycznych. W Europie już takie spółdzielnie istnieją, a obecnie w Polsce kilkadziesiąt spółdzielni jest w procedurze rejestracji. Z pewnością spółdzielnie energetyczne to rosnąca siła, która może odmieć polską energetykę.

W kolejnym wystąpieniu, Ireneusz Drozdowski – Dyrektor Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, wskazał, że współpraca jest wspólnym działaniem, które może przybierać wiele różnych form i nie można zrobić jednej, prostej instrukcji tego działania. Dyrektor CDR w Brwinowie zwrócił uwagę, że obecny poziom współpracy jest niewystraczający, jednakże wskazał podmioty, których współpraca układa się wzorowo, a są to: KGW, OSP, czy też Lokalne Partnerstwa ds. Wody. Warto czerpać z ich doświadczeń. Dodał również, iż wspólne działanie rolników stanowi fundament społeczności wiejskiej, gdyż to właśnie rolnicy, poprzez swoją pracę i zaangażowanie, nie tylko zapewniają nam żywność, ale również odgrywają istotną rolę w kształtowaniu lokalnej gospodarki, czy też ochronie środowiska naturalnego. Ireneusz Drozdowski wskazał również, że wspólne działanie rolników jest kluczowe również z perspektywy przyszłości obszarów wiejskich. W obliczu nastających zmian klimatycznych, wyzwań ekonomicznych i trudnej sytuacji w rolnictwie koniecznym staje się budowanie solidarnych relacji oraz wzajemnego wsparcia między rolnikami i mieszkańcami wsi.

Broker Innowacji, CDR w Brwinowie Anna Gołdys zaprezentowała działanie „Współpraca” w zakresie Interwencji 13.5 „Współpraca Grup Operacyjnych EPI” w ramach Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. Celem interwencji jest tworzenie grup operacyjnych, opracowanie i wdrożenie innowacyjnych projektów, z uwzględnieniem potrzeb rolników, łączące partnerów dysponujących wiedzą z wzajemnie uzupełniających się dziedzin, oparte na interaktywnym modelu innowacji.

Wsparcie udzielane jest w dwóch zakresach:

• utworzenie GO EPI i opracowanie planu operacji GO EPI dotyczącej jej realizacji, z uwzględnieniem potrzeb rolników;
• realizację operacji przez GO EPI, z uwzględnieniem potrzeb rolników, z preferencją dla operacji do 350 tys. zł.

Wsparcie skierowane jest dla:

• wsparcie przygotowawcze: osób fizycznych/osób prawnych/jednostek organizacyjnych nieposiadająca osobowości prawnej ze zdolnością prawną (1 podmiot zdolny do zawarcia umowy).
• realizacja operacji: osób fizycznych/osób prawnych/ jednostek organizacyjnych nieposiadające osobowości prawnej ze zdolnością prawną – partnerzy GO EPI nieposiadającej zdolności prawnej, GO EPI posiadająca zdolność prawną.

Wysokość wsparcia to:

• Wsparcie przygotowawcze - do 50 tys. zł w oparciu o planowany budżet projektu złożonego przez wnioskodawcę.
• Realizacja operacji - do 2,5 mln zł na jedną operację, w postaci refundacji kosztów kwalifikowalnych, nie więcej niż:

       - 100% kosztów ogólnych, przy czym koszty te mogą stanowić maksymalnie 10% pozostałych kosztów kwalifikowalnych;

       - 100% kosztów badań, przy czym koszty te mogą stanowić maksymalnie 50% kwoty pomocy na daną operację;

      - 65% kosztów inwestycji materialnych i niematerialnych, zgodnie z art. 73 rozporządzenia o Planach strategicznych WPR oraz do 100% w przypadku inwestycji nieprodukcyjnych.

Aktualnie nie został ogłoszony nabór w ramach Interwencji 13.5. „Współpraca Grup Operacyjnych EPI”, ale jak wskazała prelegentka nabór ma ruszyć w grudniu br.

W kolejnej prelekcji, Małgorzata Prządak przedstawiła grupę wielkopolskich rolników, którzy skorzystali z programu w ramach działania „Współpraca” i realizują projekt pn. „Zakątek Produktów Tradycyjnych”. Zakątek Produktów Tradycyjnych to grupa wielkopolskich rolników, którzy wyszli naprzeciw oczekiwaniom klientów i oferują im wysokiej jakości, tradycyjne, regionalne i ekologiczne produkty. Projekt ma na celu stworzenie kanału dotarcia do konsumentów z pominięciem pośredników. Aktualnie każdy z producentów tylko niewielką część swoich produktów sprzedaje wprost z gospodarstwa do konsumentów, a informacja o dostępności produktów przekazywana jest tzw. pocztą pantoflową. Zdecydowana większość produktów wytworzonych przez członków grupy jest sprzedawana przez pośredników, którzy z jednej strony obniżają marżę producenta, a z drugiej strony poprzez koszty i zyski pośredników windują cenę finalną oferowaną konsumentom. W ramach projektu otwarty został sklepik w Poznaniu, przy ul. Swoboda 29, w którym są sprzedawane produkty wyprodukowane przez członków grupy. Zakupy można również robić poprzez formularz dostępny na stronie internetowej, z możliwością dostawy produktów pod dom.

Jedną z możliwości finansowania współpracy producentów rolnych w obszarze wdrażania innowacyjnych rozwiązań jest działanie „Współpraca”. Pan Janusz Wojtczak, przedstawiciel firmy Inter Agri sp. z o.o. zaprezentował projekt dotyczący produkcji wieprzowiny jakości premium, charakteryzującej się marmurkowatością, czyli wyższą zwartością tłuszczu śródtkankowego, trochę na wzór słynnej japońskiej wołowiny KOBE. Takie mięso charakteryzuje się wyższą smakowitością, kruchością oraz zawartością cennych składników odżywczych. Dodatkowo jest ono produkowane w oparciu o specjalny program genetyczny i hybrydy, tak aby koszty produkcji nie były zbyt wysokie w stosunku do tuczu konwencjonalnego. Projekt jest realizowany przez konsorcjum, w skład którego wchodzą firma Inter Agri, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Ubojnia Przywarty, Bartosz Wojtczak oraz Centrum Doradztwa Rolniczego. Taki skład zapewnia, że korzyści z realizacji projektu będą mogły być upowszechnione wśród rolników. Produkt, czyli wieprzowina Coebbe (KOBE), będzie trafiać do segmentu premium, który jest szacowany na 15% wszystkich konsumentów na rynku spożywczym. Daje to zapotrzebowanie na ok. 2,5 mln tuczników – zatem jest o co walczyć.

Zdaniem Pana Wojtczaka jakość, specjalizacja i współpraca, to jest droga, którą powinno podążać polskie rolnictwo. Warto nadmienić, że kolejne rozdania w ramach programu Współpraca będą uruchamiane pod koniec bieżącego roku. Przy okazji Pan Wojtczak zaprezentował swoje gospodarstwo, które dzięki połączeniu produkcji zwierzęcej, roślinnej oraz produkcji energii i ciepła/chłodu z biogazowni, spełnia już wymogi zielonego ładu oraz ma stabilną sytuację finansową, dzięki znaczącej redukcji zużycia nawozów oraz sprzedaży energii. Warto wspomnieć, że w strukturze zasiewów nie występują zboża.

Następnie Jadwiga Rozalczyk – ze Spółdzielni Schabik omówiła temat współpracy w ramach Grup Producentów Rolnych w trzodzie chlewnej. Spółdzielnia Schabik uznana została przez ARiMR 16 marca 2018 roku i zrzesza w niej 8 członków – rodzinne gospodarstwa rolne, które są oddalone od siebie w promieniu 10 km. Jadwiga Rozalczyk wskazała, że początkowo bardzo trudno było znaleźć rolników do założenia grupy, gdyż wszyscy mieli obawy w związku z rozprzestrzeniającym się ASF.

Prelegentka przekazała, że dzięki wdrożeniu programu Elvio u wszystkich członków zarządzanie stadem odbywa się na poziomie pojedynczego gospodarstwa, jak i całej spółdzielni. Jadwiga Rozalczyk przekazała uczestnikom forum, że wielkość produkcji Schabika w drugim roku działania wynosiła: 4.686 szt. tuczników, 3.589 szt. prosiaków oraz 95 szt. loch. Prelegentka przekazała także zalety bycia w grupie, czyli: zakupy środków do produkcji w niższej cenie, większe zyski i niższe koszty, nauka współpracy i współdziałania, czy też rozwój osobisty. Niestety przyszłość Schabika jest niepewna, ze względu na przejście na emeryturę lub rezygnację z hodowli kilku członków spółdzielni.

Kolejnymi prelegentami byli Łukasz Mosiniak i Markus Janicki z DIA Group, którzy przedstawili zasady funkcjonowania sieci detalicznych i warunki dostaw produktów do tych sieci. W tym miejscu warto zacząć od końcowego wniosku ich prezentacji. Pojedynczy rolnik raczej nie ma możliwości dostarczania produktów bezpośrednio do sieci. Wynika to z kilku przesłanek. Po pierwsze – chodzi o ilości produktów. Największe sieci w Polsce dysponują tysiącami placówek oraz kilkudziesięcioma centrami dystrybucyjnymi. To olbrzymia skala działalności, a zazwyczaj strategia produktowa ustalana jest centralnie. Po drugie – dostawy do sieci wymagają posiadania określonej infrastruktury od dostawcy. Potrzebny jest magazyn, opakowania detaliczne i zbiorcze, środki transportu, systemy jakości oraz wsparcie sprzedaży i profesjonalny dział handlu i/lub marketingu. Rzadko kiedy pojedynczy rolnik jest w stanie spełnić te warunki. W tym kontekście bardzo istotne staje się przesłanie konferencji o konieczności współpracy na rynku. Mamy już w tym zakresie pozytywne przykłady. Kilka lat temu udało się wprowadzić do kilku sieci detalicznych produkty z Grupy Producentów CHROBRY. Było to możliwe właśnie dzięki temu, że poza profesjonalnymi gospodarstwami rolnymi produkującymi warzywa wysokiej jakości, Grupa posiada magazyn, urządzenia do ich przetwarzania oraz środki transportu. Grupa była w stanie zaoferować sieci produkt wyższej jakości w zbliżonej do konkurentów cenie. Atutem była też stabilna baza surowcowa w postaci profesjonalnych, nawadnianych plantacji oraz standardowej technologii produkcji.

Wielkopolska Izba Rolnicza wielokrotnie wskazywała, że istnieje silna potrzeba wspierania współpracy rolników. Wspólne działania pozwalają na zmniejszenie kosztów produkcji rolnej, skracanie łańcucha dostaw i lepszy kontakt z klientem, wzmocnienie pozycji przetargowej w relacjach handlowych i sprzyjają wypracowaniu renomy produktów. Warto zauważyć, że forma współpracy powinna być dobrana do jej celów. Nie należy od razu zakładać spółek i spółdzielni, które generują duże koszty administracyjne.  Jest mnóstwo obszarów, w ramach których rolnicy mogą współpracować nieformalnie. Do tych obszarów należy między innymi współpraca technologiczna, wspólne zakupy, wymiana maszyn, czy rozwijający się handel detaliczny. Natomiast jeżeli rolnicy zdecydują się na utworzenie spółki czy spółdzielni, to muszą pamiętać, że jest to przedsiębiorstwo, które wymaga na początku dużego finansowania i powinny cały czas się rozwijać, a nie być tylko narzędziem do pozyskiwania dotacji.

Opracowanie:

Grzegorz Wysocki

Katarzyna Szudra-Borowczak

Andrzej Przepióra

Aleksander Poznański